Aficyjny Miensk prychilna stavicca da kitajskaj madeli raźvićcia: kiraŭnik dziaržavy nazvaŭ sacyjalnuju palityku KNR uzoram dla krain SND, na dośvied Piekinu raz-poraz spasyłajucca aficyjnyja ideolahi. A Michaił Šymanski za knihi «Dzień dobry, Kitaj» i «Kitaj z adkrytym sercam» atrymaŭ navat prezydenckuju premiju.
Što ž takoje kitajskaja sacyjalnaja madel? Kitaj mocna refarmavaŭ ekanomiku: skasavaŭ kamuna-kałhasy, sacyjalnyja lhoty, nastvaraŭ svabodnych ekanamičnych zonaŭ. Ź inšaha boku, sučasny Kitaj — represiŭnaja i karumpavanaja dziaržava.
Zadavacca pytańniem čamu SSSR pierastaŭ isnavać, a KNR — nie, biełaruskija savietafiły nia chočuć, bo daviadziecca pryznać metazhodnaść ekanamičnych reformaŭ, rynkavych dačynieńniaŭ. Tamu apelujuć da katehoryj maralnych.
U hetym planie pakazalnaja kniha «Kitaj hłazami biełorusskich žurnalistov» (Miensk, 2003), poŭnaja roznych perłaŭ. «Kitajskaja systema kaštoŭnaściaŭ humannaja, nakiravanaja na raźvićcio najlepšych jakaściaŭ čałavieka… Dla zachodniaj systemy kaštoŭnaściaŭ charakterna zusim advarotnaja pabudova. Pieršaje miesca zajmaje ŭ joj chłuślivaść, zajzdraść…» (s.121—123).
U kožnaha svoj vobraz toj ci inšaj krainy abo kultury, ale, kali my chočam dać abjektyŭnuju karcinu, treba padychodzić z roznych bakoŭ, inakš kanfuz. «Toje, što na Zachadzie maje svaju histaryčnuju kaštoŭnaść… vynik rabaŭnictva… eŭrapiejskich «demakrataŭ»… z Kitaju… Viarnicie zakonnym haspadaram tvory mastactva… i čym buduć znakamityja muzei (Eŭropy. — V.Š.)? Zvyčajnymi schoviščami zachodniaha śmiećcia» (s.124), — miarkuje supracoŭnik Instytutu sacyjalna-palityčnych daśledavańniaŭ pry Aministracyi prezydenta Leŭ Kryštapovič.
Zasłuhovajuć uvahi i niekatory inšyja pierły biełaruskich sinafiłaŭ: «Palašuk zrazumieje kitajca i nie zrazumieje francuza» (s.109).
Dla aŭtaraŭ knihi Kitaj ź jahonymi vaśmiu partyjami, lajalnymi da KPK, i imknieńniem supolna dzialić słavu i hańbu» (s.87) — heta mabyć, i jość madel toj systemy z kanstruktyŭnaj apazicyjaj, jakuju choča bačyć u siabie naša ŭłada.
Takuju zhadku paćviardžaje i žurnalist hazety «Respublika» Alaksandar Akulik: «Hetyja lajalnyja partyi majuć svaje hazety i časopisy, ale dziejnaść ich… kantralujecca kiroŭnaj partyjaj. A ŭ nas? Chiba pry tym razdrai i ŭsiodazvolenaści, jakaja kvitnieje ŭ apazycyjnych ŚMI, možna damahčysia adčuvalnaha ekanamičnaha pośpiechu? Nam žyćciova važna damahčysia maralnaha adzinstva hramadstva» (s.193—194).
Ja ni ŭ jakim razie nia suprać ekanamičnych, kulturnych i inšych kantaktaŭ z Kitajem. Kožnaja kultura maje humanistyčnyja pačatki, i jany nie supiarečać idei demakratyi. Prykładam čamu mohuć być nastupnaje vysłoŭje Men-czy: «Kali načalnik nia ŭmiejeć kiravać, jaho adchilajuć. A što rabić, kali cełaj krainaj kirujuć nia tak, jak treba?» (Men-czy).
Vacłaŭ Šablinski, Miensk
