Dola płatnikaŭ vyrasła da 52%, biaspłatnyja pasłuhi pieratvarajucca ŭ płatnyja, pavyšajucca ceny na navučańnie.
Adbyvajecca imklivaja kamercyjalizacyja adukacyi. Taki kirunak reformy zadavalniaje kiraŭnictva krainy, a z druhoha boku — administracyi VNU, jakija atrymlivajuć prava zarablać. Adnak jon supiarečyć intaresam studentaŭ i doŭhaterminovym nacyjanalnym intaresam. Artykuł Alaksieja Tamaroviča.
Choć prajekt zakonu «Ab vyšejšaj adukacyi» adklikany z parlamentu na patrabavańnie kiraŭnika dziaržavy, heta nie paŭpłyvała na reformu vyšejšaj adukacyi. Reforma, što pačałasia ŭ siaredzinie 1990-ch, praciahvajecca i biaz hetaha zakonu, jaki, chutčej. zaklikany lehitymizavać źmieny, čym prapanavać reformy.
Aproč niedarečnaha zakonaprajektu jość zaćvierdžanyja Saŭminam zakanadaŭčyja akty: z 2002 h. dziejničaje novaja redakcyja zakonu ab adukacyi, Pałažeńnie ab stupieniach vyšejšaj adukacyi (2002 h.)
Za hady reformy dziela jaje idealahičnaha abhruntavańnia byli raspracavany try kancepcyi pierachodu na dźviuchstupieńčatuju systemu adukacyi. Tak, u Kancepcyi raźvićcia vyšejšaj adukacyi (1998 h.) siarod metaŭ i zadač udaskanaleńnia systemy vyšejšaj adukacyi było prapanavana ŭvieści try stupieni vyšejšaj adukacyi. Pieršaja, nia mienš za dva hady navučańnia, praduhledžvała ahulnanavukovuju padrychtoŭku, nastupny ŭzrovień — atrymańnie vyšejšaj adukacyi z nadańniem stupieni «dyplamavany specyjalist» (4—5 hadoŭ), i treciaja stupień — mahistratura, aryjentavanaja na padrychtoŭku da navukovaj i vykładčyckaj dziejnaści (ahulny termin navučańnia skłaŭ by šeść hod).
Dasiahnieńnie zadavalnieńnia pry źnižeńni
Kali pavodle hetaj kancepcyi raźvićcio adukacyi na biudžetnaj asnovie jašče zastavałasia pryjarytetnym kirunkam raźvićcia vyšejšaj škoły, to Kancepcyja pierachodu na dźviuchstupieńčatuju systemu vyšejšaj adukacyi ŭžo akreślivaje metu reformy inšym čynam: «dasiahnieńnie bolš poŭnaha zadavalnieńnia adukacyjnych patreb hramadzian krainy i zabieśpiačeńnia rynku pracy specyjalistami pry źnižeńni hramadzkich i asabistych vydatkaŭ na vyšejšuju adukacyju». Hetaja meta dasiahajecca «šlacham skaračeńnia terminaŭ navučańnia pry adnačasovym arhanizacyjnym, metadyčnym i strukturnym pieraŭtvareńni vyšejšaj škoły». I ŭrešcie, Kancepcyja ŭkaranieńnia dźviuchstupieńčataj systemy padrychtoŭki specyjalistaŭ z vyšejšaj adukacyjaj (2004) kančatkova ŭvodzić pierachod na dźviuchstupieńčatuju systemu vyšejšaj adukacyi i zamacoŭvaje skaračeńnie biudžetnaha finansavańnia VNU. U joj praduhledžany nastupnyja etapy: padrychtoŭčy (2004—2007 h.), kali pavinna raspracoŭvacca nieabchodnaja narmatyŭna-pravavaja i navučalna-metadyčnaja baza, eksperymentalny (2005—2009 h.), padčas jakoha maje ažyćciaŭlacca «eksperymentalnaja aprabacyja novych padychodaŭ», i etap masavaha pierachodu na dźviuchstupieńčatuju systemu, jaki pavinien pačacca z 2010 h., kali skončycca pieravod ahulnaadukacyjnaj škoły na 12-hadovy termin navučańnia.
Aprabacyja na BDU
Reforma praciahvajecca. Tamu ŭ BDU, «pilotnym universytecie», ažyćciaŭlajecca eksperyment z uviadzieńniem stupieniaŭ bakalaŭraŭ i mahistraŭ; tamu skaračajecca kolkaść navučalnych hadzin u BNTU, naprykład, za košt profilnych dyscyplin; tamu ŭzmacniajecca kantrol nad raźmierkavańniem: sioletnija vypuskniki zmohuć pajechać za miažu na praciahły termin — dziela praciahu adukacyi — tolki ź piśmovaha dazvołu ad Minadukacyi.
Nahadajem, što 26 studzienia padčas pasiadžeńnia pa struktury vyšejšaj adukacyi, zakonaprajekt, jaki źbiralisia ŭchvalić uviesnu, byŭ raskrytykavany za «niedakładnaść terminaŭ, jakija vykarystoŭvajucca ŭ dakumencie, i adsutnaść adzinaha padychodu ŭ vyznačeńni paradku ŭviadzieńnia bakalaŭrskaj i mahistarskaj stupieniaŭ navučańnia».
Takaja arhumentacyja padajecca niedastatkovaj, bo zakon nia prosta ŭtrymlivaŭ niedakładnaści — nieviadoma, ci mahčyma było jaho naahuł pravieści ŭ žyćcio. Supiarečyli adzin adnamu padstavovyja pryncypy. Tak, abaviazkovaje raźmierkavańnie dla biudžetnikaŭ u zakonaprajekcie dziŭnym čynam spałučałasia z uviadzieńniem takoha rynkavaha stymułu pavyšeńnia paśpiachovaści, jak štohadovy pieravod studentaŭ-biudžetnikaŭ na płatnuju formu adukacyi pavodle vynikaŭ atestacyi.
Mahčyma, rolu adyhrała i hramadzkaja dumka: zakonaprajekt vyklikaŭ abureńnie. Mahčyma, jaho vyrašyli časova źniać z razhladu, kab nie pravakavać vystupaŭ studenctva i vykładčykaŭ. Kali sprečki acichnuć, prajekt možna budzie lohka pravieści ź minimalnymi kasmetyčnymi źmienami.
Ruka VAKaŭskaha łobi
Jość versija, što nastroj pasiadžeńnia pa struktury vyšejšaj adukacyi staŭ adlustavańniem kanfliktu dźviuch adukacyjnych hrupovak: prapanavany zakonaprajekt zakranaŭ intaresy Vyšejšaj atestacyjnaj kamisii, bo VNU tady b atrymali značnuju samastojnaść. Za dva dni da pasiadžeńnia pa BT z krytykaj prajektu vystupaŭ staršynia VAK Anatol Rubinaŭ. Jon spyniŭsia na ŭviadzieńni dźviuchstupieńčataj systemy vyšejšaj adukacyi (jana stała hałoŭnym abjektam krytyki z boku Łukašenki na pasiadžeńni 26 studzienia) i prapanavaŭ zamiest stupieni «bakalaŭr» uvieści stupień «specyjalist», pakinuŭšy termin navučańnia ŭ mahistratury roŭnym hodu. Kanflikt pamiž VAK i radaj rektaraŭ VNU, pradstaŭniki jakoha zacikaŭleny ŭ pašyreńni paŭnamoctvaŭ, pryvioŭ na pasiadžeńni pa struktury vyšejšaj adukacyi da časovaj pieramohi łobi VAK, i zakonaprajekt adklikali.
Adnak pad žorstkuju krytyku padpała nie dźviuchstupieńčataja systema, a, chutčej, nazva pieršaj, skaročanaj stupieni. Nie padabajecca słova «bakalaŭr» — i ŭsio. Ale ad dźviuchstupieńčataj systemy adukacyi nichto nie admaŭlacca. 26 studzienia Łukašenka daručyŭ razhledzieć «mahčymaści skaračeńnia terminaŭ navučańnia ŭ šerahu VNU na asobnych specyjalnaściach i ažyćciavić aptymizacyju navučalnych prahram». Roźnicy pamiž takim skaročanym dyplomam i prapanavanaj zakonaprajektam stupieńniu bakalaŭra nijakaj.
Adukacyja masavaja i elitnaja
Skaracić terminy atrymańnia vyšejšaj adukacyi — značyć achviaravać jaje jakaściu, adnak takoje skaračeńnie najlepšym čynam adpaviadaje hałoŭnaj mecie reformy — skaracić abjomy biudžetnaha finansavańnia ŭ sfery adukacyi šlacham skaračeńnia terminaŭ navučańnia i praz nadańnie bolšaj ekanamičnaj samastojnaści VNU. Sutnaść uviadzieńnia dźviuchstupieńčataj systemy ŭ tym, što jana vydatna dazvalaje «ekanomić dziaržaŭnyja srodki», bo praduhledžvaje padzieł vyšejšaj adukacyi na masavuju (pieršaja stupień) i elitnuju (druhaja stupień), pry hetym navučańnie na druhoj stupieni budzie zbolšaha płatnym, a kolkaść navučencaŭ składzie 30% ad liku vypusknikoŭ pieršaj stupieni.
Toje, jak padzieł na vyšejšuju adukacyju pieršaha i druhoha hatunku adbivajecca na jakaści adukacyi, možna prasačyć na prykładzie BDU, dzie na staršych kursach praciahvajecca eksperyment z uviadzieńniem stupieniaŭ bakalaŭra, dyplamavanaha specyjalista i mahistra. Ažyćciaŭleńnie padrychtoŭki na bakalaŭra za čatyry hady stała mahčymym za košt skaračeńnia abjomu navučalnych prahram, skasavańnia šmatlikich speckursaŭ, pavieličeńnia kolkaści materyjałaŭ, jakija pakidajuć na «samastojnaje vyvučeńnie». Kab zapoŭnić usie prahały, jakija zastajucca ŭ vyniku takoj paśpiešlivaj nizkajakasnaj padrychtoŭki, niby pryznačana mahistratura, kudy traplajuć adzinki.
Poŭny varyjant čytajcie ŭ papiarovaj i pdf-versii hazety "Naša Niva"
