U subotu, 19 lutaha, hazeta «Narodnaja vola» vydrukavała na pieršaj pałasie manifest novaha ruchu. Ruch pretenduje na nišu novaje apazycyi i nazyvajecca «Vola narodu». U hety ž dzień adbyłosia pieršaje źjaŭleńnie Alaksandra Kazulina na publicy. Iznoŭ siurpryz.Pad Mienskam adnačasova adbylisia plenum CK Biełaruskaj sacyjał-demakratyčnaj partyi «Narodnaja hramada» i partyjnaja kanferencyja Sacyjał-demakratyčnaj hramady. Sacyjał-demakraty prymali rašeńnie pravieści abjadnaŭčy źjezd. Ale novy kuplet u biaskoncaj pieśni ab zadzinočańni sacyjalistaŭ pablaknuŭ pierad top-navinoj. U lidery abjadnanaje partyi prapanavany eks-rektar BDU Alaksandar Kazulin.
Namieśnik staršyni BSDP (NH) Uładzimier Niściuk śćviardžaje, što kandydatura Kazulina aptymalnaja. Jon neŭtralnaja postać, jakaja maje aŭtarytet u hramadztvie — i siarod intelihiencyi, i siarod aparatčykaŭ. Čałaviek z kantaktami: peŭny peryjad rektarstva, kali BDU byŭ na asobnym statusie, uvachodziŭ u skład uradu ŭ jakaści ministra.
Kazulin vychodzić na trybunu.
Ja hanarusia tym, što pracavaŭ z prezydentam
Kazulin adkazy na mahčymyja pytańni pradumaŭ u detalach. Trymaŭsia jon strymana i navat napružana. Pry adkazach amal nie žestykulavaŭ. Na pytańni partyjnych aktyvistaŭ Kazulin reahavaŭ uchilista. Zapaminalnyja pieršaja i apošniaja fraza, ale adkaz nia prosty, časta sustrečnym pytańniem.
— Ci hatovy Vy ŭznačalić hramadztva, kali paŭtorycca ŭkrainskaja sytuacyja?
— U kožnaj krainie ŭsio budzie pa-svojmu. Narodnaha lidera vybiraje sam narod, majo žadańnie tut ničoha nia značyć. A hatoŭnaść da takoha kroku jość.
— Ci hatovyja Vy vyjści na płošču, kab adstojvać svaju pieramohu na vybarach?
— Ja čałaviek paśladoŭny, maju svaje pryncypy, pohlady, mierkavańni, pazycyju. Ja zaŭždy idu paśladoŭna i da kanca. Što takoje kaniec dla mianie? Heta dasiahnieńnie mety i vyniku. Dla mianie prablemy vyjści na płošču niama. A voś kab vyjšła jašče 100 tysiač čałaviek…
— Ci zastalisia ŭ Vas siabry siarod rektaraŭ VNU paśla vašaha źniaćcia?
— A vy što ž, ličycie, što nie?
— Vas nie pałochaje los Maryniča?
— U kožnaha svoj los. Pryznačany mnie ja prajdu z hodnaściu.
— Ci jość u Vas svaja Julija Cimašenka?
— Ja zaŭždy vysoka caniu žančyn i liču, što rola žančyny ŭ hramadztvie pavinna być vysokaj i navat vielmi vysokaj. (Hołas z zali: «Jak Łukašenka!» — AŠ.) Spadziajusia, toje, što pad zvarotam u «Narodnaj voli» staić podpis Natalli Mašeravaj, pra što-niebudź havoryć?
— Ci arhanizujecie Vy sud nad Łukašenkam?
— Čytajcie knihi: metady ŭ historyi nie mianiajucca — što 100 hadoŭ tamu, što 1000, što 5000. Davajcie nia budziem nastupać na adny i tyja ž hrabli. Hramadzianskaja vajna, vysyłki, razborki — heta my ŭžo prachodzili. Ja hanarusia tym, što pracavaŭ z prezydentam: jon dazvoliŭ mnie raskrycca. My pavinny pavažać pieršaha prezydenta za toje dobraje, što jon zrabiŭ dla krainy. Nam heta treba, kab ruchacca napierad. Ale ci budzie jon sam siabie pavažać?..
U kožnaha svaja pamyjnica
Kazulinu, darečy, nahadali prezydenckuju sentencyju pra pamyjnicu. Eks-rektar vykazaŭsia nakont hetaha spakojna: «U kožnaha svaja pamyjnica. Kožny čałaviek maje svoj asabisty ŭzrovień raźvićcia, asabistuju intelihientnaść i šyryniu kruhahladu. Hety ŭzrovień vyjaŭlajecca ŭ tym liku i ŭ słovach. Nie prezydenckaja heta sprava — apuskacca da asabistych razborak».
Jašče adzin momant ź minuŭščyny tyčyŭsia prezydenckich vybaraŭ 2001 h., paśla jakich BDU byŭ pazbaŭleny ilhot za toje, što studenty «niapravilna» prahałasavali. Pavodle Kazulina, na dvuch učastkach BDU Łukašenka atrymaŭ 18% i 20% adpaviedna.
Eŭrapiejskimi rasiejcami ci rasiejskimi eŭrapiejcami
Kazulin taksama peryjadyčna apelavaŭ da historyi, padkreślivajučy, što Biełaruś zaŭždy była mostam pamiž Zachadam i Rasiejaj. Adnaho razu zachapiŭsia paralelami: «Nam nakanavana mieć dačynieńni z Rasiejaj i žyć u Eŭropie. My pavinny być eŭrapiejskimi rasiejcami ci rasiejskimi eŭrapiejcami». Piśmieńnica Volha Ipatava nie stryvała: «My pavinny być kim? Ra-siej-ca-mi?!» Daviałosia tłumačyć, što jaho niapravilna zrazumieli, bo niedačuli.
Najbolš balučym pytańniem dla pradstaŭnikoŭ sacyjał-demakrataŭ było budučaje ŭładkavańnie dziaržavy: parlamenckaj ci prezydenckaj maje być Biełaruś? Kazulin byŭ kateharyčny: «Prablema nia ŭ tym, parlament ci prezydent kiruje krainaj, a ŭ vykanańni zakonaŭ. Siońnia ŭłada zasiarodžanaja ŭ rukach adnoj asoby. My pavinny nie źmianić, a papravić systemu. Kali b my siońnia ŭziali Kanstytucyju 1994 h., dzie praduhledžana mocnaja prezydenckaja ŭłada, ale pry hetym było dakładnaje raźmiežavańnie halin ułady, heta nie było b prablemaj. Čamu ŭ Litvie ŭsio jak maje być?»
U BSDH aktyŭna abmiarkoŭvałasia inšaje pytańnie — niaŭmieńnie Kazulina havaryć pa-biełarusku. Sam jon rastłumačyŭ, što movy nie vyvučaŭ naahuł, a litaraturu — tolki ŭ dziasiataj klasie. Pry hetym eks-rektar adznačyŭ, što nikomu nielha ničoha naviazvać, a treba zrabić, kab biełaruskaja mova była prestyžnaj, jak kaliści francuskaja pamiž rasiejskich dvaran.
Zhadaŭ i toje, jak nia staŭ ministram adukacyi ŭ 1992-m, u časy Viarchoŭnaha Savietu CHII sklikańnia, bo nia viedaŭ dziaržaŭnaje movy. Jaho zaćvierdzili kamisii pa adukacyi, pa spravach moładzi, a voś kamisija pa kultury j histaryčnaj spadčynie (staršynia Nił Hilevič, namieśnik Aleh Trusaŭ, sakratar Lavon Barščeŭski) adprečyła. «I pravilna zrabiła», — adznačyŭ niechta z zali. «Viadoma, pravilna», — z uśmieškaj pahadziŭsia Kazulin.
Žyćcio mučyć, ale žyćcio i vučyć. Perspektyva ŭznačalić sacyjał-demakratyju pryhasiła kolišniuju kryŭdu: miž tym niezadoŭha da svajho zvalnieńnia ŭ 2003 h. tady jašče rektar BDU davaŭ interviju ŭniversyteckaj studenckaj hazecie «Obratnaja śviaź» dy skardziŭsia na časy, kali mova vyznačała, budzie čałaviek ministram ci nie.
Uvohule, Kazulin zdoleŭ dahadzić svaimi adkazami aktyvistam abiedźviuch partyj. Z prysutnych z rašeńniami kanferencyi i plenumu nie pahadzilisia tolki prychilniki Stanisłava Šuškieviča, ale jany zastalisia ŭ mienšaści.
Arkadź Šanski
Zvarot «Voli narodu»
U manifeście ruchu «Vola narodu» krytykujecca ŭnutranaja i zamiežnaja palityka A.Łukašenki. Staviacca pad sumnieŭ dasiahnieńni dziesiacihodździa: stabilnaść i zarobak $200. Kanstatujecca patreba źmieny ekanamičnaje palityki i vyzvaleńnia ludziej ad strachu. Akcentujecca ŭvaha na śviadomym raskole hramadztva, Łukašenkavym dzialeńni narodu na «česnych» i «niačesnych», «svaich» i «niesvaich». Adnačasova Łukašenku zakidajecca paraza na ŭsich dyplamatyčnych frantach — paharšeńnie stasunkaŭ nia tolki z Eŭropaj, ale i z Rasiejaj. Asobna ŭ zvarocie deklarujecca nieabchodnaść padtrymki biełaruskaj movy, nacyjanalnaje kultury.
