Niedzie na pačatku 70-ch źjaviŭsia film amerykanca Stenli Kramera «Błasłavi źviaroŭ i dziaciej». U im raspaviadałasia pra hrupu dziaciej, jakich baćki pryvieźli na vakacyi ŭ niejki amerykanski dziciačy letnik. Hety letnik mała čym adroźnivaŭsia ad našych «pijanierskich lahieraŭ», chiba tolki ŭzroŭniem kamfortu. U astatnim usio było da bolu znajomym: tyja ž liniejki z hučnymi traskučymi pramovami, tyja ž važatyja i administracyja, jakija pieršymi parušali lozunhi, tolki što pałymiana pramaŭlanyja z trybuny, i tyja ž padletki, jakija ŭvišna paŭtarali za darosłymi chłuśniu, a kali zastavalisia biez nahladu, to brudna łajalisia, palili, ździekavalisia sa słabiejšych i rabili ŭsio inšaje, čym i dahetul zajmajucca padletki ŭ našych škołach dy letnikach, ciapier užo i nia vielmi chavajučysia ad darosłych.
Dyk voś, dzieci, pra jakich raspaviadaŭ film, adroźnivalisia ad astatnich tym, što praź niejkija svaje «zahany» jany nie byli pryniatyja ŭ ahulnuju kampaniju i trymalisia asobna.
Adnojčy ŭvieś letnik pasadzili na aŭtobusy i pavieźli niekudy daloka ŭ preryi naviedać cikavy atrakcyjon — papalavać na bizonaŭ. Palavańnie adbyvałasia takim čynam: pa zahonie, aharodžanym drotam, chadzili bizony i skubli travu. Luby naviedvalnik za nievialikuju płatu moh atrymać strelbu z patronam i strelić u luboha bizona. Potym za asobnuju płatu ty moh sfatahrafavacca kala zabitaj žyvioliny ci atrymać jaje skuru albo hałavu.
«Nienarmalnaść» hierojaŭ filmu prajaviłasia ŭ tym, što, u adroźnieńnie ad inšych, im hety atrakcyjon zusim nie spadabaŭsia. Jany byli šakavanyja vidoviščam, kali pryhožyja i mahutnyja žyvioliny padali na ziamlu, ablivajučysia kryvioj, a ichnija surodzičy abyjakava stajali pobač i, schiliŭšy hałovy, prahna skubli travu, nie razumiejučy, što vielmi chutka i ich napatkaje taki samy los, i jany pavalacca na travu ad takoj samaj kuli.
Hieroi filmu vyrašajuć vyratavać niaščasnych žyviolin, i hałoŭnaja častka filmu pa-halivudzku raspaviadaje historyju ichnich uciokaŭ ź lahieru, vykradańnia aŭtamabila, uciokaŭ ad palicyi dy bandytaŭ i h.d. Ale finał adroźnivaje hety film ad bieźličy halivudzkich kamercyjnych štampaŭ. Jon zusim nie «ščaślivy», ale vielmi praŭdzivy i vielmi biaźlitasny. Urešcie padletki vykradajuć klučy ŭ vartaŭnika, jaki śpić, adčyniajuć bramu aharodžy, i bizony, mahutna tupajučy kapytami pad uračystuju muzyku, biahuć z zahonu na volu. Ale vyraz ščaścia na tvarach dziaciej raptam źmianiajecca na vyraz ździŭleńnia, a potym i rospačy. Ahromnistyja žyvioliny, adbiehšy na niekalki krokaŭ ad aharodžy, raptam spyniajucca, schilajuć hałovy i pačynajuć znoŭ prahna skubści travu…
Poŭny varyjant artukułu čytajcie ŭ hazecie "Naša Niva"
Uładzimier Kołas
