AB USIM PATROCHU
z usioj krainy
U biblijatecy — tolki
“Naša Niva”
Biblijateki Asipoviččyny nie atrymlivajuć nivodnaj respublikanskaj hazety: u biudžecie niama srodkaŭ, kab padpisacca navat na “rajonku” “Asipovicki kraj”. Tolki “Našu Nivu” rehularna prynosiać u haradzkuju biblijateku tutejšyja TBMaŭcy.
Ryhor Łatyševič, Asipovičy
101 ruža ŭ padarunak
Adzin chłopiec ź Bieraścia padaryŭ svajoj kachanaj na dzień naradžeńnia 101 biełuju ružu sortu “Vindeła”. Ružy jon kuplaŭ na kałhasnym rynku horadu. Try dziaŭčyny, jakija handlujuć kvietkami, dobra pabiehali, źbirajučy bukiet vahoju kala 8 kilahramaŭ. Nazvali jaho “Piaščota”.
Hinuć dzieci
U krasaviku na Bieraściejščynie zdaryłasia adrazu niekalki niedarečnych śmiarotnych vypadkaŭ. U vioscy Lubašava (Hancaviččyna) siostry Kacia dy Irenka siami j piaci hod viečaram utapilisia ŭ viaskovaj sažałcy. Jak heta zdaryłasia, nichto nia bačyŭ. U toj samy dzień u vioscy Strelny, što na Lachaviččynie, u pažarnym vadaschoviščy patanuła trochhadovaja dziaŭčynka. Za dziciem nichto nie hladzieŭ. Za niekalki hadzinaŭ da hetaha ŭ vioscy Hlinka (Stolinščyna) piacihadovy Saša byŭ śmiarotna traŭmavany siačkarniaj, što pierakuliłasia na jaho. A ŭ Pinsku trochhadovy chłopčyk, pračnuŭšysia ranicaj, vypadkova ŭpuściŭ padušku ŭ łožak maleńkaha bracika, jaki pad joj zadychnuŭsia.
Niasmačna karmili
34 čynoŭniki atrymali pračuchanku i miljon 800 tysiač rubloŭ štrafu ad sanitarnaj słužby Bieraściejščyny za toje, što nie stvaryli naležnych umoŭ dla charčavańnia kałhaśnikaŭ, zaniatych na siaŭbie. Parušalisia sanitarnyja normy pryhatavańnia ježy, jaje transpartavańnia, myćcia posudu i h.d. 11 “palavych kuchniaŭ” byli zakrytyja da likvidacyi chibaŭ. Raniej sanstancyja hetym nie zajmałasia, a ź sioletniaha hodu ŭ jaje treba brać dazvoł na arhanizacyju charčavańnia mechanizataraŭ.
Druhoje žyćcio bałotam
Ministerstva pryrodnych resursaŭ Biełarusi, Karaleŭskaje abjadnańnie achovy ptušak (Anhlija), fond “Darvinaŭskaja inicyjatyva” (Anhlija) dy pradstaŭnictva AAN u Biełarusi pačali prahramu reanimacyi biełaruskich bałotaŭ. Pieršymi abjektami dla adnaŭleńnia abranyja try apošnija nizinnyja bałoty — Sporaŭskaje, Zvaniec i Dzikaje.
I.Chviedarovič, Bieraście
Hulnia ŭ aliharchaŭ
U vitrynie hłuskaha hatelu źjaviŭsia reklamny ščyt, upryhožany hirlandami z kalarovych lampačak. Jon zaklikaje ŭsich achvotnych uziać udzieł u “dziełavoj hulni”, u časie jakoj možna kuplać i pradavać virtualnyja pradpryjemstvy, budavać u ich dadatkovyja cechi, atrymlivać prybytak ad zdačy ŭłasnaści ŭ arendu i, kali pašancuje, zrabicca samym bahatym siarod 10 udzielnikaŭ. Prydumała hetuju zabavu pradprymalnica Viktoryja Voŭčak, pierapracavaŭšy papularnuju koliś hulniu “Menedžer”. Rajkamunhas daŭ joj dva pakoi ŭ chole hatelu. Hulniu vielmi ŭpadabali hłuskija školniki. Kaštuje miesca za stolikam 500 rubloŭ. Pa niadzielach, zapłaciŭšy za kvitok tysiaču, možna ŭziać udzieł u superhulni, pieramožca jakoj atrymlivaje płejer i karobku cukierak.
Ihar Kiryn, Hłusk
Strajk vykładčykaŭ muzyki
Vykładčyki Śvietłahorskaj muzyčnaj škoły strajkavali 22 krasavika, damahajučysia vypłaty zarobkaŭ za sakavik. Zarobak pedahoha z tryccacihadovym stažam na staŭku (18 navučalnych hadzinaŭ na tydzień) składaje 60 tys. rubloŭ. Tamu bolšaść ź ich majuć pedahahičnuju nahruzku da saraka hadzinaŭ, što dazvalaje zarabić 150 tysiačaŭ za miesiac. Nie atrymaŭšy zarobku za sakavik, 44 vykładčyki padpisali list na adras staršyni rajvykankamu. Kiraŭnictva rajonu paabiacała prysłać dla razmovy z kalektyvam rabotnika vykankamu, adnak u muzyčnuju škołu nichto nie pryjšoŭ. Tady 22 krasavika pieršaja źmiena pedahohaŭ (37 asobaŭ) da pracy nie prystupiła, adasłaŭšy vučniaŭ dachaty. U druhoj pałovie dnia zarobak vykładčykam muzyčnaj škoły byŭ vypłačany, i tyja strajk spynili.
Vadzim Bołbas, Śvietłahorsk
Stary hierb, novy ściah
Haradzkuju symboliku zaćvierdziła sesija Aršanskaha savietu. Upieršyniu hierb — załaty paŭmiesiac u błakitnym poli, z srebnym kryžam pamiž rohami — byŭ atrymany Voršaj 13 śniežnia 1620 h. razam z mahdeburskim pravam. Paśla horad mieŭ jašče dva hierby — carski 1781 h. dy saviecki 1971 h. Deputaty prahałasavali za pieršy. A mastak Jankoŭski, aŭtar savieckaha hierbu, stvaryŭ etalon ściaha horadu: prastakutnaje biełaje pałotnišča z vyjavaj hierbu pasiarod. U nižniaj častcy ściaha — dźvie haryzantalnyja błakitnyja pałasy roznaj šyryni, jakija symbalizujuć reki Dniapro dy Aršycu.
Viktar Lutynski, Vorša
Akcyjaneram biaspłatny abied
Na Smurhonskim kambikormavym zavodzie adbyłosia pasiadžeńnie akcyjaneraŭ. Im naležyć 9% kaštoŭnych papieraŭ pradpryjemstva, astatnija — dziaržaŭnyja. Dyrektar zavodu Michaił Čukovič paviedamiŭ, što dyvidendy płacić niama čym, bo zavod maje miljard rubloŭ strat. U jakaści kampensacyi akcyjaneraŭ pačastavali biaspłatnym abiedam i raźvieźli pa chatach na specaŭtobusie.
Zabiŭ małatkom
U Smurhoniach sudzili 25-hadovaha chłopca, jaki zabiŭ małatkom rodnuju babulu. Zajšoŭ da jaje, vypiŭšy, u hości dy nie ŭpadabaŭ, što staraja kazała pra jahonuju maci. Voś i schapiŭ pieršaje, što pad ruku trapiła... Zabiŭšy babulu, unuk padpaliŭ kvateru. Dumaŭ, što nichto ni ab čym nie daviedajecca. Daviedalisia i dali jamu 10 hod turmy.
Najlepšy internat
Pa vynikach konkursu “Viasiołkavy karahod” Smurhonskaja škoła-internat zaniała pieršaje miesca na Haradzienščynie i druhoje ŭ krainie. Staršynia žury kampazytar Vasil Rainčyk asobna adznačyŭ viadučych smurhonskaje prahramy Alesia Paškoŭskaha i Natallu Kašaru. Kazaŭ, što buduć jany dyktarami na dziaržaŭnym telebačańni.
Taciana Skarynkina, Smurhoni
Kołasaŭcy ŭ Paryžy
Aktory viciebskaha Kołasaŭskaha teatru vypravilisia ŭ Paryž, dzie ŭ Domie Kardena adbyvajucca Dni biełaruskaje kultury. Kołasaŭcy pavieźli pastanoŭku “Šahał, Šahał” pa pjesie Ŭładzimiera Drazdova.
Michał Čarvinski, Viciebsk
88-je padarožža Tura Chiejerdała
Pamior Tur Chiejerdał 18 krasavika ŭ italjanskim miastečku Kola-Mery, dzie pražyŭ apošnija dvaccać hadoŭ. Na pačatku miesiaca, daznaŭšysia, što letašniaja aperacyja nie dapamahła jamu pazbycca raku hałaŭnoha mozhu, stary pierastaŭ jeści j prymać leki. Adyšoŭ jon u 21.10 u atačeńni rodnych, pražyŭšy 87 hadoŭ.
Pry kancy žyćcia Chiejerdał zachapiŭsia skandynaŭskimi sahami — pryčym razhladaŭ ich jak histaryčny dakument. I pryjšoŭ da vysnovy, što boh vikinhaŭ Odyn — realny čałaviek, jaki žyŭ niedzie ŭ I st. da n.e… na Ałtai, adkul paśla, sa svaim narodam, pryvandravaŭ až u Skandynaviju. Taki etnahienez pryjšoŭsia nie daspadoby narveskim pravym, bo pierakreślivaŭ mit pra “paŭnočnuju aryjskuju nacyju”. Ale histaryčnyja fakty j materyjały archiealahičnych raskopak paćvierdzili versiju Chiejerdała. Ciapier raskopki buduć praciahvacca bieź jaho.
Tura Chiejerdała ŭ nas viedali i lubili jašče z savieckich časoŭ, kali prahu da vandravańniaŭ, abmiežavanych, u najlepšym vypadku, krainami “narodnaj demakratyi”, ludzi musili kampensavać kinapadarožžami. Chto nie pamiataje taje niadzielnaje pieradačy, jakuju vioŭ siabar Chiejerdała ź biełaruskim proźviščam — Siankievič? Muzyčnaja zastaŭka da jaje dahetul čaplaje za dušu.
Tur Chiejerdał naradziŭsia 6 kastryčnika 1914 h. u miastečku Łarvik na poŭdni Narvehii. Luboŭ da pryrody, jakaja pieradałasia jamu ad maci, pryviała Tura va ŭniversytet Osła na fakultet zaalohii j hieahrafii. Pravučyŭšysia tam try hady j paśpieŭšy za hety čas ažanicca, Chiejerdał vypraŭlajecca razam z maładoj žonkaj Žaklin na Markizaŭskija astravy — vyvučać floru j faŭnu. Tam jon zrabiŭ cikavaje nazirańnie: u Palinezii sustrakajucca niekatoryja paŭdniovaamerykanskija raśliny. Jak jany zdoleli pierapłyć Cichi akijan? Tolki razam z čałaviekam. Vidać, pieršyja žychary Palinezii pryjšli z Paŭdniovaj Ameryki. Kab spraŭdzić svaju teoryju, Tur u 1947 h. jedzie na vyspu Rarona, za 101 dzień buduje pa tradycyjnaj technalohii płyt z balsavych biarvionaŭ i vypraŭlajecca na im u Ameryku. “Kon-Tyki” (płyt byŭ nazvany ŭ honar palinezijskaha boha) ščaśliva dasiahnuŭ bierahoŭ Peru. Hetym płavańniem Tur paćvierdziŭ i jašče adnu svaju teoryju: vializnyja skulptury na Vostravie Vialikadnia mahli być pomnikami staražytnaj peruanskaj kultury “mačyka”, pradstaŭnikoŭ jakoj vyhnali z radzimy vajaŭničyja inki. U 80-ja Chiejerdał iznoŭ viarnuŭsia ŭ Peru, dzie adkryŭ cełuju dalinu piramidaŭ cyvilizacyi “mačyka”. Archieolaham, jakija hadami kapalisia pablizu, i ŭ hałavu nie prychodziła, što tyja ŭzhorki pravilnaj formy zroblenyja ludzkimi rukami.
Jon byŭ šoŭmenam — admysłova ŭziaŭ na “Kon-Tyki” kinaaperatara, i dakumentalny film pra vandroŭku atrymaŭ “Oskara”. A knižka “Padarožža na “Kon-Tyki” pradałasia nakładam u 60 młn. asobnikaŭ. Ale, u adroźnieńnie ad inšaha vialikaha šoŭmena XX st. Žaka Kusto, Chiejerdał nie rabiŭ akcentu na ekzotyku dalokich krajoŭ i marskich hłybiniaŭ. Jaho možna nazvać historykam, jaki staviŭ dośledy na sabie. Chiejerdał trymaŭsia dumki, što staražytnyja narody Eŭropy, Afryki, Azii j Ameryki nie byli adarvanyja adzin ad adnaho. I davodziŭ heta na ŭłasnym prykładzie. Na papirusnym čaŭnie “Ra” jon pierapłyŭ Atlantyku, na papirusnym karabli “Tyhrys” — Indyjski akijan. Jon uvieś čas byŭ u ruchu, žyŭ to ŭ Narvehii, to ŭ Italii, to na vyśpie Teneryfe, dzie taksama, ledźvie nie pasiarod kurortu, adkryŭ piramidy, zbudavanyja huančami — pieršymi nasielnikami Kanarskich vyspaŭ, jakich vyniščyli hišpancy ŭ XV st.
Siarhiej Mikulevič
Ksiondz Kulaševič: “Ludzi biadniejšyja, ale viera macniejšaja”
Ksiondz Hienryk Kulaševič, što słužyć u Smurhonskim kaściole, naradziŭsia ŭ Słabadzie Žaśnianskaj (Miadzielščyna) u siamji sezonnaha rabočaha, maci była načalnicaj pošty. Skončyŭ u Biełarusi 3 klasy pačatkovaj škoły, potym siamja pierajechała ŭ Polšču. Adtul baćka pajšoŭ na vajnu i nie viarnuŭsia. Maci vychoŭvała troch synoŭ adna. Hienrykavy braty žyvuć u Polščy. Jan — operny dyryžor u Poznani, Stanisłaŭ — prafesar fizyki ŭ Biełastockim universytecie. Specyjalnaści majuć ad carkvy dalokija. Što ž zmusiła Hienryka zrabicca śviatarom?
Ksiondz Hienryk: Ja ź dziacinstva adčuvaŭ paklikańnie da Boha. Zusim maleńkim chadziŭ na viaskovyja mohiłki, dzie była statuja Maci Božaj, paliŭ śviečki, maliŭsia. U 17 hod pačaŭ vučycca na śviatara. Maja maci kazała: “Ty sam vybraŭ hety šlach. Ab adnym ciabie prašu: budź dobrym ksiandzom”. I na 45-m hodzie słužeńnia ja dziakuju Bohu za hetaje paklikańnie. Nie škaduju, što nia maju ni siamji, ni dziaciej. My dajom try abiety: biednaść, biasšlubnaść, pasłušenstva. Ziamnoj lubovi dla nas nie isnuje. Niama j nijakaj majomaści: televizar, radyjo, mašyna — usio naležyć Saliźjanskamu ordenu.
— Ci roźniacca čym biełaruskija kataliki ad polskich?
— Bolš za 30 hadoŭ ja pracavaŭ u Polščy, 10 — u Smurhoniach i mahu skazać, što ludzi paŭsiul adnolkavyja. Prosta ŭ Polščy ŭmovy žyćcia lepšyja, ale heta vieru palakaŭ krychu raschałodžvaje. Tut ludzi biadniejšyja, ale viera macniejšaja. Asabliva raduje mianie praca ź dziećmi: 1200 dzietak pryviali da viery pry kaściole. Jany dobryja, razumnyja, talenavityja. Škada tolki, što nia ŭsie mohuć znajści sabie šlach u žyćci: voś skončać jany škołu, a potym buduć stajać na darozie razhublenyja — što rabić?
— U čym samaja vialikaja prablema našaha hramadztva?
— Jość takaja biada — pjanstva. Heta pieratvaryłasia ŭžo ŭ epidemiju. I ja zmahajusia ź joj. Razmaŭlaju ź pituščymi ludźmi na spoviedzi, i mnohija pierastajuć pić. Bo spoviedź — heta nia tolki pryznańnie hrachoŭ, ale j vypraŭleńnie. Pjanstva nia jość vinoj hetych ludziej. Ich da hetaha pryvučyli. Pjanicami lahčej kiravać.
— Vy adčuvajecie radaść ad svaje pracy?
— Tak, my zaklikajem ludziej nia kraści, nie razvodzicca, nie rabić abortaŭ, nie pracavać u niadzielu. I jość palapšeńnie. Ludziej u kaściole bolšaje: raniej słužyli dźvie imšy ŭ niadzielu, a ciapier davodzicca pravić až piać. I dumajem jašče dźvie dadać. Kaścioł maleńki, a chočacca, kab ludzi nie stajali, mahli prysieści padčas imšy.
I radujusia tamu, što vyhadavaŭ mnohich vučniaŭ: 30 čałaviek stali ksiandzami, ź ich dvoje — smurhonskija. Heta Ŭładzimier Kabak i Alaksiej Jašeŭski. Ź ich boku — vialikaja achviara pajści pa hetym šlachu. Mnohija, nia vytrymaŭšy, viartajucca ŭ śviet. Tak adbyłosia z 17 maimi vučniami... Ale zatoje mnie prysłali razumnaha pamahataha Aleha Žuraŭskaha. Jon ksiondz-mahistar, rodam ź Miensku, skončyŭ seminaryju ŭ Polščy. Mnie adnamu ŭžo ciažka ŭsimi spravami zajmacca.
— Čamu Vy na schile hod vyrašyli pryjechać u Biełaruś?
— Tut maje karani, da ich ja i viarnuŭsia. Ja chaču, kab maje kostki lažali tut, u rodnaj ziamli.
— Što dla Vas ščaście?
— Dla mianie asabista — być viernym panu Bohu. Jezus skazaŭ, što na ziamli ščaślivymi my nia budziem. I ja kožnuju chvilinu hatovy pačuć hołas, jaki skaža mnie: usio, čas pamirać. A materyjalny dabrabyt, hrošy — usio heta pustoje, mylnaja burbałka, jakaja łopajecca ŭ dałoniach. Kali žyvieš ź vieraj u Boha — heta ščaście. I ŭsio astatniaje nieistotna — pavažajuć ciabie ci nie, lubiać ci nie. Luboŭ minaje. Nia treba imknucca dahadzić. Hałoŭnaje — kazać ludziam praŭdu (chaj jana j kole vočy) i rabić dobra svaju spravu.
Hutaryła Taciana Skarynkina, Smurhoni
mižnarodnyja naviny
Palohki nia budzie
Katalickim śviataram pa-raniejšamu nielha budzie žanicca, a žančynam — prymać duchoŭny san. Papa rymski, jakomu raili dać ksiandzam hetkuju palohku, kab paźbiehnuć nadalej seksualnych damahańniaŭ śviataroŭ da prychadžan, admoviŭsia. Zamiest hetaha jon zaklikaŭ žorstka stavicca da hetkich źjavaŭ.
Čechija stamiłasia ad imihrantaŭ
Pavodle spravazdačy Ministerstva ŭnutranych spravaŭ Českaj Respubliki, letaś prytułak u krainie atrymali 75 zamiežnikaŭ, ź ich 23 — biełarusy. Usiaho ž u 2001 h. prytułku prasili kala 18 tysiač čałaviek. Kab źmienšyć napłyŭ imihrantaŭ, Čechija pryniała novy zakon ab paradku davańnia prytułku.
Pierabłytali ściahi
U horadzie Chajfa ŭ Izraili razzłavanyja žychary napali na aŭtamabil pasła Vuhorščyny Janaša Chovary, zbłytaŭšy ściah, prymacavany da mašyny, z palestynskim. Symbali dźviuch dziaržaŭ roźniacca tolki vierchniaj pałasoj: u vuhorcaŭ jana čyrvonaja, a ŭ palestyncaŭ — čornaja. Paźniej, zrazumieŭšy svaju pamyłku, haradžanie paprasili prabačeńnia ŭ pasła.
