Valery Bułhakaŭ
Mabilizacyjnaja kampanija Łukašenki skiravanaja na biznes-koły
Z rehistracyjaj inicyjatyŭnych hrupaŭ dla zboru podpisaŭ pačaŭsia novy etap pieradvybarnaj honki. Amal štodnia adbyvajucca hučnyja palityčnyja akcyi. Patrochu razharajecca skandał, vyklikany sensacyjnymi pryznańniami śledčych Pietruškieviča i Słučaka, nie ścichajuć razmovy ab pryčynach adstaŭki viernaha łukašenkaŭca Viktara Čykina z pasady staršyni teleradyjokampanii, a ŭ minułuju sieradu krynica, jakaja pažadała zastacca nieviadomaj, raspaŭsiudziła zvarot ab mahčymaści praviadzieńnia ŭładami terarystyčnych aktaŭ dla dyskredytacyi demakratyčnych kandydataŭ. A da hetaha ŭsiaho na hramadztva abrynajecca nieŭtajmoŭny patok infarmacyi, źviazany z chadoj kampanii vybaraŭ.
Pieradvybarnaja honka sapraŭdy zajmieła novuju jakaść. Ciapier, paśla rehistracyi inicyjatyŭnych hrupaŭ kandydataŭ u prezydenty, vyjavilisia raniej niabačnyja raskłady siłaŭ. Łukašenka pa-raniejšamu praciahvaje stvarać iluziju roŭnaści mahčymaściaŭ usich vyłučencaŭ. Jaho bliskučy krok, pa-sapraŭdnamu nie acenieny analitykami, — pryznačeńnie kiraŭnikom svajoj inicyjatyŭnaj hrupy papularnaha majstra savieckaha detektyvu, adstaŭnoha hienerała MUS i ciapierašniaha “staršyni kamisii pa nacyjanalnaj biaśpiecy rady respubliki” Mikałaja Čarhinca. Apošni adrazu zaśviaciŭsia ŭ ŚMI — u interviju “Sovietskoj Biełorusii” jon paŭstaŭ čałaviekam staroj zahartoŭki, chvaliŭ Łukašenku i prykancy zajaviŭ pra svajo rezka admoŭnaje staŭleńnie da palittechnolahaŭ i sučasnych palittechnalohij, jak, vidać, ad jaho patrabavałsia, zaśviedčyŭšy poŭnaje dyletanctva u hetym pytańni: “Brudnyja” palityčnyja technalohii i pryjšli śpiarša ŭ Rasiju, a ciapier ich sprabujuć pryščapić i ŭ nas, časta dziakujučy tym ža rasijskim telekanałam. Treba być realna hatovymi da roznaha rodu pravakacyj, falšavańniaŭ i kampramatu. Čorny PR nieminuča budzie vykarystoŭvacca vysokaapłatnymi palittechnolahami — damarosłymi i pryježdžymi — suprać Alaksandra Łukašenki jak najbolš realnaha kandydata na pasadu kiraŭnika dziaržavy. My hatovyja da hetaha, ale adkažam samaj dziejsnaj zbrojaj — adkrytaściu, praŭdaj, realnaj karcinaj spravaŭ”.
Tema kadravaj palityki Łukašenki zasłuhoŭvaje asobnaj havorki. U sfery publičnaj palityki jon schilny addavać pieravahu šerym persanažam z praminułaj savieckaj epochi. Uziać chacia b dvuch staršyniaŭ pałaty pradstaŭnikoŭ — dziabiołaha čyrvanatvaraha Anatola Małafiejeva ci biurakratyčna strymanaha Vadzima Papova. Takija ludzi ŭnutrana zaležnyja ad svajho haspadara, ale, što najvažniejšaje, jany stvarajuć vyhadnaje ŭražańnie anachraničnaści systemy dziaržaŭnaj ułady tady, kali hetaja ŭłada karystajecca najnoŭšymi PR-technalohijami.
Hrupa lajalnych Łukašenku kandydataŭ, jakaja śpiarša naličvała Leanida Sinicyna (u jakaści kiraŭnika jahonaj inicyjatyŭnaj hrupy ŭspłyŭ Uładzimier Ściapanaŭ — były namieśnik staršyni Bieraściejskaha abłvykankamu, adstaŭka jakoha narabiła šmat šumu ŭ mas-medyjach; Ściapanaŭ — blizki siabar staršyni kamisii pa pracy, sacyjalnych pytańniach, achovie zdaroŭja, fizyčnaj kultury i sporcie pałaty pradstaŭnikoŭ Stanisłava Havaruškina; vo takaja była zroblena kambinacyja), Viktara Ciareščanku (charakterna, što “Sovietskaja Biełoruśsija” ŭ svaich publikacyjach pradstaŭlaje hetaha dyrektara Mižnarodnaha instytutu menedžmentu jak “dyrektara biełaruska-niamieckaha SP”, pry hetym saramliva zamoŭčvajecca toj fakt, što na apošnich parlamenckich vybarach jon, jak i Michaił Čyhir, nia zdoleŭ zdabyć deputacki mandat) i niekatorych inšych, papoŭniłasia novymi asobami — u tym liku siabram rady respubliki ad Miensku, pryznačanym asabista Łukašenkam, Leanidam Kałuhinym, deputatam pałaty pradstaŭnikoŭ (taksama pryznačanaj, tolki nie aficyjna) Siarhiejem Skrabcom, deputatam mienskaj haradzkoj Rady (i siudy nichto prosta tak nia trapiŭ) Jurjem Dańkavym, a taksama starym beeseseraŭskim namenklaturnikam Michaiłam Maryničam, čałaviekam, jaki maje ahromnistyja suviazi ŭ asiarodździ dziaržaparatu i nia tolki ŭ im.
Kaściak hetaj hrupy składajuć pravieranyja ŭładaj kadry. Padčas apošnich vybaraŭ u mienskuju haradzkuju radu Jury Dańkaŭ (Šycik) (jon ža kiraŭnik Respublikanskaj sacyjalna-humanitarnaj dabračynnaj arhanizacyi i pa sumiaščalnictvie dyrektar adnaho z najbujniejšych mienskich načnych klubaŭ “Dańkaŭ-klub”, zasnavanaha im sumiesna ź Biełaruskim tavarystvam hłuchich(!), usiaho na čatyry hałasy vypieradziŭ hałoŭnaha lekara rajonnaj palikliniki Zubileviča.
Što datyčyć Michaiła Maryniča, da jakoha z takoj sympatyjaj pastaviłasia apazycyjnaja presa i navat Michaił Čyhir, dyk jon karystaŭsia nieabmiežavanym davieram Łukašenki. Tolki “Sovietskaja Biełoruśsija” letaś pryśviaciła jamu niekalki takich chvalebnych narysaŭ, jakija z pazycyi siońniašniaha dnia robiać uražańnie, što hety čałaviek raspačaŭ svaju pieradvybarnuju kampaniju nia siońnia i nia ŭčora (“daroh projdziena šmat... Ale jakija b pasady ni zajmaŭ hety nadziva ścipły i zyčlivy čałaviek, jon zaŭsiody zastajecca etalonam sapraŭdnaj prystojnaści. Učora prezydent abviaściŭ M.Maryniču padziaku” (№ 9, 14.01.2000); “spoŭniłasia 60 hadoŭ M.Maryniču. Michaił Apanasavič zrabiŭ u svaim žyćci šmat — budavaŭ harady, darohi i masty. Ź jaho imiem źviazanyja stvareńnie mienskaha metro, dobraŭparadkavańnie našaj stalicy — M.Marynič byŭ meram Miensku. Talenavity čałaviek talenavity ŭva ŭsim! Michaił Apanasavič — bujny palityk” (№ 162, 05.07.2000).
Jašče adzin vyłučeniec, Leanid Kałuhin, jak vynikaje z publikacyi Jurja Dudzinava “Na starcie — 22 pretendenty. Chto dabiažyć da pieršaha finišu?” u “Narodnoj hazietie”, jakaja źjaviłasia ŭ minułuju sieradu, “hłyboka vierujučy pravasłaŭny čałaviek”. Na pačatku minułaha tydnia “pravasłaŭny čałaviek” jašče ničoha nia moh adkazać na pytańnie karespandenta biełaruskaj słužby Radyjo Svaboda Jurja Śvirka ab pryčynach svajho vyłučeńnia ((Kałuhin:) “Ja ž vam skazaŭ — rana jašče pra heta havaryć. Nia treba pra heta. Nu navošta?” (Karespandent:) “Ale čamu Vy vyrašyli vyłučacca?” (Kałuhin:) “Nu jak čamu? Tamu što ja hramadzianin Respubliki Biełarusi”).
A jak paviedamiŭ sakratar Centravybarkamu Mikałaj Łazavik, kiraŭnik ZAT “Handlovy Dom BiełBabajeŭskaje” Siarhiej Skrabiec padčas padačy zajavy byŭ u “chvaravitym stanie” (mahčyma, namiakajučy na stan alkaholnaha apjanieńnia, dadamo ad siabie). Mikałaj Łazavik zajaviŭ litaralna nastupnaje: “Adčuvajecca niaćviordaja ruka čałavieka, jaki ź ciažkaściu trymaŭ piaro”, a paśla dadaŭ, što Centravybarkam sprabavaŭ znajści spadara Skrabca, ale doma jaho nie było i mabilny telefon nie adkazvaŭ.
Ci nie tłumačacca ŭsie hetyja fakty abarončaj reakcyjaj Kałuhina dy Skrabca na sproby manipulavać ichnymi asobami?
Hetych ludziej abjadnoŭvaje prafesija — pierad nami roznaj ruki “haspadarniki” i biznesoŭcy (nie vypadkova, što etap rehistracyi inicyjatyŭnych hrupaŭ skončyŭsia šmatznačnym štryškom, jaki taksama apynuŭsia ŭ centry ŭvahi biełaruskich ŚMI, jak elektronnych, tak i drukavanych, — dasyłkaj pa pošcie dakumentaŭ dla rehistracyi małaviadomym biznesoŭcam Alaksandram Baturam).
Stała jasna, što vyłučeńnie takoha rodu kandydataŭ na pasadu prezydenta ŭžo z pačatku hetaha hodu — adzin z asnoŭnych elementaŭ mabilizacyjnaj kampanii Łukašenki. (Darečy, jana demanstruje strukturnaje padabienstva da farmavańnia kaalicyi demakratyčnych kandydataŭ. Stvareńnie piaciorki pryciahnuła da jaje ŭvahu roznych słajoŭ biełaruskaha hramadztva — ludzi stałaha vieku ciešylisia, što pabačyli ŭ joj kamunista Kalakina, vajskoŭcaŭ i milicyjaneraŭ nie pakinuŭ abyjakavym Pavał Kazłoŭski, siabry Federacyi prafsajuzaŭ z entuzijazmam daviedalisia pra ŭvachodžańnie ŭ piaciorku Ŭładzimiera Hančaryka i h.d. Faktyčna toje samaje rukami svaich palittechnolahaŭ zrabiŭ Łukašenka, tolki cikavić jaho pieradusim biełaruskaja biznes-elita, za sielskaje i inš. nasielnictva jon spakojny.)
Praz svaich pseŭdaapazycyjnych kandydataŭ Łukašenka davaŭ i daje liberalna nastrojenaj i, jak vynik, pakryŭdžanaj ci rasčaravanaj u dziaržaŭnaj ekanamičnaj palitycy častcy biełaruskaj namenklatury znak, što parazumieńnie ŭsio-taki mahčymaje, što ŭ vypadku pieraabrańnia “baćki” na druhi termin lajalnyja režymu pradprymalniki znoŭ atrymajuć peŭnyja palohki i preferencyi.
Vierny pamahaty Łukašenki Alaksandar Zimoŭski ŭ svajoj prahramie “Rezanans” ad 10 červienia taksama vykazaŭ niepakoj pra namenklaturu: “Vidavočna adzinaje: Biełarusi čarhovy raz sprabujuć naviazać daloka nia samy lepšy varyjant. Biezumoŭna, adłučanaja ad karmuški namenklatura padtrymlivaje Domaša z asabistych intaresaŭ”. Adznačym stylovuju nieachajnaść Zimoŭskaha: ź jaho słovaŭ vynikaje, što dałučanaja da karmuški namenklatura biezzaściarožna padtrymaje Łukašenku.
Tam, dzie adbyvajecca toržyšča, u chod iduć i materyjalnyja arhumenty. 13 červienia Łukašenka padpisaŭ šerah ukazaŭ, jakija liberalizujuć niekatoryja sfery biełaruskaj ekanomiki. Ukaz №313 praduhledžvaje vyłučeńnie padatkovaha kredytu pradpryjemstvam radyjoelektronnaj dy inš. halin pramysłovaści. Ukaz №314 ustanaŭlaje hraničnyja narmatyvy na raźliki za enerharesursy ŭ niehrašavoj formie. Ukaz №315 paklikany stymulavać pramysłovuju vytvorčaść, dziakujučy tamu, što vyznačanamu naviersie śpisu pradpryjemstvaŭ budzie dadziena mahčymaść atrymać niezaplanavanyja prybytki. Ukaz №316 “Ab udaskanaleńni paradku praviadzieńnia i kantrolu zamiežnahandlovych aperacyj” značna palapšaje ŭmovy zamiežnahandlovaj dziejnaści i, u pryvatnaści, liberalizuje režym rehistracyi mytniaj pašpartu zamiežnahandlovaje aperacyi: zaraz aperacyi na sumu da 1.500 dalaraŭ nia buduć padlahać rehistracyi (raniej — da 200$). Ukaz №319 vyzvalaje pradpryjemstvy kaaperacyi ad vypłaty ŭ biudžet padatkaŭ na dachody, na prybytak i na dadanuju vartaść pry biazvypłatnaj pieradačy im uva ŭłasnaść majomaści z respublikanskaj ci kamunalnaj ułasnaści. I heta jašče nia poŭny pieralik...
Druhaja, nia mienš važnaja pryčyna takoj pavyšanaj uvahi da biełaruskich biznes-kołaŭ z boku Łukašenki i jaho palittechnolahaŭ tłumačycca tym, što nasielniki domu na Karła Marksa, 38 imknucca źvieści na ništo mahčymaść atrymańnia luboj padtrymki biełaruskimi biznes-strukturami kandydataŭ realnaj biełaruskaj apazycyi. Raźlik tut dosyć prosty: taja častka biełaruskaj ekanamičnaj elity, jakaja nia kupicca na pieradvybarnyja abiacanki samoha Łukašenki, najchutčej prafinansuje vybarnuju kampaniju “palityčna dobranadziejnych” — h.zn., Sinicyna i Maryniča, ale nia Domaša abo Kalakina. Dla biełaruskaj ža apazycyi abmiežavańnie realnaj resursnaj bazy niepaźbiežna budzie aznačać pamianšeńnie bazy padtrymki na vybarach.
Zvyšzadača, jakaja stavicca Łukašenkam pierad hetkaha rodu “mabilizacyjnaj kampanijaj”, faktyčna palahaje ŭ kansalidacyi “ŭ časinu vyrašalnaj bitvy” tych biełaruskich elitaŭ (i liberalna, i pa-revanšyscku nastrojenych), jakija dahetul usprymajuć niezaležnaje biełaruskaje hramadztva i kultyvavanyja im vartaści jak pahrozu svaim žyćciova važnym intaresam.
Truk z raździmańniem pahrozy “pravaha revanšu” z katastrafičnymi nastupstvami jaho dla krainy byŭ upieršyniu z pośpiecham aprabavany Łukašenkam jašče padčas vybarnaj kampanii 1994 h., kali jamu biez asablivaha kłopatu ŭdałosia pieraciahnuć na svoj bok takich ćviaroza dumajučych palitykaŭ, jak Viktar Hančar abo Michaił Čyhir, a taksama nakonadni abodvuch referendumaŭ, jakim papiaredničała adnosnaja ekanamičnaja liberalizacyja.
Kab adciahnuć uvahu zanadta nastyrnych naziralnikaŭ da “cieniavych” bakoŭ vybarčaj kampanii Łukašenki, jaho palittechnolahi apošnim časam aktyŭna stvarali štučnyja infarmacyjnyja “povady” vakoł vyhadnych im kandydataŭ, raźličanyja pieradusim na apazycyjnyja ŚMI.
15 červienia Radyjo Svaboda ahučyła infarmacyju “davieranaj asoby” Natali Mašeravaj Jurja Marozava pra toje, što najvyšejšaje kiraŭnictva Biełarusi (vo hetak, niekankretyzavana) niečakana prapanavała Natali Mašeravaj pasadu vice-premjera, kuratara sacyjalnych prablemaŭ — pry ŭmovie, što jana nia budzie ŭdzielničać u vybarnaj honcy. Ale Mašerava, maŭlaŭ, admoviłasia ad hetkaj prapanovy. U toj ža dzień hetuju infarmacyju rastyražavali rasijskija ŚMI.
Takaja padača infarmacyi ŭbivaje ŭ śviadomaść biełaruskich hramadzian adrazu niekalki iluzornych idejaŭ: pa-pieršaje, što Mašerava — hałoŭny kankurent Łukašenki na vybarach, pa-druhoje, što jana hatovaja iści na nieźličonyja achviary, kab vyrvać pieramohu. Luboha adukavanaha čałavieka nia treba asabliva pierakonvać u advarotnym.
Cikava, što ŭ rasijskich medyjach Mašerava časam fihuruje ŭ pary ź Siarhiejem Antončykam. Niadaŭna Internet-časopis šavinistyčna nastrojenych rasijskich eŭrazijcaŭ www.e-journal.ru nadrukavaŭ paviedamleńnie “Departamentu infarmacyi pastajannaha kamitetu sajuznaj dziaržavy” “Lider “rabočaj samadapamohi” i dačka eks-kiraŭnika (sic!) Respubliki zajaŭlajuć pra namier zmahacca za pasadu prezydenta”. Nie abychodzić “nacyjanał-radykała” Antončyka infarmacyjnaj padtrymkaj i taja samaja “Sovietskaja Biełoruśsija” (hł. artykuł Mikałaja Buśniuka ŭ №149 za 01.06.2001 “Jak my ź Siarhiejem Antončykam razdavali pradukty ludziam”).
I narešcie niekalki słovaŭ pra rehistracyju inicyjatyŭnaj hrupy Zianona Paźniaka (jaki dla rasijskich medyjaŭ znoŭ staŭ “hałoŭnym biełaruskim apazycyjaneram”). Paźniak nikoli nie chavaŭ svajoj ambicyi ŭ druhi raz balatavacca na prezydenta. Tak, jašče 18 lutaha ŭ Miensku adbyłasia “sojmavaja kanferencyja” KCHP-BNF, jakaja źviarnułasia z zaklikam da Zianona vystavić svaju kandydaturu. 22 lutaha Paźniak daŭ zhodu stać kandydatam ad “Vyzvolnaha ruchu”. Ale adnaho Paźniakovaha žadańnia było vidavočna mała; taja miažujučaja z farsam, lohkaść, ź jakoj była zarehistravanaja jaho inicyjatyŭnaja hrupa, śviedčyć, što hetaja pastanova była padrychtavanaja zahadzia, što Łukašenka i jaho daradniki staranna ŭzvažyli ŭsie plusy i minusy ŭdziełu Paźniaka ŭ vybarnaj honcy i pryjšli da vysnovy, što heta, biezumoŭna, pojdzie im na karyść.
Rehistracyja Paźniaka, jakaja adbyłasia ŭžo paśla taho, jak partyja BNF i sajuznyja joj arhanizacyi pryniali rašeńnie padtrymać Siamiona Domaša na etapie zboru podpisaŭ, i pakazvaje analityčny patencyjał łukašenkaŭskich palittechnolahaŭ: jany nastajali na tym, kab vykinuć u śmietnicu razhladany ŭsurjoz jašče niekalki hod tamu “zabaranialny” scenar vybarnaj kampanii (z represijami i pieraśledam realna apazycyjnych kandydataŭ, što tolki dadało b im pryvabnaści ŭ vačach biełaruskaha hramadztva) i skancentravacca na najvažniejšaj stratehičnaj zadačy: dezintehracyi i razbureńni biełaruskaj nacyjanalnaj apazycyi jak takoj, a taksama “daviadzieńnie da palityčnaj śmierci” jaje klučavych palitykaŭ. I pieršaje, i druhoje stanie mahčymym u tym vypadku, kali pa vynikach vybaraŭ Zianon Paźniak atrymaje pieramohu nad kansalidavanym kandydatam ad demakratyčnaj piaciorki (užo ciapier z rehijonaŭ prychodzić infarmacyja, što peŭnaja častka aktyvistaŭ partyi BNF (Viačorki) dałučyłasia da hrupaŭ padtrymki Paźniaka, a nia Domaša). Palityčnyja nastupstvy realizacyi takoha scenaru raźvićcia padziejaŭ, naturalna, niepradkazalnyja, ale možna mierkavać, što efekt pa svajoj sile moža być nia mienšy, jak paśla sumna viadomych “alternatyŭnych prezydenckich vybaraŭ”, praviedzienych Viktaram Hančarom. Nahadajem, što ŭ vyniku hetaj hučnaj akcyi pieražyła kardynalnuju łomku isnujučaja na Biełarusi systema apazycyi — źmianilisia jaje lidery, arhanizacyjnyja pradstaŭnictvy, metady dziejnaści. U tym vypadku, kali Domaš na hetych vybarach nabiare mienš hałasoŭ za Paźniaka, moža ŭźniknuć pytańnie pra sens isnavańnia ciapierašniaje abjadnanaje apazycyi.
Z rehistracyjaj Paźniaka łukašenkaŭcy ŭsutyč nablizilisia da vyrašeńnia jašče adnoj važnaj zadačy — lehitymizacyi ŭ vačach mižnarodnaj supolnaści vosieńskich prezydenckich vybaraŭ. U vypadku pryjezdu Zianona na Biełaruś i bieśpieraškodnaha praviadzieńnia im vybarnaj kampanii pad sumnieŭ budzie pastaŭlena i ŭsia biełaruskaja palityčnaja emihracyja apošnich siamioch hadoŭ, asabliva ŭ krainy Siaredniaj Eŭropy, urady jakich zazvyčaj aperatyŭna pradstaŭlajuć novaprybyłym biełarusam status palityčnych uciekačoŭ.
Luboje ž asłableńnie bloku niezaležnickich siłaŭ moža pakłaści pačatak razmovam ab nieabchodnaści stvareńnia “šyrokaj demakratyčnaj” kaalicyi. Nia vyklučana, što ŭdzielniki takoj pseŭdademakratyčnaj kaalicyi dla bolšaj efektyŭnaści vyrašać admovicca ad takich “drobiaziaŭ”, jak “umirajuŝij biełorusskij jazyk” i padobnych “nacyjanalistyčnych” atrybutaŭ. Jury Drakachrust biezdakorna zaśviedčyŭ takija nastroi biełaruskich liberałaŭ jašče paru hadoŭ tamu ŭ narysie “Transformacija partijnoj sistiemy v Biełarusi” (“Biełoruśsija i Rośsija: obŝiestva i hosudarstva”, Moskva, 1998, suaŭtary H.Drakachrust i Dz.Furman): “biełorusskim libierałam-kosmopolitam siejčas niemnoho žałko umirajuŝij jazyk i niemnoho stydno” . Ci treba dadavać, što zdacca na łasku kaalicyi Sinicyna, Mašeravaj, Abramavaj i Paškieviča paličyŭ by za honar i sam Łukašenka?
