Na respublikanskaj alimpijadzie pa historyi Biełarusi siarod kaledžaŭ, što prachodziła ŭ Salihorsku, udzielnikam byli prapanavanyja čatyry ŭryŭki z klasyčnych tvoraŭ litaratury — patrabavałasia adhadać aŭtara i nazvu.
Pieršy ŭryvak ź «Lista z-pad šybienicy» Kalinoŭskaha, druhi — z «Katechizysu» Budnaha, treci — z «Trenasu» Smatryckaha, čaćvierty — z ese «Adviečnym šlacham» Abdzirałoviča. Z Kalinoŭskim udzielniki spravilisia, a voś z astatnimi atrymalisia zabuksoŭki.
Asabliva paździŭlali adkazy na ŭryvak z «Trenasu»: tut vam i Ciotka, i Hienijuš, i Arsieńnieva, i nieviadoma čamu Bahuševič. Nastaŭniki ŭdzielnikaŭ taksama nia viedali adkazu. Kali ja skazaŭ, što heta napisaŭ Smatrycki, jany adnadušna hlanuli na mianie jak na varjata, a najbolš nachabnaja spačuvalna skazała: «Chłopčyk, ty što, nia vidziš, što heta napisała ženščyna!» Budnaha taksama nie adhadaŭ nichto, bolšaść zhadziłasia na personie Skaryny. A heta ž tvory z školnaj prahramy!
Bolšaść nastaŭnikaŭ litaratury ličyć nieabaviazkovym pahłyblena vykładać litaraturu ChV—ChVIII st., abmiažoŭvajucca postaciami Skaryny, Budnaha dy Husoŭskaha i «Pieśniaj pra zubra» apošniaha. I siaredniestatystyčny vypusknik škoły ničoha nia viedaje pra letapisy i Statuty VKŁ, pra Chrystafora Fiłaleta, Piatra Skarhu, Ipacija Pacieja dyj navat pra taho samaha Smatryckaha i jahony «Trenas» abo Afanasija Filipoviča ź jahonym «Dyjaryjušam». «Załaty viek» biełaruskaj kultury i litaratury ŭsio jašče zastajecca «biełaj plamaj» dla prostaha spažyŭca-čytača. Kryŭdna…
Nia lepšaja sytuacyja ź viedańniem litaratury XIX st. Alhierd Abuchovič, naprykład, nieviadomaja persona i dla nastaŭnikaŭ litaratury, što kazać tady pra dziaciej. Tvoraŭ Adynca, «Albomu» Viaryhi-Dareŭskaha niama ŭ školnaj prahramie, zatoje tam poŭna advodzicca ŭrokaŭ na razbor tvorčaści Pietrusia Broŭki, Pimiena Pančanki, Ivana Šamiakina etc.
Biełarusy navat na elementarnym uzroŭni nia viedajuć ajčynnaj litaratury i historyi, ale praciahvajuć ličyć siabie adnoj z najbolš adukavanych nacyjaŭ śvietu.
Adaś Hałubovič, Barysaŭ
