— Ну, давай, што там у цябе з рэчаў, — прамовіў амапаўскі сяржант з усмешкаю, адсунуў зэдлік ад стала і ўсеўся. — Стаўляй, — скамандаваў, ляпнуўшы далонню па стале.
Я паставіў на стол заплечнік.
— Выкладвай усё з кішэняў.
Я дастаў насоўку, ключы, два тэлефоны.
— Дай жонцы набяру, — запытаў я, кладучы ля заплечніка насоўку з ключамі, але тэлефоны трымаючы яшчэ пры сабе.
— Дык ты ўжо набіраў у машыне.
— Я ж набіраў сказаць, што еду ў райаддзел, а цяпер трэба сказаць, што ўжо даездзіўся — дахаты ж не вярнуся.
— Чаму гэта ты не вернешся? — здзівіўся мой куратар, гледзячы на мяне знізу ўверх і прыкінуўся дурнем: — Зараз разбяруцца тут — і пойдзеш дахаты.
— Ды супакойся ты, — паспрабаваў я ўсміхнуцца, — якое «дахаты», калі ты ўжо мае рэчы апісваеш, — і папрасіў яшчэ раз: — Дай набяру, каб жонка не хвалявалася.
— Пакуль пакладзі, а потым ты ў начальства запытаеш, — амапавец матлянуў галавою ў бок «дзяжуркі», побач з якою мы знаходзіліся, — і патэлефануеш.
— Ага, патэлефануеш там ужо, — другі раз хмыкнуў я на другую спробу камісара прыкінуцца дурачком, але ўжо нічога не тлумачыў — проста паклаў тэлефоны на стол.
Амапавец пачаў даставаць з пляцака рэчы: ноўт, дзве падзарадкі, газеты «Наша Ніва», шчотку для абутку, тэчку з праектамі мэблі, два нататнікі, два каталогі фурнітуры, плашчовую курташонку, а завершыў працэдуру экспрапрыяцыі літровы слоік мёду.
— Ё-маё, — здзівіўся экспрапрыятар, — ты адкуль гэта?
— З працы.
— А мёд навошта?
— Заробак атрымаў, — усміхнуўся я.
— Заробак?
— Ну.
— Ты што, за ежу працуеш?
— Сёння за ежу.
— А чым займаешся?
— Мэбляй.
— Якой?
— З ДСП, — я паляпаў пальцамі па загрувашчаным маім багаццем стале, — вось такой, да прыкладу.
— Ну, я таксама быў неяк стол зрабіў, — з гонарам прамовіў амапавец. — Замовіў распіл, кромку паклеіў прасам — і ўсё. Калі ў краме стол такі стаіць за паўтара мільёна, дык я зрабіў за мільён.
— Дык правільна, — ухваліў я канструктарскае эга суразмоўцы, — усё для сям’і.
— Канечне, — задаволена згадзіўся той ды яшчэ і сам сябе пахваліў: — Рукі ёсць, галава ёсць — чаму б не зрабіць?
— Дык я ўвогуле здзіўляюся, што чалавек з галавою і рукамі робіць у АМАПе? — з усмешкаю, але пад’ялдыкнуў я.
Амапавец праявіў найлепшыя навыкі ідэалагічнай апрацоўкі і жарт мой не зразумеў, а мо, што таксама з’яўляецца прадуктам генна-ідэалагічнай інжынерыі, трэці раз прыкінуўся дурнем. Пачаў разграбаць мае рэчы. Скамандаваў:
— Добра, давай перапісваць.
— Давай, — хітнуў галавой я, — мо толькі насоўку забяру. І курташонку, — дадаў, падумаўшы.
— Канечне, бяры, — быццам бы нават абрадваўся ён, — мы ж з табою сябры.
— Ага, сябры, — хмыкнуў я, але не пярэчыў: усё ж сярод нелюдзей у формах павінны недзе быць і людзі. Прынамсі я некалькі людзей сярод іхняе зграі бачыў. Такое здараецца перадусім у Заходняй Беларусі — там, дзе камуністычны тэрор выпальваў з Божых тварэнняў сумленне на 20 гадоў меней.
Начальнік з дзяжуркі патэлефанаваць не дазволіў. Але завёў у апартаменты — суцэльна бетонны стакан 2 на 2.
Бетоннаю была нават лава, што быццам прызба йшла ўздоўж двюх сценаў. Убачыць такое я не чакаў: бетонныя лавы — гэта анахранізм нават для Беларусі. Тым больш не чакаў у Першамайскім райаддзеле — самым новым райаддзеле сталіцы, у якім, як кажуць людзі дасведчаныя, у начальніка ёсць асабісты душ і асабісты пакой адпачынку.
Толькі вы не абурайцеся, што дзяржава абірае падатклаплатнікаў, будуючы новыя гмахі карным структурам. Зусім не, Першамайскі райаддзел адчыніўся ў былой школе. А вось гэта якраз-такі па-беларуску — каму трэба тыя школы ў самай сацыяльнай і самай стабільнай дзяржаве нашай планеты? Суды — у ліцэях, міліцыя — у школах, калоніі — у кляштарах. Беларуская дзяржава ў ХХІ стагоддзі спраўдзіла-такі адвечную мару камуністаў: «Мы наш, мы новый мир построим» — новы свет, з карнымі райаддзеламі замест школаў, хаця і ў асобна ўзятай краіне, але пабудаваны.
Зайшоўшы ў бетонны стакан, я адразу зразумеў сваю самую сур’ёзную памылку: я не папрасіўся адразу ў прыбіральню. А хто павядзе мяне цяпер? Едкі смурод мачы з пачарнелых вуглоў сведчыў аб тым, што ніхто, а калі хто, дык вельмі няхутка. Але што рабіць, я пачаў ляпаць. І, о дзіва, да маёй клеткі падышлі.
— Што трэба?! — раўнула пыса ў невялікае дзвярное акенца, засцекленае бранебойным шклапластыкам.
— Старшой, — перайшоў я на ўпрошвальнае сапрана, — завядзі «па-маленькаму».
На яшчэ большае маё здзіўленне тут жа адчыніліся дзверы. Без словаў. Я радасна прамовіў «дзякуй» і пашыбаваў у прыбіральню.
Прыбіральня — такая ж камера ў канцы кароткага калідорчыку. Хто ведае, мо ўсе гэтыя камеры і былі прыбіральнямі ў мінулым, школьным жыцці гэтага будынка. Пляскаты ўнітаз убудаваны на подыуме вышынёй у дзве прыступкі — адразу бачна, рабілі людзі з мастацкім густам. Я падняўся, смаркаты старшынка стаў проста насупраць вечна адчыненых дзвярэй. Мо яму і самому радасна назіраць за працэсам, а мо проста такая вар’яцкая праца, але што зробіш: сам выбраў. Як бы там ні было, чужы кантроль за такой асабістай працэдураю даўно мяне не напружвае.
— А што, умывальніка няма?
— Які табе ўмывальнік?
— Ну, рукі памыць, вады сербануць.
— Дома трэба мыцца, а не тут, — гаўкнуў начальствуючы, замыкаючы за мною дзверы камеры.
Гэта правільна: навошта рабам умывальнік.
Каб хоць трошку паспаць, трэба было добра стаміцца — як мага болей пахадзіць. І я хадзіў. Я хадзіў ад аднаго засцанага кута да другога (ясна, што не ўсіх так ласкава згаджаюцца завесці на мясцовую піраміду, як згадзіліся мяне) і думаў. Ці лепш сказаць, я спрабаваў думаць — думкі сутаргава кідаліся з аднаго паўшар’я ў другое. І самаю неспакойнаю была думка пра тое, што я тут раблю.
«Што я тут раблю, год за годам? Калі гэта скончыцца? Год? Дзесяць? Дваццаць? — колькі яшчэ трэба гэтаму рэжыму, каб захлынуцца? Ё ты маё, ШТО я тут раблю?! А заўтра мы з жоначкаю планавалі на «ўльтрагук» — і так хочацца даведацца, хто там?.. Хлопчык, павінен быць хлопчык — нашчадак! Барацьбіт, катораму пашчасціць жыць у той краіне, пра якую мы столькі год мроім. За якую мы столькі год змагаемся…»
На шчасце, стома прыйшла хутка — не так ад хады замучыўся, як памутнеў ад камернае ўрынатэрапіі. Гэта была дакладная прыкмета таго, што ёсць шанец заснуць, і я вырашыў уладкоўвацца.
Я накінуў капялюш і зашморгнуў тонкую курташоначку, пашкадаваўшы, што раніцою не паслухаў Настачку і не апрануў цяплейшай. «А хто ж ведаў? — апраўдаў я сам сябе. — Я ж на працу ішоў, а не на несанкцыянаваны мітынг». Памацаў рукою «ложак» — ле-дзянюшчы, гад. Але выбару не было. Скурчыўся, паклаўшы пад галаву насоўку. «Дзякуй Богу, што хоць насоўку прыхапіў, — мільганула думка перад сном, — без падушкі чарапушцы маёй было б зусім кепска».
Дзякуючы знясіленасці заснуў, але ідылія цягнулася нядоўга: бетон гэта, усё ж, бетон. Калі на ім ляжыш, дошкі здаюцца недасягальнаю мараю і самым вялікім у жыцці жаданнем. І калі на дошках нават зімой можна вырубіцца ажно на гадзіну, дык на бетоне больш чым на 30 хвілін не вырубішся ніяк. І гэта калі яшчэ ўдасца вырубіцца. Бо калі ты кладзешся на ложак з цэменту, ты адчуваеш кожнай клеткай, як бетон, атам за атамам, забірае тваё цяпло — холад пранікае ў цябе павольна, але настойліва; ён мэтаскіравана ідзе па тваёй скуры, нахабна завалодвае мышачнай масай, па-зладзейску накідваецца на твае косткі і вантробы — і ты падхопліваешся, клацаючы зубамі.
О, не даць дубу на такім ложку — цэлая школа і свая сістэма хітрыкаў.
Так, калі на табе дзве адзёжкі, адну здымі і ёю накрыйся — гэтак, як жалезна сведчыць досвед многіх пакаленняў арыштантаў, значна цяплей. Чаму? Не ведаю. Няхай распішуць фізіёлагі. Мо таму так адбываецца, што пад накінутаю на цела адзёжкаю ўтвараецца паветраная падушка, якая трошку запавольвае астыванне. Арыштанцкая народнасць на выдумкі хітрая, і пасля першых двух пад’ёмаў на зарадку я прыдумаў яшчэ адзін хітрык. Дастаў з красовак сцелькі і, укладаючыся, адну паклаў пад правае сцягно, а другую — пад правае плячо. Мяркую, менавіта гэты ход дазволіў мне вырваць з лап бетоннай ночы дзве гадзіны сну.
Гадзіне а 8-й пачаўся рух на калідоры. Па-зэкаўску — «двіжуха». Неяк адзін стрыжаны запытаў мяне: «Калі ты такі граматны, дык як будзе па-беларуску «двіжуха»?» «Відаць, — адказаў я пачасаўшы патыліцу, — «руханіна». Радасны смех сукамернікаў адобрыў мой пераклад. Дык таму, калі вам будзе заўгодна, пачалася руханіна, і неўзабаве адчыніліся дзверы маёй апачывальні.
— Ну што, паехалі? — матнуў галавою ўжо іншы маладзявы старшынка.
— Канечне, хутчэй бы ўжо куды-небудзь ад вас з’ехаць.
— А ты што, заўсёды на беларускай мове? — не стрымаўся, відаць, каб не запытаць выпускнік Акадэміі МУС, калі вёў мяне да машыны.
— Заўсёды.
— Даўно?
— Нядаўна, — усміхнуўся я, — гадоў 12.
— А чаму?
— Чаму?.. Я так вырашыў. Трэба хоць камусьці размаўляць у Беларусі па-беларуску.
— Гэта правільна, — падумаўшы, выдыхнуў баец, — я таксама лічу, што трэба размаўляць.
Запытваць, чаму ж ён не размаўляе — было глупа. У нашай цуд-дзяржаве ўжо сама такая пазіцыя — гэта вялікі гераізм.
Мяне пасадзілі нават у салон «Газелі». Трэба так думаць, што ў багажніку возяць толькі з Цэнтральнага РУУСа. У маўклівай ідыліі мы паехалі ў суд.
Увайшоўшы праз заднія дзверы, я ўбачыў жоначку, якая ў чаканні сядзела на лаве. «Дзяўчынка», — пранеслася ў мяне думка, калі я ўбачыў выраз яе чорных вочак.
— Ну што, як? — запытаў я яе, абняўшы і яшчэ не губляючы надзеі.
— Дзяўчынка, — засмяялася мне на вуха.
— Як так?! — засмяяўся і я ў адказ.
— Ну так, я ёй кажу на УГД: «Дык а муж жа сем месяцаў з хлопчыкам размаўляў». А яна мне: «Ну, нічога, цяпер два з дзяўчынкай пагаворыць».
— Ну нічога, дзяўчынка — гэта добра, — адказаў я і пацалаваў матулю.
«Нічога, дзяўчынка — гэта добра, — перафарматоўваў я свае мары, пакуль сведкі нешта там плялі пра тое, як я злачынна супраціўляўся іхнім законным загадам. — Нічога, дзяўчынка — гэта добра, — адбудаваў я ўжо зусім іншую рэальнасць. — Каб хлопчык, я б адразу ўвёў спартанскі лад жыцця і каменданцкую гадзіну. А дзяўчынку я буду любіць-любіць: я буду заплятаць ёй коскі, цалаваць ёй вочкі… Не, дзяўчынка — гэта цуд!» — канчаткова радаваўся я.
— У вас ёсць пытанні да сведкі? — перапыніў мае летуценні суддзя Гарбатоўскі.
— Канечне, — адказаў я падымаючыся. Перада мною стаяў мой учорашні «сябар», які так ветліва дазволіў мне прыхапіць з сабою ў камеру «падушку».
— Вось учора вы мяне даволі спакойна затрымоўвалі, даволі міралюбіва апісвалі мае рэчы, — пачаў я і перапыніўся на паўзу, чакаючы рэакцыі сведкі. Амапавец хітнуў галавою — быццам бы згаджаецца, а калі не згаджаецца, а проста прыспешвае мой аповед — усё адно не пратэстуе, чаго мне і дастаткова. — І мы нават быццам бы па-сяброўску размаўлялі, жартавалі, а потым, як аказваецца, вы пайшлі і сфальсіфікавалі на мяне ілжывы пратакол. Дык я вось гляджу на вас і не разумею, ці ўсведамляеце вы, што вы робіце? Ці разумеце вы, што сваімі ілжэсведчаннямі прадаяце душу Сатане?
— Я нічога не прадаю, — рэзка адмовіўся той.
— Ну як так не прадаяце, калі пасродкам ілжывых паказанняў вы забіраеце ў мяне свабоду — частку жыцця, якое даў мне Бог?
— абураўся я далей і, зважаючы на тое, што суддзя рабіў выгляд дэмакратычнага разгляду справы ды мне не перашкаджаў, працягваў маральнае абгрунтаванне сваіх словаў далей: — Вось вы прыйшлі дахаты і вы распавялі жонцы, дзеткам, што толькі што вы сфальсіфікавалі пратакол на чалавека, каторы цяпер мусіць спаць на бетоне, а потым яго будуць судзіць і дадуць яму суткі — вы распавялі гэта ўсё дзеткам сваім?
— Яны ўжо спалі, — выдаў небарака, не спрабуючы нават спрачацца з маёй інтэрпрэтацыяй падзеяў.
— Дык раніцою трэба было падняць і распавесці пра працу сваю зладзейскую, пра тое, за кошт чаго вы сям’ю ўтрымоўваеце — за кошт прададзенай д’яблам душы.
— Гэта толькі вашыя словы, — не хацеў так проста здавацца няшчасны сведка Руцэвіч.
— Так, на сённяшнім «судзе» гэта проста словы, але я вам сёння сведчу перад Божым абліччам, што калісьці бу-дзе яшчэ і сапраўдны суд — суд Божы, на якім вы адкажаце за свае ілжывыя сведчанні, якімі зараблялі на жыццё і прадавалі душу Сатане.
Камусьці такі спосаб дагрукацца да зладзеяў не падабаецца. Любоў ім, маўляў, абвяшчаць трэба, толькі любоў, якая і збаўляе. Калісьці я спрабаваў так рабіць. Аднак нядаўна, пасля апошніх сваіх камандзіровак: Горкі — Глыбокае — Мазыр — Гародня, удосталь наглядзеўшыся на розныя «цуды» чалавечага скоцтва, я вырашыў жыць па прынцыпе, абвешчаным Хрыстом: «Не кідайце перлаў перад свіннямі, каб яны іх не патапталі сваімі нагамі ды, адвярнуўшыся, не разарвалі вас».
Таму я вырашыў: не, тут трэба з іншага боку. І няхай гэты падыход камусці не падабаецца, але я буду абвяшчаць суд. Гэта, канечне, непрыемна. Непрыемна тым, хто не ведае Біблію, і яшчэ непрыемней тым, хто яе не ведае і ўсім сваім жыццём імкнецца ёй супярэчыць. Такім хочацца, каб абвяшчалася любоў і толькі любоў. Такія ў адну глотку галосяць: «Бог усіх любіць!», што ў перакладзе азначае: «Пі, блудзі, ілжэсведчы — усіх нас любіць Бог!» Некаторыя з іх нават зацытуюць знакамітае: «Бо так палюбіў Бог свет, што Сына свайго Адзінароднага даў…»
Але калі мы будзем памятаць, што і Сатана цытаваў Біблію, спакушаючы Ісуса Хрыста, дык задумаемся.
А задумаўшыся, паспрабуем разабрацца. А разбіраючыся, пачнем чытаць далей за пару вырваных цытатаў ды зразумеем, што частка праўды — гэта таксама хлусня. Бо там, дзе сказана «так палюбіў Бог свет», сказана яшчэ нешта: «Бо так палюбіў Бог свет, што Сына свайго Адзінароднага даў, каб кожны, хто верыць у Яго, не памёр, але меў жыццё вечнае. Бо не паслаў Бог Сына свайго ў свет, каб судзіць свет, але каб свет быў збаўлены праз Яго. Хто верыць у Яго, не будзе асуджаны, а хто не верыць, ужо асуджаны…» (Яна, 3:16-20).
Выходзіць, што асуджаных у гэтым свеце поўным-поўна. Бо як можна верыць у Хрыста і адначасна зладзейнічаць? Нам гэта дзіўна, але ў большасці вельмі складна такое спалучэнне выходзіць. У беларускіх жа міліцыянераў як ні ў кога ў гэтым свеце, найлепей атрымліваецца «верыць» у Бога і разам з тым ілжэсведчыць. Хаця паводле Бібліі, калі і вераць такія ў каго-небудзь, дык толькі ў Сатану. Аб чым і гаворыць Хрыстос ілжэсведкам Свайго часу — фарысеям: Аб чым і гаворыць Хрыстос ілжэсведкам Свайго часу – фарысеям: «Вы – ад бацькі д'ябла, і жаданьне бацькі вашага выконваць хочаце /…/ бо ён – хлус і бацька хлусьні» (Яна, 8:44).
Зыходзячы з гэтага, ніяк не магу зразумець, чаму нельга мне ці любому іншаму, абапіраючыся на Біблію, абвяшчаць суд над галовамі ілжэсведкаў? Нельга таму, што гэта непрыемна для вушэй? Нельга таму, што гэта злодзеям розных масцей не падабаецца?
Я, напрыклад, усёй істотай прагну знайсці ў Беларусі справядлівы суд. Бо, каб я яго знайшоў, я ведаю, што быў бы апраўданы. У любога ж злачынцы справядлівы суд выклікае страх і агрэсію, бо ён ведае, што будзе такім судом асуджаны. Але няма ў Беларусі суду. Тады я яго абвяшчаю. Я абвяшчаю той Суд, які я дакладна ведаю, што будзе Судом, а не прафанацыяй.
Сапраўдная Любоў не ў тым, каб мы патуралі злачынствам зладзеяў і супакойвалі іх: «Бог усіх любіць», а ў тым, каб мы спрабавалі іх ад злачынстваў адвярнуць. Сапраўдная Любоў у тым, каб папярэджваючы пра Суд, мы дапамагалі грэшніку ад прысуду выратавацца.
Але і Суд трэба прамаўляць так, каб заўсёды заставалася для чалавека мажлівасць скарыстацца Адвакатам — Хрыстом. Гэдак ілжэсведкам-амапаўцам я цяпер заўсёды кажу: «Пакайцеся, здымайце гэтую злачынную форму — і бяжыце». І адзін з шасці амапаўцаў, над галовамі якіх я абвяшчаў Суд цягам трох апошніх судзілішаў нада мною, сказаў: «Добра, я падумаю». Значыцца, ёсць надзея, што хаця б аднаму з іх удасца.
Май 2014, Акрэсціна
