Interviju biełaruskaha prezydenta, trojčy pakazanaje 30 červienia pa ŭsich našych telekanałach, stała padziejaj, možna skazać, doŭhačakanaj. Mnohim chaciełasia pačuć adkaz na pytańnie, jakoje vielmi słušna zadaŭ u samym pačatku hutarki adzin ź intervijueraŭ. Maŭlaŭ, stolki hadoŭ kultyvavali nastalhiju pa savieckich časach, a tut pačali kazać pra niezaležnaść; dyk što ž heta takoje dla nas — niezaležnaść? Treba skazać, adkazu na hetaje pytańnie biełaruskaje hramadztva čakaje ŭžo daŭno, jak minimum z taho času, kali ŭ rasiejska-biełaruskich adnosinach namieciŭsia kryzys i kazka pra raj niabiesny, jaki voś-voś pavinien nastać paśla taho, jak my źlijomsia ŭ ekstazie z uschodniaj susiedkaj, pačała vypietryvacca z hałovaŭ naiŭnych vybarnikaŭ.
Spadar prezydent, chto my, kudy idziom i navošta nam treba niezaležnaść, samastojnaść, dziaržaŭnaść? Na takoje pytańnie, jak ni dziŭna, adkaz va ŭsie časy moža być adnym: niezaležnaść — heta vyražeńnie pamknieńnia narodu, jaki ŭśviadomiŭ siabie nacyjaj, da voli, da ŭłasnaha ščaścia, da prava być haspadarom na svajoj ziamli. I Łukašenka byccam by złaviŭ hetu notu. «Niezaležnaść dla mianie — heta toje samaje, što i dla vas».
Dobry pačatak, ale tolki voś čym źjaŭlajecca niezaležnaść «dla nas», prezydent pa-raniejšamu miarkuje vyznačać sam. Jak vyjaviłasia, najpierš heta niezaležnaść ad pryvatnika. Jana realizujecca ŭ pravie vyjechać u les na šašłyki, nie bajučysia pierastupić miežy čyichści persanalnych uładańniaŭ. Anhlija, treba razumieć, užo pałovu tysiačahodździa znachodzicca ŭ kalanijalnym vałodańni. Darečy, pry ŭsioj pavazie da pohladaŭ Alaksandra Łukašenki varta adznačyć, što nazyvać ułasnuju krainu «kavałkam», ci «kłačkom» ziamli — niejak nia vielmi ŭzvyšana, tym bolš dla kiraŭnika dziaržavy…
Dalej prezydent raschvalvaje niezaležnaść ad pryvatnaha kapitału. Iznoŭ ahučany pieravahi «biełaruskaj ekanamičnaj madeli» i raśpisany ŭsie žachi pryvatyzacyi i «abvalnaj liberalizacyi».
Pa-treciaje — niezaležnaść ad cyvilizavanych form palityčnaha ładu. Łukašenka narešcie rasšyfravaŭ svoj tezys pra «maralnaje liderstva» Biełarusi va ŭschodnieeŭrapiejskaj cyvilizacyi. Akazvajecca, my źjaŭlajemsia liderami tamu, što zachoŭvajem tradycyi narodnaha vieča (jakoje ciapier, treba razumieć, uvasablajecca ŭ formie ŭsiebiełaruskich źjezdaŭ, referendumaŭ i seminaraŭ).
Nu i, narešcie, pa-čaćviertaje — niezaležnaść ad samich siabie, ułasnaj nacyjanalnaj kultury i historyi. Alaksandar Łukašenka pa-raniejšamu ličyć biełarusaŭ nia nacyjaj, a častkaj niejkaha ŭschodniesłavianskaha «etnasu». Adrazu patłumaču: ja ščyra lublu našych uschodniesłavianskich bratoŭ, ich vialikija movy, kultury, litaraturu… Ale voś tolki Biełaruś i biełaruskaje dla mianie — svajo, rodnaje, i samaje hałoŭnaje — asablivaje, niepaŭtornaje. Mienavita na ŭśviedamleńni takoj niepaŭtornaści i budujecca nacyjanalnaja samaśviadomaść, bieź jakoj razmovy pra niezaležnaść zvodziacca da miestačkovaha prymityvizmu. Ź inšaha boku, mienavita na ŭśviedamleńni asablivaści i niepaŭtornaści susiedziaŭ uźnikaje pavaha da ich kultur, da ich identyčnaści.
Takim čynam, možna kazać pra try tendencyi, jakija vyjavilisia ŭ prahramnym interviju Łukašenki.
Pa-pieršaje, asnovaj idealohii dziaržaŭnaj niezaležnaści pa-raniejšamu bačycca paŭpatryjatyzm časoŭ BSSR («paŭ-» — tamu što jon byŭ jašče i nadnacyjanalnym, savieckim). Taki specyfičny patryjatyzm nibyta i pryznaje biełarusaŭ jak nacyju, a nibyta i nie pryznaje, nibyta i daje im prava na dziaržavu, a nibyta i nie. Byŭ by Saviecki Sajuz, usio było b zrazumieła, ale ŭ ciapierašnich realijach sentencyi prezydenta zdolnyja tolki jašče bolš zabłytać biełaruskaje hramadztva, kolki ni maluj iluziju savieckaha minułaha na «kłačku ziamli», jaki trapiŭ pad kiravańnie Łukašenki. Što rabić, prykładam, z Rasiejaj, jakaja peŭna nie pryznaje nas za BSSR, a siabie za RSFSR? Nie daje adkazu na hetaje pytańnie aficyjnaja idealohija. Zrazumieła, što ŭ Rasieju nie žadajuć, a biez Rasiei nielha. Stvarajecca ŭražańnie, što aficyjny Miensk čakaje druhoha pryšeścia Jelcyna ź jaho intehracyjnymi tostami.
Pa-druhoje, u asnovu nacyjanalnaj samaidentyfikacyi biełarusaŭ prezydent uvieś čas sprabuje pakłaści palityčnyja charaktarystyki, jakija najbolš vyrazna adlustroŭvajuć jaho systemu kiravańnia. Chistkija asnovy, adznačym sabie, jakija mohuć spravakavać jašče adzin kryzys samaidentyfikacyi ŭ budučyni. Palaki, naprykład, byli palakami i pry caru, i pry Piłsudzkim, i pry kamuniźmie, i pry liberaliźmie. A my — kim budziem my, kali savieckija idealahičnyja dohmy kančatkova źniknuć u minułym?
Nu i, narešcie, pa-treciaje — dla lehitymizacyi svajho palityčnaha i idealahičnaha kursu Łukašenka karystajecca vyklučna strašyłkami dziesiacihadovaj daŭniny. Naprykład, akazvajecca, na pačatku dzievianostych, kali ŭ Biełarusi nibyta kiravali nacyjanalisty, rasiejskija ludzi siadzieli na čamadanach. Chto-niebudź bačyŭ choć by adnu takuju harotnuju hrupu? Potym, pavodle Łukašenki, Rasieja pieratvaryłasia ŭ syravinny prydatak Zachadu. Biełarusu ž dastatkova zajści ŭ lubuju — ci charčovuju, ci pramtavarnuju — kramu, kab zadacca pytańniem, a ŭ jaki prydatak Rasiei pieratvarylisia my sami, kali pryłaŭki zavaleny tavarami adtul…
Karaciej kažučy, niezaležnaść dla Łukašenki — heta tolki niezaležnaść jaho palityčnaha režymu, pa-za ramkami jakoha «kłačka ziamli», bolš šyroka viadomaha jak Biełaruś, Łukašenka navat nie ŭjaŭlaje. Ad starych časoŭ nastalhii pa SSSR i «słavianskaj intehracyi» zastałasia ŭ spadčynu taksama idealohija — jaje prosta pierajmienavali ŭ idealohiju niezaležnaj dziaržavy, ale heta jašče nie aznačaje, što jana stała takoj.
Navat rezkaje źmianieńnie abličča voraha nikoha nie pavinna ŭvodzić u zman. Pryhadajem, što i tady, kali hałoŭnym voraham byŭ «złosny monstar NATO, jaki padpaŭzaje da siniavokaj Biełarusi» (a nie, jak ciapier, rasiejskija aliharchi, «jakija ŭžo stralajuć u našy pradpryjemstvy svaimi ziehrami»), naš prezydent «z žulikami, uklučajučy Rasieju», akcyjanavacca taksama nie źbiraŭsia. Ale voś biada: Łukašenka hatovy stajać na šlachu tych, chto źbirajecca nas «pakłaści, raździalić i rasčlanić», adnak nia moža dać zrazumiełaha adkazu, čamu my pavinny hetamu supraciŭlacca. Bo adkaz «tamu što my narod, my nacyja» svaim hordym hučańniem, svajoj siłaj sam pa sabie pahražaje niezaležnaści režymu Łukašenki.
«Biełaruskija naviny»
