Dyk dzie ž abjektyŭnaść?
Spadziajusia, dziasiatki vystupaŭ u padtrymku svabody słova i asobnych žurnalistaŭ na sesijach Viarchoŭnaha Savietu CHII sklikańnia, abarona presy ŭ Kanstytucyjnym Sudzie, udzieł u zasnavańni Biełaruskaj asacyjacyi žurnalistaŭ dajuć mnie maralnaje prava vykazacca na temu, jakaja ŭjaŭlajecca istotnaj nia tolki ŭ dačynieńni da žurnalistaŭ, ale j da ŭsiaho hramadztva.
Maju na ŭvazie sytuacyju vakoł asoby Zianona Paźniaka ŭ niezaležnych ŚMI. Padčas “alternatyŭnaj prezydenckaj kampanii” 1999 h. Paźniak abvinavaciŭ adnaho z žurnalistaŭ u pradažnaści, bo toj prapanavaŭ redaktaru peŭnaj hazety hrošy, kab nadrukavać materyjały ŭ padtrymku adnaho z kandydataŭ. Pra heta Paźniaku paviedamiŭ sam redaktar.
Pryniataja va ŭsim śviecie prafesijnaja etyka dazvalaje žurnalistu atrymlivać hrošy za žurnalisckuju pracu tolki ŭ redakcyi. I tolki ŭ jakaści zarpłaty, hanararu albo apłaty kamandzirovačnych vydatkaŭ. Usio astatniaje — chabar.
Tak, hazety trymajucca koštam reklamy. Tak, zapłaciŭšy, vy možacie nadrukavać kamplimentarny artykuł — ale abaviazkova budzie paznačana, što jon drukujecca “ŭ jakaści reklamy”. Adpaviednym budzie i staŭleńnie čytačoŭ. Tamu na Zachadzie “tekstavaja reklama” praktyčna adsutničaje — joj nie daviarajuć. A kali b žurnalist atrymaŭ ad niejkaj firmy “hanarar” za toje, što jaje pachvaliŭ — byŭ by imhnienna zvolnieny, bo nivodnaje vydańnie nie pažadaje trymać “pradažnaha”. I ŭžo zusim niemahčyma ŭjavić, kab karespandent braŭ hrošy ad palityka. U cyvilizavanaj krainie heta nazaŭsiody pachavaje reputacyju i adnaho, i druhoha.
Tamu Paźniak mieŭ racyju, kali vinavaciŭ u pradažnaści tych, chto pahadziŭsia ŭziać hrošy. Jany, darečy, źjaŭlajucca siabrami BAŽ, i pieršaje, što pavinna była zrabić hetaja arhanizacyja, — na kamisii pa etycy vysłuchać abodva baki. Kali b vyjaviłasia, što Paźniak pamyliŭsia, — jon musiŭ by paprasić prabačeńnia. Ale zajava Paźniaka vyklikała nie raśśledavańnie, a napad na samoha Paźniaka. Redaktar Biełorusskoj diełovoj haziety Piotar Marcaŭ adznačyŭ, što “mentalitet Zianona Paźniaka mała čym roźnicca ad mentalitetu Alaksandra Łukašenki” (tut i dalej — u pierakładzie na biełaruskuju), i zajaviŭ: “Kaliści mienavita presa spryjała tamu, kab Zianona Stanisłavaviča pačali ŭsprymać jak palityka novaj, demakratyčnaj farmacyi... Ciapier jon abvinavačvaje presu ŭ pradažnaści.. Moža być, sami žurnalisty, jakija taki doŭhi čas lapili z Paźniaka vobraz rycara..., u hetym vinavatyja...”
Nasamreč Paźniak nia byŭ “stvareńniem žurnalistaŭ”. Presa jamu nie spryjała, chutčej naadvarot. U adroźnieńnie ad krainaŭ Prybałtyki ci navat Rasiei, naradžeńnie biełaruskaj demakratyi, jakuju ŭvasablaŭ BNF, adbyvałasia pry poŭnaj adsutnaści niezaležnaha druku i manapolii kamunistyčnych ŚMI. Mienavita kamunistyčnaja, a potym i “prakiebičaŭskaja” presa stvaryła Paźniaku imidž “fašysta”, “ekstremista”, “achvočaha viešać kamunistaŭ” i h.d.
Voś jak aktyvist vybarčaj kampanii ŭ Viarchoŭny Saviet u 1990 h. Uładzimier Krukoŭski pryhadvaje sproby abvierhnuć paklop: “Ciažka było prabicca ŭ staličnuju presu. Ja asabista abyšoŭ usie mienskija hazety. Sovietskaja Biełoruśsija spasyłałasia na vialikuju čarhu, Znamia junosti — na ŭzrost Paźniaka (nia juny), “Minskaja praŭda” — na kandydataŭ z vobłaści, a Viečiernij Minsk “česna” zajaviŭ: “My nia možam prapahandavać našaha palityčnaha apanenta” (“NN”, 1999 h.).
Paśla abrańnia Paźniaka deputatam sytuacyja nie našmat palepšyłasia. Adzinym vydańniem, dzie Paźniak moh nadrukavacca harantavana, była stvoranaja Siaredzičam “Narodnaja hazieta”. I tolki niekalki žurnalistaŭ pasprabavali abjektyŭna razabracca ŭ tym, čaho ž damahajecca Paźniak. Možna nazvać artykuły Anatola Kazłoviča, interviju Alaksandra Ŭlicionka dla knihi “Inšadumcy”, film Alaksandra Łukašuka i Michaiła Ždanoŭskaha “Daroha na Kurapaty”, publikacyi Alaksandra Starykieviča — zdajecca, heta ŭsio (vybačajusia ŭ rehijanalnych žurnalistaŭ, pra publikacyi jakich mahu i nia viedać). Piatra Marcava siarod ich nie było — zrešty, jon u toj čas pracavaŭ u BiełTA šarahovym karespandentam, i ad jaho tam ničoha nie zaležała. Ale kali Marcaŭ stvaryŭ BDH i Imia, u jakich ad jaho zaležała ŭsio, — nivodnaha stanoŭčaha radka pra Paźniaka jon nie nadrukavaŭ.
Dachodziła da absurdu. U krasaviku 1996 h. hazeta Imia abirała šlacham apytańnia “čałavieka miesiaca”. “Vyniki našaj krasavickaj ekspertyzy, — paviedamlała hazeta, — vielmi niečakanyja: praktyčna adzinahałosna čałaviekam miesiaca byŭ pryznany lider BNF u emihracyi Zianon Paźniak”. Ale taki vynik nie zadavoliŭ, i ŭ redakcyjnym artykule adznačyli, što “pravadyr vandravaŭ pa krainach i kantynentach i praktyčna nijakaha ŭdziełu ŭ biełaruskaj palitycy nie prymaŭ... i, značyć, čałaviekam miesiaca nia moža być pavodle vyznačeńnia”.
Cikava, kali lidery “abjadnanaj apazycyi” vystupali ŭ kamisii Kanhresu ZŠA, jany ŭdzielničali ŭ biełaruskaj palitycy? Ci heta byŭ udzieł u palitycy akruhi Kalumbija, dzie mieścicca Kapitolij?
U toj ža publikacyi byŭ ździeklivy kamentar da prapanovy Paźniaka ŭšanavać chvilinaj maŭčańnia pamiać Dudajeva padčas Čarnobylskaha Šlachu-96.
Jak siońnia nakont Dudajeva, kalehi? Vy pa-raniejšamu ličycie jaho bandytam, jakoha ŭdała “začyścili” rasiejskija specsłužby? Ci ŭžo nacyjanalnym hierojem Čačenii, u honar jakoha čačency nazvali svaju stalicu?
Ni na koha z palitykaŭ u apošnija dziesiacihodździ presa nia vyliła hetulki brudu, jak na Paźniaka. Spačatku kamunistyčnaja i aficyjnaja — za Kurapaty, za patrabavańnie biełarusizacyi, niezaležnaści i likvidacyi KPSS, za praŭdu pra Čarnobyl. Potym — niezaležnaja, za tyja vykazvańni dy prahnozy, jakija praź niejki čas spraŭdžvalisia.
Asabliva jaskrava nieabjektyŭnaść presy vyjaviłasia padčas apošniaha, “padzielnaha” źjezdu BNF.
Voś artykuł Alaksandra Tamkoviča ŭ hazecie Svobodnyje novosti — “Prajekt «Paźniak» pravaliŭsia. Ech? Ura?”: “Heta treba zdoleć — na apošnim skandalnym źjeździe BNF prychilniki Zianona prajhrali “viačorkaŭcam” u palitfutboł ź likam 1:20...”
Nasamreč delehaty źjezdu padzialilisia amal napałovu (u Paźniaka było na čatyry hałasy bolej). A vynik, jaki pryvodzić Tamkovič, byŭ na źjeździe prychilnikaŭ Viačorki, siarod jakich, jak bačym, niekatoryja ŭsio roŭna hałasavali za Paźniaka.
I dalej: “Zianon nia toj čałaviek, jaki zdolny być viečnym nacyjanalnym lideram…Paźniak pojdzie na ŭsio, kab nazad nie viarnucca. Až da ščylnaha i plonnaha supracoŭnictva z uładaj…”. I jašče: “Paźniak prajhraŭ dziesiać hadoŭ tamu… Mienavita Paźniak bolš za inšych vinavaty ŭ tym, što adbyłosia z palityčnaj apazycyjaj krainy. Vinavaty, bo nie pažadaŭ abjadnać vakoł siabie pratesny elektarat, bo debilnym ekstremizmam, a časta i tannaj papulisckaj chłuśnioj sprabavaŭ padmianić ideju nacyjanalnaha adradžeńnia”.
Dziesiać hadoŭ tamu, pracujučy ŭ vajskovaj hazecie Vo słavu Rodiny, Alaksandar Tamkovič nie asabliva kłapaciŭsia pra los apazycyi — naadvarot, źjedliva pisaŭ i pra jaje, i pra idei, jakija jana adstojvała. Pamiataju artykuł, dzie jon źniščalna krytykavaŭ patrabavańnie BNF stvaryć niezaležnaje ad Maskvy biełaruskaje vojska — tady heta padavałasia jamu “ekstremizmam”. Nia viedaju, što jon ličyć ekstremizmam siońnia, ale ŭžyvać termin “debilny” nie dazvalaje sabie navat aficyjnaja presa.
Iryna Chalip choć by trymałasia navukovaj leksyki, zajaviŭšy ŭ Imieni, što “na Paźniaku hety hienetyčny kod i spynicca. Bo nivodnaja žančyna nie pahodzicca dapamahčy jamu ŭ spravie naradžeńnia biełarusaŭ”…
Metad skažeńnia i abrazaŭ z asoby Paźniaka byŭ pieraniesieny i na partyju, jakuju jon uznačalvaje.
“Balšaviki sychodziać adnolkava” — hetki nazoŭ artykułu Fiaduty ŭ BDH. Aŭtar paprakaje partyju, jakuju ŭznačalvaje Paźniak, u supracoŭnictvie z uładaj, bo “z ruk hetaj ułady spadar Bieleńki atrymaŭ rehistracyjnyja paśviedčańni partyjaŭ BNF i BNF-KCHP”. Cikava, a ad kaho atrymali takija paśviedčańni inšyja apazycyjnyja partyi? A sama BDH?
“U palityčnym žyćci Zianona Paźniaka byli hieraičnyja staronki, — piša Fiaduta. — Palityčnaja ž śmierć jahonaja... haniebnaja, jak śmierć aficera, jaki zabyŭsia pra pryznačeńnie apošniaj kuli ŭ abojmie”...
Hetyja słovy Fiaduty, jak i jahony pasaž pra toje, što “lepš užo kula”, u dačynieńni da žyvoha čałavieka, pakinu biez kamentaroŭ.
A voś na słovach ź inšaha artykułu Fiaduty — što Paźniak nibyta padmanuŭ Bykava — spyniusia. U sakaviku, naviedaŭšy Bykava ŭ Frankfurcie, daviałosia hutaryć ź im na hetuju temu. Bykaŭ skazaŭ, što nie admaŭlajecca ad słovaŭ, kali-niebudź skazanych ci napisanych im pra Paźniaka. “U “Narodnaj voli” byŭ nadrukavany list čytača “Krainie patrebny Paźniak” — dyk voś, ja padpisvajusia tam pad kožnym radkom”, — dadaŭ Vasil Uładzimieravič. Svajo staŭleńnie da Paźniaka Bykaŭ paćvierdziŭ i padčas našaj sustrečy ŭ Prazie ŭ vieraśni.
Sioletniaja vybarčaja kampanija vyklikała novuju chvalu źjedlivych publikacyjaŭ. Rehistracyja inicyjatyŭnaj hrupy Paźniaka kamentavałasia rezka admoŭna: “Rehistravacca nia maje prava, bo nia žyŭ u Biełarusi”. Pry hetym fakt, što Čyhir doŭhi čas žyŭ u Maskvie, pad uvahu nia braŭsia (nia dziva — rasiejskamoŭnaja presa dahetul usprymaje Maskvu jak “našu stalicu”).
Pryjomy “niezaležnaj presy” nie adroźnivalisia ad pryjomaŭ ahladalnikaŭ łukašenkaŭskaha telebačańnia: źniščalnyja tezysy biaz dokazaŭ, aryjentavanyja najpierš na moładź, jakaja moža i nia viedać abstavinaŭ farmavańnia biełaruskaj dziaržaŭnaści.
Tak, u interviju Svobodnym novostiam Sinicyn zajaŭlaje: “Paźniak skamprametavaŭ nacyjanalnuju ideju. Radykalizm adšturchnuŭ lu-dziej. U tym, što narod u svoj čas prahałasavaŭ za Łukašenku, — na 50% asabistaja zasłuha Paźniaka”. Sinicynu, jaki za časam svajho deputactva ŭ VS CHII sklikańnia nie skazaŭ ni słova pa-biełarusku, jaki ŭ 1994 h. byŭ kiraŭnikom vybarčaha štabu Łukašenki, a ŭ 1995 u jakaści kiraŭnika prezydenckaj administracyi pravodziŭ “referendum” ab skasavańni “Pahoni” i bieł-čyrvona-biełaha ściaha i ŭviadzieńni dźviuchmoŭja, — pra “nacyjanalnuju ideju” i “asabistyja zasłuhi” lepš było b pamaŭčać. Pakazalna, što hazeta nijak nie prakamentavała słovy Sinicyna.
Praź niekalki numaroŭ tyja ž Svobodnyje novosti drukujuć artykuł Alaksandra Koktyša ”Niaŭłoŭny Džo — jon ža Zianon Paźniak”: “Niezaležnaść zvaliłasia na biełarusaŭ, jak śnieh na hałavu”, “iaje ž Zianon Stanisłavavič svajoj antyrasiejskaj histeryjaj, vybačajcie, i prafukaŭ”.
“Niečakanaja”, “lohkaja”, “vypadkovaja” niezaležnaść — ulubiony tezys niekatorych palitolahaŭ, jakija zabyvajucca i pra pakaleńni biełarusaŭ, što lahli za hetuju Niezaležnaść u lahierach HUŁAHu, i pra achviarnuju pracu tysiačaŭ aktyvistaŭ BNF i demakratyčnaha ruchu, jakija Niezaležnaści damahalisia. Ale iznoŭ ža — u čym “antyrasiejskaja histeryja” Paźniaka, jahony “radykalizm”? U patrabavańni biełaruskamoŭnaj adukacyi? U zaściarohach adnosna praimperskaj palityki Maskvy? U zajavie, što šlach Biełarusi — šlach u Eŭropu?
Jašče praz kolki numaroŭ Svobodnyje novosti pryvodziać słovy lidera Svabodnych prafsajuzaŭ Hienadzia Bykava: “...kali pastavić da ścienki Zianona Stanisłavaviča i prapanavać jamu vybar “žyćcio albo Biełaruś”, apošni, biezumoŭna, addaść žyćcio” — i staviać nad tekstam zahałovak: “Abiare śmierć. Dy chto pulnie?” U krainach, dzie panuje zakon, taki zahałovak byŭ by adnaznačna rascenieny jak padbuchtorvańnie. U ZŠA, naprykład, heta katehoryja ciažkich złačynstvaŭ z usimi nastupstvami.
Kožny maje prava ličyć Paźniaka apostałam nacyi, jak Bykaŭ, ci nadavać jamu supraćlehłuju charaktarystyku, jak niekatoryja žurnalisty. Ale ŭsie hetyja słovy pra “debilny ekstremizm”, “kuli” dy “hienetyčny fond” — emocyi. Žurnalist maje prava na emocyi, ale pieršy jahony abaviazak — davać čytaču infarmacyju.
Vakoł Paźniaka, jak i vakoł jahonaj partyi, ciaham apošnich hadoŭ uźviedzienaja ściana śviadomaha zamoŭčvańnia.
Dziasiatki aktyvistaŭ KCHP-BNF byli žorstka źbityja na płoščy Jakuba Kołasa ŭ čas letašniaha śviatkavańnia 25 sakavika (jany admovilisia iści na Banhałor), ale pra heta ŭ bolšaści niezaležnych hazetaŭ — ni radka. Presavuju kanferencyju, jakaja adbyłasia nastupnaha dnia, naviedaŭ tolki adzin žurnalist — karespandent Biełaruskaj słužby Radyjo “Svaboda”. Astatnija zastalisia viernymi “bajkotu”. V.a. staršyni partyi Juraś Bieleńki niekalki sutak pravioŭ za kratami — taksama ni słova. Mienavita partyja Paźniaka arhanizavała śviatkavańnie hadaviny Słuckaha paŭstańnia — ni radka ŭ bolšaści niezaležnych vydańniaŭ. Pra tyja dziasiatki akcyjaŭ, što naładzili aktyvisty partyi ŭ Viciebsku, inšych rehijonach, — maŭčańnie. I pra pikietavańnie aktyvistami partyi h.zv. “narodnaha schodu” 18 traŭnia bolšaść vydańniaŭ nie paviedamili, jak i pra toje, što kala saraka pikietčykaŭ byli zatrymanyja, a kiraŭniki partyi — Mikoła Ancypovič i Ŭładzimier Jucho — žorstka źbityja.
Uviesnu 2000 h. hałoŭnaj aktualijaj palityčnaha žyćcia Biełarusi byli parlamenckija vybary. Partyja Paźniaka pieršaj zajaviła, što nia budzie brać udzieł nia tolki ŭ vybarach, ale i ŭ pieramovach. Infarmacyja pra heta zamoŭčvałasia.
Praz paŭhodu arhumenty Paźniaka pryznali inšyja apazycyjanery (za vyniatkam partyi Statkieviča) — ale čas byŭ stračany. Užo dva hady Paźniak havoryć pra “svojeasablivaje” staŭleńnie niamieckaj dyplamatyi da biełaruskaj demakratyi ŭ rakursie merkantylnych rasiejska-niamieckich paliŭnych i tranzytnych intaresaŭ — hetyja słovy nie byli pačutyja (bo nie byli nadrukavanyja), tamu ciapierašnija kroki niamieckich palitykaŭ zrabilisia niečakanaściu (a chutka buduć jašče bolš niepryjemnyja siurpryzy).
U vyniku skažonaj infarmacyi — pamyłkovyja vysnovy.
Takija, naprykład, jak u Viktara Marcinoviča z BDH. Hod tamu, kali partyja Paźniaka ładziła adnu za druhoj akcyi ŭ stalicy i ŭ pravincyi, jon pisaŭ, što “KCHP-BNF znakaŭ žyćcia nie padaje“ i tolki “...bambarduje redakcyi i infarmacyjnyja ahiencyi faksami z zapoźnienymi kamentarami Zianona Paźniaka na ŭžo nieaktualnyja dla krainy temy”.
Pravieryŭ u svaim archivie: pierad vychadam artykułu Marcinoviča Paźniak vykazvaŭsia pra ŭzmacnieńnie roli specsłužbaŭ Rasiei ŭ Biełarusi, pra niebiaśpieku vajskovaj i finansavaj intehracyi z Maskvoj, pra pahłynańnie rasiejskim kapitałam biełaruskich pradpryjemstvaŭ, źniščeńnie biełaruskamoŭnych klasaŭ. Nieaktualna?
“Kamentatar ź Zianona Stanisłavaviča nijaki, — praciahvaje Marcinovič. — Dyj žyćcio apazycyjnaha palityka ŭ narodnaj śviadomaści vielmi karotkaje. Jano składaje niekalki hadoŭ paśla źniknieńnia z pola zroku. Chto ciapier pamiataje palitykaŭ Bułachava i Dabravolskaha? Hetak i Paźniak pavoli zabyvajecca”.
Cikava, što praź niekalki tydniaŭ paśla hetaha artykułu Bułachaŭ byŭ pryznačany na klučavuju pasadu ŭ vykankamie SND. A Dabravolski pieraabrany namieśnikam staršyni adnoj z samych bujnych demakratyčnych partyjaŭ.
Lajtmatyŭ kožnaj druhoj analahičnaj publikacyi — Paźniaka napatkała palityčnaja śmierć. U časie čarhovych “palityčnych chaŭturaŭ” pa Paźniaku ŭ 1999 h. NISEPD pravioŭ daśledavańnie. Na pytańnie “Za kaho b vy siońnia prahałasavali na prezydenckich vybarach?” atrymany taki vynik: Łukašenka — 38,4%, Čyhir — 3,4%, Šuškievič — 2,4%, Paźniak — 1,7%, Bahdankievič — 1,4%, Jarmošyn — 0,7%.
Takim čynam, u sytuacyi infarmacyjnaj blakady Paźniak byŭ siarod asobaŭ, jakija zajmali albo zajmajuć pieršyja miescy ŭ dziaržavie (prezydent, śpikier, premjer, staršynia Nacbanku), i ŭ dva razy apiaredžvaŭ dziejnaha premjer-ministra.
A voś vyniki apytańnia mienskaj moładzi, źmieščanyja na veb-sajcie Maładoha Frontu ŭ toj čas, kali BDH kanstatavała adsutnaść papularnaści Paźniaka ŭ moładzi (śniežań 1999 h.): Łukašenka — 10, Paźniak — 8, Čyhir — 6, Šuškievič — 4. U abjektyŭnaści MF, jaki na “padzielnym” źjeździe BNF praktyčna ŭ poŭnym składzie hałasavaŭ suprać Paźniaka, sumniavacca nie davodzicca.
Isnujuć apytańni, dzie rejtynh Paźniaka značna vyšejšy, ale ja śviadoma pryvodžu mienavita tyja, dzie jon minimalny. Bo navat i pry takich vynikach jon uvachodzić u piaciorku lideraŭ. I heta — pry aploŭvańni jak aficyjnaj presaj, tak i bolšaściu niezaležnych vydańniaŭ. Dadam, što ŭ zachodnich krainach palityk ličycca ŭpłyvovym, kali traplaje ŭ pieršuju sotniu (darečy, bolšaść kanhresmenaŭ, sustrečy ź jakimi apazycyjaneraŭ “novaj chvali” padajucca niekatorymi vydańniami jak “mižnarodny praryŭ”, nie ŭvachodziać u amerykanskuju sotniu — ale heta sapraŭdy ŭpłyvovyja asoby). Narešcie, pry infarmacyjnaj blakadzie i spadziavańni tolki na svaje siły aktyvisty KCHP-BNF sabrali za Paźniaka bolš jak 70 tysiačaŭ podpisaŭ (heta toje, što aficyjna pryznała kamisija Jarmošynaj).
Śćviardžeńnie ž, što tolki toj “palityčna nie pamior”, chto zojmie pasadu prezydenta, a astatnija ničoha nia vartyja, — vielmi nahadvaje prapanovu skasavać usie hazety i abmiežavacca adnoj.
Presa nia tolki pakazvała Paźniaka asobaj, niepapularnaj siarod nasielnictva, — apošnija hady jana padkreślivała, što Paźniak zhubiŭ papularnaść siarod biełaruskich patryjotaŭ.
I voś — apytańnie na veb-sajcie Franaka Viačorki (syna Vincuka) — za kaho b vy hałasavali na prezydenckich vybarach? U jakaści asnoŭnych kandydataŭ aŭtar sajtu vyznačyŭ troch — Domaša, Čyhira i Hančaryka, ale dadzienyja i inšyja imiony (ad jakich, jak napisaŭ aŭtar, “ničoha nie zaležyć”). Vyniki (na momant isnavańnia sajtu): Paźniak — 34%, Domaš — 28; Bykaŭ — 15, Surviłła — 8, Łukašenka — 3, Čyhir — 2, Kazłoŭski — 1. Jak viadoma, Surviłła i Bykaŭ nie vyłučalisia na hetych vybarach.
Hazeta “Naša Niva” pravodziła analahičnaje apytańnie na praciahu niekalkich miesiacaŭ. Tam Paźniak taksama akazaŭsia na pieršym miescy, nabraŭšy amal udvaja bolš hałasoŭ, čym Domaš. Toje, što Paźniak praciahvaje zastavacca nacyjanalnym lideram, moža kamuści nie padabacca. Ale heta — fakt.
Abiektyŭnaje, krytyčnaje, navat žorstkaje staŭleńnie presy da palitykaŭ — zakon u cyvilizavanych krainach. I było b dziŭnym prapanoŭvać u dačynieńni da niejkaha palityka ŭ Biełarusi (albo partyi, jakuju jon uznačalvaje) inšuju tanalnaść. Staŭleńnie moža być stanoŭčym albo admoŭnym, ale abaviazkova — adpaviadać faktam.
Ad presy zaležyć šmat. Kali b pierad druhim turam parlamenckich vybaraŭ u 1990 h. Viečiernij Minsk nie nadrukavaŭ, a rehijanalnyja hazety nie pieradrukavali paklopnicki artykuł pra BNF, — u Viarchoŭnym Saviecie było b nie 30 deputataŭ BNF, a 130, i historyja pajšła b inšym šlacham.
Kab u svoj čas žurnalisty sapraŭdy padtrymali Paźniaka (jak ciapier Domaša dy Hančaryka), nie hańbiačy za vykazvańni, ź jakimi potym sami pahadžalisia, — rejtynh Paźniaka dazvoliŭ by jamu jašče siem hadoŭ tamu pieramahčy na prezydenckich vybarach (praŭda, była jašče adna ŭmova — kab u toj čas lidery ciapierašniaj apazycyi nie prasoŭvali Łukašenku). Adnak zdaryłasia inakš.
Paradaksalna, ale adnosiny Paźniaka i presy nastolki sapsavanyja, što presa ŭžo nijak nia zdolnaja źmienšyć hety samy rejtynh. Paźniak ciapier nie zaležyć ad ŚMI, što sapraŭdy ŭnikalna dla palitykaŭ, jakija tradycyjna šukajuć padtrymki žurnalistaŭ.
Ale mnie padajecca, što navat samyja zaciatyja nieprychilniki Paźniaka pačynajuć razumieć, što hetaja fihura — niezaležna ad taho, stanie Paźniak prezydentam ci nie, — zastaniecca ŭ historyi Biełarusi.
Nadoŭha zastanucca i artykuły pra jaho.
Kažuć, adzin litaraturny krytyk usiu staraść patraciŭ na vyrazańnie z padšyvak biblijatekaŭ tahačasnaha SSSR svaich artykułaŭ časoŭ baraćby z “nacdemami”. Nibyta bahata hazet papsavaŭ.
A ŭ Internecie ž nažnicami nie pastryžeš…
Siarhiej Navumčyk, Praha
