— Якая ў цябе адукацыя? — спытаў начальнік аддзела кадраў завода Леніна.
— Вышэйшая.
— Дыплом ёсць?
— Так, калі ласка.
— Для гісторыкаў у мяне працы няма.
— А я і не хачу гісторыкам.
— Навошта тады пяць гадоў вучыўся?
— Зза ромбіка. Я значкі калекцыяную.
— Пойдзеш грузчыкам у АГЗ?
— Пайду.
— Тады афармляйся.
— Што такое АГЗ? — спытаў я цётку ў сініх нарукаўніках, якая мяне афармляла.
— Аддзел гаспадарчага забеспячэння, — адказала яна.
— Што гэта значыць?
— Заводскі сметнік.
— Вось, — сказаў майстар, — гэта звалка. Сюды звозяць смецце з цэхаў. Дрэва, метал. Пластмасу асобна, з туалетаў асобна. Праца брудная. Я табе раю пераапрануцца. На гэтых не глядзі. Яны ўжо па дваццаць гадоў працуюць.
— Брэўс, — спыніў ён бамжа, які ішоў міма з рыдлёўкай на плячы, — даю вам маладога, пакажаш яму, што рабіць.
— З барадой, — сказаў, агледзеўшы мяне, Брэўс.
— З барадой.
— Мастак?
— Не, проста з барадой.
— Калі пойдзеш назапашвальнікі ў сталярны цэх чысціць, там казеінавы пыл — склеіцца твая барада.
— Вось, — прадставіў мяне Брэўс двум тыпам, калісьці апранутым разнастайна, а цяпер, за кошт бруду і зношанасці адзення, цалкам аднолькава, — будзе ў нас працаваць.
— Праца не цяжкая, смецце валяць, — сказаў адзін з двух. — Як наконт уступных?
— Дзе і калі? — выказаў гатоўнасць я.
— А хоць цяпер, — сказаў Брэўс.
— Да абеду не выпусцяць, — ведаючы рэжым ваеннага завода, сказаў я.
— Гэта тых, у белых халатах, не выпусцяць, а мы возьмем рыдлёўкі і пойдзем тэрыторыю прыбіраць.
«Прыбіраць тэрыторыю» пайшлі мы ўдвух з Брэўсам. У «Сталічным» гастраноме купілі тры бутэлькі мацаванага віна «Акдам».
— Як пранесці віно праз ахову? — спытаў я.
— Адну вып’ем зараз, а гэтыя я пранясу сам, — ён паказаў мне спецыяльнае прыстасаванне ў штанах у выглядзе дзвюх глыбокіх унутраных кішэняў.
— Чым закусім?
— Ты што, паўбутэлькі будзеш закусваць?
— Не, так я не магу, давай хоць піражкоў з мясам вазьму.
Мы выпілі бутэльку «Акдама» ў двары «Сталічнага», закусілі піражкамі. Брэўс пацяплеў, папляскаў мяне па плячы і сказаў:
— Добры ты хлопец, Барада, будзеш у нашай кампаніі. Табе спадабаецца.
Да абеду мы з Брэўсам чысцілі назапашвальнікі ў сталярным цэху. Драўнянае пілавінне і пыл у велізарных цыліндрах вышынёй з трохпавярховы дом ляжалі шчыльна, і я павінен быў прабіваць зляжалую масу доўгай трубой. Калі мне ўдалося выкалупаць ніжні пласт, пілавінне зляцела з назапашвальніка плыняю і засыпала мяне з галавой. Брэўс адкапаў мяне рыдлёўкай і дапамог выбрацца.
— Так з усімі бывае, — сказаў ён. — Таму чысціць ходзім заўсёды ўдвух. Хадзем у камрэсарную, абдзьмемся.
У кампрэсарнай ён клапатліва, як лазеншчык, пачысціў мяне струменем сціснутага паветра са шланга.
У абед усе сабраліся ў бытоўцы. Брэўс выставіў на стол дзве бутэлькі віна. Адзін са смеццевікоў расчаравана спытаў:
— Толькі дзве?
— У пацана фінансы абмежаваныя, — сказаў Брэўс. — У мяне яшчэ шклянка спірту ёсць. Выстаўляю з нагоды знаёмства.
— Гэта, — паказаў ён на калегаў, — Царук, гэта — Заяц, ён xаxол.
— Рабіновіч, — прадставіўся я.
— Ну, што там у нас на закусь? — спытаў Царук.
— Каўбаса з нутрыі, — сказаў Заяц.
— З пацука?
— Не хочаш — не еш, — сказаў Заяц.
— Ну, Заяц, — сказаў Царук, — калі атручуся тваім пацуком, я табе вока на сраку напну.
— З віном не атруцішся, — сказаў Брэўс. — Віно дэзынфікуе.
— І лечыць, — сказаў Заяц.
Калі выпілі ўсё віно, Царук дастаў спірт.
— Дзе ты спірт браў? — спытаў Заяц.
— У дзевятнаццатым цэху.
— Ох, — сказаў Заяц, — у іх спірт хяровы, тэхнічны.
— Не хочаш — не пі, — сказаў Царук.
Я ад тэхнічнага спірту адмовіўся.
Калі ўсе выпілі, трохі захмялелы Царук спытаў у мяне:
— Ты ў тэхніцы штонебудзь петрыш?
— Трохі, — сказаў я. — У дзяцінстве прымачы збіраў. Да арміі рэгуліроўшчыкам у 19м цэху працаваў. У мяне аперацыя была: ток анода, напружанне другога катода.
— Што гэта значыць? — спытаў Заяц.
— Не ведаю. За два гады так і не зразумеў. Мяне амаль кожны дзень токам біла.
— Слухай, — сказаў Царук, — я тут у 21м цэху такую штуку сп**ў. Яе больш за ўсіх ахоўвалі, таму і ўзяў. У смецце скінуў і вынес.
— Дай паглядзець, — сказаў я.
Ён дастаў з жалезнай шафы кірзавы бот, а з бота выняў невялікі прыбор з пераключальнікамі.
— Там яшчэ скрынка была, але я выкінуў. Занадта шмат месца займала.
«ЗАСС», — прачытаў я на вечцы. — «Засакрэчаная Сістэма Сувязі».
— Ты адкуль ведаеш? — спытаў Брэўс.
— Я ў СПА служыў.
— А з кім сувязь? — спытаў Заяц
— Ды з кім хочаш, — cказаў Брэўс. — Давай, уключай.
З усіх ручак з тлумачальным надпісам была толькі адна: укл / выкл.
— Пачнём з гэтай, — сказаў я.
Прылада зашыпела.
— Белы шум, — сказаў я шматзначна.
Калегісмеццевікі паглядзелі на мяне з павагай.
Пры наступным пераключэнні прылада загаварыла паанглійску.
— Пра што кажа? — спытаў Заяц.
— Не ведаю, я ў школе нямецкую вывучаў.
На трэцім дыяпазоне сядзела радыёстанцыя «Маяк». Калі я пераключыў ручку ў чацвёрты раз, прылада сказала:
— Другі слухае.
— А дзе трэці? — спытаў у прылады Брэўс.
— Трэці ў пошуку, — адказала прылада.
— А першы дзе?
— Першы — гэта вы, таварыш генерал.
— Малайчына, — сказаў Брэўс, — аб’яўляю падзяку.
— Служу Савецкаму Саюзу!
— Ну, што там? — спытаў Брэўс.
— За час майго дзяжурства здарэнняў не адбылося …
— Адставіць, — перапыніў Брэўс Другога. — Ёсць задача. Трэба дастаць дзве бутэлькі гарэлкі. «Сталічнай».
— Ёсць — дзве бутэлькі «Сталічнай» гарэлкі, — сказаў другі.
— І каўбасы, — шэптам падказаў Заяц.
— І каўбасы, «Доктарскай», трыста грамаў, — сказаў у прыладу Брэўс.
— І сыру «Расійскага», — падказаў Царук, — 300 грамаў.
— Удакладніце каардынаты дастаўкі.
— Прахадная завода Леніна з боку ЦУМа. Усё зразумеў?
— Дакладна, таварыш генерал.
— Паўтары.
— Дзве бутэлькі «Сталічнай» гарэлкі, 300 грамаў «Доктарскай» каўбасы, 300 грамаў «Расійскага» сыру да прахадной завода імя Леніна з боку ЦУМа.
— Выйдзе мужык у ватоўцы з рыдлёўкай. Пароль — «Сокал», адказ — «Радзіма». Колькі табе трэба часу?
— Дваццаць хвілін.
— Выконвай.
Я схапіўся за галаву.
— Не сцы, — сказаў Брэўс. — Гусь не сцыць — і ты не сцы.
Ён апрануўся, закінуў на плячо рыдлёўку і пайшоў.
Праз паўгадзіны Брэўс вярнуўся.
— Чорт, — пачаў ён з парога, — гарэлка «Сталічная» ў экспартным варыянце. А каўбаса. Паглядзі на гэтую каўбасу, — ён выклаў змесціва сакрэтных кішэняў на стол. — А кажуць роўнасць. Якая ж гэта нах.. роўнасць, калі для адных «Доктарская» каўбаса такая, а для гэтых зусім іншая.
Дзве бутэлькі экспартнай «Сталічнай» зрабілі сваю справу.
— Ты думаеш, чаму я ў брудным ўвесь час хаджу? — абняўшы мяне за шыю, казаў Брэўс. — Таму, што ў мяне няма чыстага адзення? У мяне цэлы гардэроб чыстага адзення. У мяне ёсць паліто і строй. Гэта ж ахраненна — быць брудным, калі ўсе такія чыстыя вакол. Ведаеш, што я больш за ўсё люблю? Ездзіць пасля працы ў грамадскім транспарце. Трэшся і штурхаешся сярод іх, наступаеш ім на ногі, смярдзіш. Калі месца вольнае ёсць — сядаеш, і хрэн хто побач з табой сядзе. Каля маладой цёлкі прыемна пастаяць. Яна б’ецца, круціцца ад агіды, а натоўп яе да мяне прыціскае. Калі кіроўца тармозіць — я не трымаюся, падаю на ўсіх. Ведаеш, як смешна. Крычыш, падаеш — і ўвесь тралейбус разам з табой.
— Усё! — усклікнуў Царук. — Я не магу тут больш знаходзіцца! У іх калючы дрот на плоце і сігналізацыя. Мяне гэта прыгнятае. Пайшлі нах.. з гэтага завода.
Мы ішлі па Ленінскім праспекце, па праезнай частцы, з рыдлёўкамі на плячах. Наперадзе я з Брэўсам, а ззаду, спрабуючы трапіць у нагу, Царук і Заяц. Каля Батанічнага сада побач спынілася машына міліцыі.
— О, — сказаў Царук, — ракавая шыйка прыехала.
— Давай капаць, — запанікаваў Заяц, — зараз забяруць.
— Нах… ты нікому не патрэбны, — сказаў Брэўс. — Табой мянты грэбуюць. Вось яго забяруць, — Брэўс паказаў на мяне. — Ён чыста апрануты.
— Не аддадзім, — сказаў Царук. — Хай забіраюць усіх.
— Вы не маеце права! Я член партыі з 1898! У мяне двухпакаёвая кватэра ў Доме 1га з’езду РСДРП! — крычаў мянтам Брэўс.
Мы назіралі сцэну скрозь тоўстае куленепрабівальнае шкло камеры папярэдняга зняволення.
— Чаго ён з імі залупаецца? Навошта мянтоў цвеліць? Зараз яны яго пад малаткі пусцяць, — сказаў Заяц.
— Ён, калі напіваецца, заўсёды такі, — адказаў Царук.
Нервы ў аднаго з дзяжурных мянтоў не вытрымалі, ён ударыў Брэўса дубінкай па твары, схапіў за каўнер і ўпіхнуў у нашу камеру.
— Баліць? — спытаў я ў Брэўса спачувальна.
— Не, — сказаў ён і пакратаў апухлую шчаку, — мяне бруд бароніць. Я ім спецыяльна мазгу лячыў, яны мяне нават не абшукалі. Яшчэ паўбутэлькі ёсць і сыр. Хто хоча?
Ён палез у схованку.
— О, і яшчэ сёе-тое.
Ён дастаў прыладу ЗАСС.
— Ну, б…, цяпер мы ім пакажам.
— Другі слухае, — адказала прылада.
— Стаўлю задачу, — сказаў Брэўс. — Групу захопу да Першамайскага аддзялення міліцыі. Здзейсненыя супрацьпраўныя дзеянні ў дачыненні да нашых супрацоўнікаў. Супрацоўнікаў вызваліць. Дзейнічаць жорстка, зброю не ўжываць. Аператыўныя мянушкі супрацоўнікаў. Запісвай.
— Я запомню, таварыш генерал.
— Брэўс, Царук, Заяц і Рабіновіч. І яшчэ. Перадасі нашым людзям дзве бутэлькі «Сталічнай» гарэлкі і 300 грам «Доктарскай» каўбасы.
— І сыру, — падказаў Царук.
— І трыста грамаў «Расійскага» сыру.
Пераклаў Стась Карпаў
***
Уладзімір Рабіновіч
у часы Брэжнева ён быў у Мінску асноўнай крыніцай самвыдату. Гэта было прычынай пастаянных ператрусаў у ягоным доме ў мінскім сельгаспасёлку. За распаўсюд замежнай музыкі атрымаў 2,5 года зняволення. Пра сябе піша: «Нарадзіўся ў ліпені 1950. Да 1987 года прайшоў усе асноўныя пункты савецкага жыцця: дзіцячы сад, школа, праца, турма, эміграцыя. Пражываю ў ЗША на востраве. Апавяданні пачаў пісаць зусім нечакана восенню 2013 года. Габрэй».
