apytańnie “NN”
Ci dyskryminujucca pravy biełarusaŭ u Rasiei?
Apošnim časam ŚMI pryvodziać šmat faktaŭ dyskryminacyi relihijnych i kulturnych pravoŭ nacyjanalnych mienšaściaŭ u Rasiei — jak na pobytavym, tak i na dziaržaŭnym uzroŭni. Skažam, kataliku ŭ hetaj krainie amal niemahčyma raźličvać na dziaržaŭnuju pasadu, a na Smalenščynie, dzie ŭ 20-ja hady isnavali dziasiatki biełaruskamoŭnych škołaŭ, siońnia nie isnuje nivodnaje klasy, dzie b vyvučałasia biełaruskaja mova. Ci varta było b Alaksandru Łukašenku padčas sustrečy z prezydentam Rasiei Ŭładzimieram Pucinym uźniać pytańnie pra pravy etničnych biełarusaŭ, u tym liku na Smalenščynie i Branščynie? Na hetaje pytańnie adkazvajuć prezydent Zhurtavańnia biełarusaŭ śvietu “Baćkaŭščyna” Anatol Hryckievič, pres-sakratarka A.Łukašenki Natalla Piatkievič i pamočnik kiraŭnika dziaržavy Valery Capkała.
Anatol Hryckievič: Histaryčnyja pravy ŭ biełarusaŭ jość, bo Smalenskaja hubernia i častka Čarnihaŭskaj (ciapier — zachodniaja častka Branskaj) navat u encyklapedyčnym daviedniku Brakhaŭza i Efrona pačatku XX st. nazvanyja nasielenymi biełarusami. U Rasiejskaj imperyi tak ličyli. Akramia taho, jany ŭvachodzili ŭ skład Biełaruskaj Narodnaj Respubliki ŭ 1918 h. Ale mnie jasna, što na pieramovach u Maskvie pra heta Łukašenka ničoha nia ŭspomnić.
Natalla Piatkievič: Ja nia dumaju, što hetaje pytańnie treba ŭzdymać na sustrečy prezydentaŭ. Jość dziaržaŭnyja orhany, jakija pavinny vyrašać takija prablemy. Heta moža być vyrašana na ŭzroŭni kampetentnych orhanaŭ, a nie kiraŭnikoŭ dziaržavaŭ.
Valery Capkała: Ja liču, što nia varta hetaha rabić. Ja nia čuŭ, kab u Rasiei była dyskryminacyja biełarusaŭ. U 1991 h. byŭ pryniaty zakon ab hramadzianstvie — “nulavy varyjant”, jaki padtrymali ŭsie dziaržavy SND. U adpaviednaści ź im kožny, chto pražyvaŭ u toj momant u toj ci inšaj dziaržavie, nabyvaŭ jaje hramadzianstva. Prablemy byli tolki ŭ Łatvii i Estonii, dzie była dyskryminavanaja mienšaść. U Rasiei takoha nie było. U dadzienym vypadku treba havaryć pra toje, nakolki dziaržava aryjentavanaja na vyrašeńnie hetych prablemaŭ. U bolšaj stupieni tut patrebna inicyjatyva samich hramadzianaŭ. Kali jość inicyjatyva źnizu, naprykład, patreba biełaruskaha školnictva dla ludziej, tady budzie i padtrymka rasiejskaj dziaržavy. Bo my viedajem, što takaja patreba była ŭ biełarusaŭ Łatvii, Litvy. U Polščy ludzi samaidentyfikujuć siabie biełarusami, ličać, što etničnaja prynaležnaść dla ich važnaja, tady jany sami, źnizu padymajuć hetaje pytańnie. Tady jość i padtrymka ŭradu. Kali ž patreby ŭ ludziej niama, kali nichto jaje nie sfarmulavaŭ — niama sensu jaje “ciahnuć za vušy”.
A.T.
