Pałuba Domu litaratara nie źmiaściła ŭsich achvotnych. Zdajecca, treba było pakryŭdzicca. Napeŭna, možna było b adšukać vinavatych. Ale što zrobiš, kali Vialikaja zala Domu litaratara vyjaviłasia zamałoj dla ŭsich, chto žadaŭ trapić na viečarynu «Našaj Nivy» i «Arche». Uračystaści 100-hodździa pieršaj biełaruskaj hazety startavali z anšlaham.
«Siabry, prachodźcie na scenu», — zaprašaŭ Andrej Dyńko moładź, što cisnułasia ŭ prachodach. Urešcie, i scena, i prastora pierad joj, i prystupki, i, naturalna, rady kresłaŭ byli zaniatyja, a na vulicy jašče stajaŭ ładny natoŭp, prycisnuŭšy nasy da škła začynienych dźviarej. Nijakija ŭhavory nie źmiakčyli sercy achovy: usie šluzy byli nadziejna zadrajenyja šče za 10 chvilinaŭ da pačatku viečaryny. Moładź lezła cieraz kraty, pakul dyrektarka budynku nie pahraziła milicyjaj. Adziny plus sytuacyi — zala prahłynuła ŭsie 600 latarejnych bilecikaŭ i 300 mandarynaŭ, padrychtavanych arhanizatarami akcyi.
Viadučym imprezy byŭ Siarhiej Chareŭski, našaniviec ad samaha druhoha naradžeńnia hazety ŭ 1991 h. Miescy ŭ «prezydyjumie» zaniali nia tolki aŭtary vydańniaŭ, ale i dzieci, jakim nie było miesca ŭ zali. Tym viesialej: jany machali bieł-čyrvona-biełymi ściažkami. Valer Bułhakaŭ, hałoŭny redaktar «Arche», pramaŭlaŭ da publiki. Inšy aŭtar časopisu, Pavał Abramovič, pravioŭ paraleli z antyčnaściu ŭ svaim ese. Uładzimier Arłoŭ dy Lolik Uškin byli zavaleny pytańniami. Adam Hlobus uvohule vyrašyŭ adkazać na ŭsie zapyty praź Internet, kab nie zajmać zašmat času. Zrešty, zapiski byli pieravažna z prośbami paznajomicca. Hlobus pryśviaciŭ svoj vystup vieršam. «Ja chvalujusia. Iraničnyja vieršy zaŭsiody bolš składana čytać, čym pafasnyja», — pryznaŭsia Hlobus. Kali Hlobus čytaŭ vierš pra tych, chto ŭ pryciemkach pakinuŭ radzimu, i tych, chto nazaŭsiody zastaniecca tut, za kulisami zapłakaŭ adzin znakamity paet, što tolki što viarnuŭsia na radzimu z adnoj paŭnočnaj krainy.
Andrej Chadanovič impravizavaŭ limerykami dy śpiavaŭ pad hitarny akampanement namieśnika hałoŭnaha redaktara «NN» Andreja Skurka. Źmicier Bartosik zaklikaŭ mužčynskuju pałovu zali adnaŭlać hienafond nacyi, a žanočuju — padrychtavacca da nastupu mocnaj pałovy. Aŭtar «NN» Źmicier Dziadzienka vyjaviŭ talent bardaŭskaha śpievu. Vital Taras sarvaŭ vopleski zali. Viera Burłak rasstralała publiku svaimi vieršami, i publika prahna hłytała kuli-radki. Postamerykanski Lavon Volski śpiavaŭ postamerykanskija pieśni, a ŭ finale vyciahnuŭ bilecik, što vyznačyŭ ščaślivuju hladačku, jakaja atrymała pryz latarei — zborny kieramičny partret Idealnaha čytača.
«Žyvie Biełaruś» raźlahałasia tak hučna, što ŭ faje pad jaho zachoplena plaskali navat naviedniki bankietu ŭ restaracyi, dzie byli zaŭvažany namieśniki ministra ekanomiki i zamiežnych spravaŭ.
Ale što da vystupaŭ, dyk enerhietyčnaj kulminacyjaj viečara staŭsia śpieŭ Michała Aniempadystava. Biez muzyčnaha supravadžeńnia, ale z šamanskaj melodykaj, biez padtancoŭki, ale z sotniami ŭdziačnych słuchačoŭ. Apovied pra padarožža ź siabrami na estonskuju vyspu Ultyma Tchulle. Maleńki epizod z čužoha žyćcia, jaki vyjaviŭsia niečakana blizkim nam usim.
Jość spakusa paraŭnać zalu Doma litaratara z kaŭčeham, u jaki my zabilisia, kab pieračakać ahulnanacyjanalny palityčna-kulturny patop. Nie paddamosia joj. Heta było ŭsiaho tolki pryjemnaje padarožža na nadziejnym łajnery na vyspu pad nazvaj Biełaruś,
na jakoj staić dub, što stajaŭ tam spradvieku,
taki mahutny, što trymaje jon nieba,
kab jano nia ŭpała na vyspu
pad nazvaj Biełaruś.
Aleś Kudrycki
Ad Redaktara
Prabačcie ŭsie, chto nie prabiŭsia ŭ zalu. Byli bitkom zabityja prachody i scena. Možna zrazumieć administracyju, što bajałasia za biaśpieku. My nie čakali takoha napłyvu ludziej, my mierkavali, što źbiarecca kolkaść ludziej, supastaŭnaja ź prezentacyjami 1996 i 2001 hadoŭ. Viadoma, varta ładzić takija sustrečy ŭ bolšaj zali. Na nastupny raz pasprabujem štości prydumać.
￭
Michał Aniempadystaŭ
Ultyma Tchulle
Tekst paŭstaŭ pad uražańniem vandroŭki na estonskuju vyspu Kychnu, abvieščanuju UNESCO pomnikam niemateryjalnaj kultury. Estoncy ŭvažajuć, što mesalijocki vandroŭnik IV st. Pifej adkryŭ mienavita hetuju vyspu i nazyvaŭ Ultyma Tchulle. Hreki ličyli jaje paŭnočnym krajem ziamli.
Ja palu svaju fajku,
Viecier dźmie mnie ŭ śpinu.
U paŭnočnym kirunku
Niasie moj karabiel.
Moj karabiel —
Vietraziaŭ biel.
Biej, viecier, biej
U jaje, jak u bubny.
Dźmuj, viecier, dźmuj,
Dźmuj, nie škaduj,
Niasi karabiel moj
Na Ultyma Tchulle.
Ultyma Tchulle —
Čaroŭnaja vyspa.
Tam vyspacca možna
Paśla vandravańniaŭ.
I kožny vandroŭnik
Znojdzie prytułak
Tam, na vyśpie dalokaj,
Vyśpie Ultyma Tchulle.
A na toj vyśpie dalokaj
Jość korčmy i bary.
Tam klocki za dziakuj,
Tam piva zadarma.
I pryhažuni
Prahnuć kachańnia
Tam, na vyśpie dalokaj,
Vyśpie Ultyma Tchulle.
A jašče tam jość dub
Stary i mahutny.
I taki jon stary,
Što stajaŭ tam spradvieku.
I taki jon mahutny,
Što trymaje jon nieba,
Kab jano nia ŭpała
Na vyspu Ultyma Tchulle.
Ja palu svaju fajku,
Viecier dźmie mnie ŭ śpinu.
U paŭnočnym kirunku.
Niasie moj karabiel.
￭
Pytańni i adkazy ź viečaryny
Žarty i ekspromty kiepska pieradajucca na papiery, tamu pieradavać atmasferu viečaryny nie biaromsia. Padajem niekatoryja pytańni j adkazy, najpierš tyja, na jakija nie paśpieli adkazać z sceny.
Andrej Dyńko
— Ci nie planujecie Vy źmianić hramadzka-palityčny charaktar hazety na hramadzka-zabaŭlalny? Mienš palityki i bolš cikavostak?
— Naša palityka byvaje vielmi zabaŭnaj. Štohod zabaŭniejšaja. Biez palityki nijak. Nas chočuć zahnać u litaraturna-kulturnaje hieta. Hetamu nielha paddavacca.
— Čamu ŭ zali niama spadara Dubaŭca?
— Spadar Dubaviec zaniaty padrychtoŭkaj niekalkich vielmi važnych knih, jakija vyjduć nieŭzabavie.
— Čamu ŭ «Našaj Nivie» źnikli artykuły, drukavanyja łacinkaj?
— Kali aŭtary pišuć łacinkaj, my drukujem łacinkaj. A što mała pišuć tak — znak času.
— Kudy źbiehli Hraždan i Sabaka?
— Pytańnie možna stavić na adnym uzroŭni z klučavymi pytańniami našaha času: dzie Hančar? Dzie Paźniak? Nasamreč Hraždan i Sabaka — heta taksama achviary łukašyzmu.
— Kali Redakcyja pierajedzie ŭ Vilniu?
— Takoje pytańnie pakul nie staić.
— Čamu ŭ hazecie niama «Pravaha voka»?
— Pakul nie znajšłosia adpaviednaha aŭtara.
Siarhiej Chareŭski
— Ci isnuje muzej «Našaj Nivy», i kali nie — ci niama namieru jaho stvaryć?
— Pakłaści tam Hlobusa… (Śmiech u zali.) Asabistyja rečy Arłova… maje akulary. Viedajecie, vy rana chavajecie nas. Ja dumaju, takaja zadača paŭstanie pierad inšym pakaleńniem. Čaho-čaho, a ekspanataŭ my nastvarajem.
Andrej Chadanovič
— Kali vyjdzie kniha Vašych šmatlikich pierakładaŭ?
— Kniha vybranych pierakładaŭ pad nazvaj «Razam z pyłam. Kalekcyja pierakładaŭ» maje źjavicca ŭ nastupnym hodzie. Darečy, u hustoŭnym mastackim afarmleńni Alesia Puškina.
— Padkažycie, dzie jašče možna nabyć Vašy «Listy z-pad koŭdry»?
— «Listoŭ z-pad koŭdry» nabyć pakul nielha nidzie, bo ŭvieś nakład raskupleny. Častkova hetyja teksty možna znajści ŭ Internecie, a častkova — u novaj knižcy «From Belarus with Love», jakaja vydadziena va Ŭkrainie.
— Dazvolcie zapytacca, čamu Vy voś užo dva tydni nie źjaŭlajeciesia da nas na zaniatki?
— Vybačajusia va ŭsich svaich studentaŭ i studentak: sačkavaŭ zaniatki, tamu što pradstaŭlaŭ Baćkaŭščynu padčas dzion biełaruskaj kultury ŭ Krakavie. Lekcyi i intelektualnyja dyskusii ŭ Jahielonskim universytecie, a taksama vystup u artystyčnaj krakaŭskaj kaviarni pajšli na karyść jak mnie, tak i polskim amataram biełaruskaj kultury. Maje kalehi pa krakaŭskich dniach kultury Andrej Skurko, Valer Bułhakaŭ i Źmicier Bartosik nie daduć schłusić!
— Kolki Razenkrancaŭ moža źmiaścicca ŭ adnym Chadanoviču?
— Pryblizna stolki ž, kolki i Hildensternaŭ. A kali surjozna, to mianie raduje vašaje znajomstva z knihaj pieramožcaŭ konkursu Petrarki «Formuła kachańnia», aluzijaj na jakuju i jość hetaje pytańnie.
— Pomnicca, u «NN» byŭ nekraloh-apovied pra myślara Kima Chadziejeva. Čym jon byŭ dla biełaruskaha intelektualnaha dyskursu?
— Ja vam nie skažu za ŭvieś intelektualny dyskurs, a dla mianie Kim Chadziejeŭ byŭ adnym ź pieršych nastaŭnikaŭ, cudoŭnym redaktaram, jaki navučyŭ pracavać nad paetyčnymi tekstami, i prosta čałaviekam, jaki zdorava pašyryŭ moj intelektualny dalahlad. Viedaju šmat tvorcaŭ, jakija padpisalisia b pad hetymi słovami.
— Ci možacie na zakaz napisać limeryk pra biełaruski mehapolis Zaleśki?
— U Zaleśkach, bujnym mehapolisie,
Žychary paznajucca pa hołasie.
Pasyłajuć pa maciary —
Dyk čuvać na ekvatary,
A pa baćku — čuvać až na polusie.
Uładzimier Arłoŭ
— Ci ŭvachodzić u Vašy plany stvareńnie vialikaha histaryčnaha tvoru, ci Vy skancentravalisia na eseistycy?
— Zavieršana praca nad tekstam knihi pra Vialikaje Kniastva Litoŭskaje, jakaja budzie svojeasablivym praciaham «Krainy Biełarusi». Što da mastackich planaŭ, to ŭ rabocie apovieść, pryśviečanaja Michału Vałoviču, apošniamu niaskoranamu paŭstancu 1831 hodu.
— Što ŭ Vas za piarścionak na ruce? (Dzievačka Ludačka z 4-ha radu.)
— Heta piarścionak, jaki pryvarožvaje Ludačak i inšych dzievačak.
— Pytańnie da ŭsich: dzie vy byli ŭ čas Čarnobylskaha šlachu?
— Za ŭsich adkazvać nie biarusia, ale niekatoryja z nas (jak i było zadumana pavodle scenaru) svaje petycyi z podpisami i adrasami imknulisia pieradać u rezydencyju. Praŭda, ich zabrali ludzi ŭ cyvilnym, paabiacaŭšy, što jany pieradaduć sami. Nas, jak bačycie, pakul nie zabrali.
— Dzie ŭ Miensku znachodzicca ŭnijackaja carkva? Kali ŭnijaty śviatkujuć svaje śviaty?
— Biełaruskija hreka-katoliki, u adroźnieńnie ad niekatorych inšych unijackich cerkvaŭ, trymajucca, jak i bolšaść chryścijan śvietu, hryharyjanskaha kalendara. U Miensku niekalki prychodaŭ. Ja naviedvaju nabaženstvy, jakija adbyvajucca ŭ kaplicy kaściołu Śviatych Symona i Aleny.
— Pra jakuju krainu Vaš tvor «Zadnica Eŭropy»?
— Treba pačytać adnajmiennaje ese, bo adkaz nie taki adnaznačny. Ese pra niekalki krain, a zadnicaj Eŭropy adzin ź jaho hierojaŭ nazyvaje dziaržavu, jakaja imkniecca z nami intehravacca. Darečy, hetaje ese natchniła viadomaha skulptara Alesia Šaternika. Jon padaryŭ mnie «zadnicu Eŭropy», vysiečanuju ź biełaha marmuru, vielmi, darečy, spakuślivuju. Ja dumaju, što takija zadnicy pavinny zastavacca ŭ našaj krainie.
— Ci sustrakalisia Vy z prezydentam?
— Viedajecie, ja sustrakaŭsia z prezydentam Českaj Respubliki Vacłavam Haŭłam. Sustreča była davoli karotkaja, ale mianie vielmi ŭraziła. Ciapier maru pra čas, kali taki prezydent budzie ŭ Biełarusi.
Źmicier Bartosik
— Moža, Vy rastłumačycie, čamu samyja ščyryja patryjoty Biełarusi pa pachodžańni nie biełarusy?
— Adkaz lažyć na pavierchni. Jość u nas orhany pačućciaŭ — słych, zrok… A pakolki my jašče i ludzi, u nas pavinien być orhan, jaki adkazvaje za nacyjanalnaje pačućcio. U biełarusaŭ jon atrafiravaŭsia, jaho niama. A ŭ žydoŭ, maskaloŭ jon jość, tamu jany i nacyjanalisty. I hety orhan, na žal, nie adnaŭlajecca. Ludziam prosta nie
balić.
Viera Burłak
— Kali my narešcie ŭbačym vaš muzyčny albom? A pačujem?
— Ciažkaje pytańnie. Pakul heta tolki ideja.
Lolik Uškin
— Ci praduhledžana pradstaŭleńnie hazetnaha varyjantu «Navinak»?
— Nie. Hetym letam «Navinki» buduć zdymać film «Tolki mierćviaki ničoha nie bajacca».
Volf Rubinčyk
— Ci dajacie pryvatnyja ŭroki hulni ŭ šachmaty?
— Pakul što tolki žoncy (i jana ŭžo viedaje, jak chadzić kaniom!). Ale davajcie pasprabujem i z Vami… Teksty z «Kaisy» — adnosna śviežyja — možna čytać na bychess.narod.ru/nn/. Tutaka sprava i baner «Šachmat u Biełarusi» visić, ź piešačkaj. Elektronny adras: [email protected].
Andrej Skurko
— Jakoj Vam bačycca «Naša Niva» praz dva, piać, dziesiać hadoŭ?
— «NN» — heta bolš, čym hazeta. My tut usie ŭ hetaj zali — «Naša Niva». Pakaleńni aŭtaraŭ hazety mohuć źmianiacca, ale idei biełaruskaj Biełarusi i tvorčaha padychodu da žyćcia zastajucca. Što źmienicca za dziesiać hadoŭ? Kraina Biełaruś, žyćcio jaje ludziej. I «NN» niepaźbiežna evalucyjanuje, kab adekvatna adkazvać na vykliki novaha času.
￭
Pavažanaja redakcyja «Našaj Nivy», šanoŭnyja čytačy najstarejšaj biełaruskaj hazety!
Ja nia zmoh pryniać udzieł u viečarynie, pryśviečanaj 99-m uhodkam «Našaj Nivy». Z pryčynaŭ słužbovych u toj dzień ja adsutničaŭ u Miensku. Adnak maju honar vykazać svajo pažadańnie piśmova: niachaj svoj stohadovy jubilej hazeta sustrenie ŭ svabodnaj i demakratyčnaj Biełaruskaj Dziaržavie — i niachaj u nastupnym svaim stahodździ na stamlajecca ŭzhadoŭvać novyja pakaleńni Kupałaŭ, Kołasaŭ i Bahdanovičaŭ!
Žyvie «Naša Niva»!
Žyvie Biełaruś!
Z pavahaj —
kaardynatar Hramadzianskaj inicyjatyvy «Ahulnanacyjanalny ruch «Vola Narodu»
Prafesar Alaksandar Kazulin
29 krasavika 2005 h.
