Biełaruś — adzinaja kraina ŭ Jeŭropie, dzie dahetul isnuje prymusovaje pracaŭładkavańnie maładych śpiecyjalistaŭ. Pravaabaroncy nazyvajuć raźmierkavańnie parušeńniem pravoŭ čałavieka, dziaržava — kłopatam i sacyjalnymi harantyjami dla hramadzian. Chto ŭ dadzienaj situacyi maje racyju i jakija isnujuć abmiežavańni dla raźmierkavańnia vypusknikoŭ?
Zakanadaŭčaje abhruntavańnie raźmierkavańnia
Pavodle Kanstytucyi, hramadzianam Respubliki Biełaruś harantujecca prava na pracu jak najbolš hodny sposab samaśćviardžeńnia čałavieka, heta značyć prava na vybar prafiesii, rodu zaniatkaŭ i raboty ŭ adpaviednaści z paklikańniem, zdolnaściami, adukacyjaj, prafiesijnaj padrychtoŭkaj i z ulikam hramadskich patrebaŭ, a taksama na zdarovyja i biaśpiečnyja ŭmovy pracy (art.41).Aproč taho, harantujucca dastupnaść i biaspłatnaść ahulnaj siaredniaj i
Razam z tym, Kodeks Respubliki Biełaruś Ab adukacyi zamacoŭvaje paniaćcie raźmierkavańnia jak praceduru vyznačeńnia miesca pracy vypusknika,jakaja ažyćciaŭlajecca dziaržaŭnaj ustanovaj adukacyi abo ŭ vypadkach, ustanoŭlenych Uradam Respubliki Biełaruś, dziaržaŭnym orhanam u metach sacyjalnaj abarony vypusknikoŭ, zadavalnieńnia patreb halin ekanomiki i sacyjalnaj śfiery ŭ śpiecyjalistach, rabočych, słužačych (art.83).
Pa mierkavańni jurysta i ekśpierta pracoŭnaj hrupy jeŭrapiejskaha dyjałohu ab madernizacyi ź Biełaruśsiu Aleha Hrableŭskaha, raźmierkavańnie pa sutnaści źjaŭlajecca prymusovym pracaŭładkavańniem, supiarečyć nacyjanalnym i mižnarodnym normam prava. «U hetym sensie cikavym źjaŭlajecca rašeńnie Kanstytucyjnaha suda za 2006 hod, u jakim adznačajecca, što meta raźmierkavańnia — palapšeńnie kadravaha zabieśpiačeńnia, raźmierkavańnie źjaŭlajecca vymušanaj mieraj z boku dziaržavy, što vyklikana ciažkaściami pierachodnaha pieryjadu».
Dziaržava, u svaju čarhu, nastojvaje, što raźmierkavańnie źjaŭlajecca mieraj sacyjalnaj padtrymki vypusknikoŭ VNU, SSNU. Zakanadaŭča zamacavanyja peŭnyja ilhoty dla maładych śpiecyjalistaŭ: vypłata «padjomnych», zabarona na ŭstalavańnie vyprabavaŭčaha terminu. Pracadaŭcy adznačajuć, što zvolnić raźmierkavanaha śpiecyjalista vielmi składana.
«Dziaržava chłusić nakont tak zvanych ilhotaŭ, pryčym chłusić u samim terminie „małady śpiecyjalist“.Pavodle zamacavanaj u zakanadaŭstvie normie, status małady śpiecyjalist majuć tolki vypuskniki dzionnaha adździaleńnia biudžetnaj formy navučańnia. Tyja, chto vučyŭsia zavočna, a taksama tyja, chto samastojna apłačvaŭ svaju vučobu, maładymi śpiecyjalistami nie źjaŭlajucca i nijakich ilhotaŭ nie atrymlivajuć», — adznačyŭ Aleh Hrableŭski.
U Jeŭrapiejskim sajuzie pytańnie sacyjalnych harantyjaŭ dla maładych śpiecyjalistaŭ vyrašana inakš. U Vialikabrytanii raspracavana śpiecyjalnaja prahrama «Novy kurs dla maładych ludziej». Jana ŭklučaje ŭ siabie kansultacyi i rekamiendacyi pa vybary rodu dziejnaści z ulikam indyvidualnych asablivaściaŭ i patrebaŭ. U Šviecyi prablema pracaŭładkavańnia i prafiesijnaj pierapadrychtoŭki vyrašajecca z ulikam asablivaściaŭ miascovych rynkaŭ pracy i kadravych zapytaŭ biźniesu. U Hiermanii isnuje adrazu niekalki sposabaŭ baraćby ź biespracoŭnymi maładymi śpiecyjalistami. Adzin takich sposab idzie ad histaryčnaj tradycyi cechavych karparacyj.
U Rasii i Kazachstanie na zakanadaŭčym uzroŭni płanujuć zamacavać pradastaŭleńnie kvotaŭ dla maładych śpiecyjalistaŭ, a taksama štrafy dla pracadaŭcaŭ, jakija buduć parušać zakon.
Jakim čynam adbyvajecca raźmierkavańnie?
Raźmierkavańnie maładych śpiecyjalistaŭ adbyvajecca ŭ niekalki etapaŭ. Spačatku vypuskniki prachodziać praz tak zvanaje «papiaredniaje raźmierkavańnie», dzie ŭpieršyniu znajomiacca sa śpisam vakansijaŭ, jakija pastupili va ŭniviersitet.Ličycca, što najbolš paśpiachovyja studenty majuć bolš vybaru, bo ich kandydaturu kamisija razhladaje ŭ liku pieršych. Ale na praktycy časta vychodzić, što studenty, jakija vučylisia najhorš atrymlivajuć tak zvany «svabodny dypłom», bo pakul čarha dachodzić da ich, prapanovy ŭ śpisie vakansijaŭ užo skančvajucca. Vypusknik maje prava taksama samastojna znajści pracoŭnaje miesca dla raźmierkavańnia, prynieści zajaŭku ad pracadaŭcy. Usie dakumienty razhladaje admysłovaja kamisija, jakaja moža jak uchvalić takuju zajaŭku, tak i adchilić jaje.
Sakratar kamisii viadzie pratakoł pasiedžańnia. Abranaje pracoŭnaje miesca zanosicca ŭ hrafu nasuprać proźvišča vypusknika. Časam sakratar kamisii unosić zapisy prostym ałoŭkam, a nie ručkaj. Padpisvajučy taki pratakoł, student pavinien razumieć, što na miescy raniejšaha zapisu prostym ałoŭkam užo paśla padpisańnia moža źjavicca zusim inšy zapis ab nakiravańni na pracu. Dakazać u takim vypadku, što vy pahadžalisia na inšaje miesca pracaŭładkavańnia, budzie vielmi składana.
Kančatkovaje rašeńnie ab pracaŭładkavańni afarmlajecca na vynikovym raźmierkavańni.Časam na hetym pasiedžańni ŭ novy pratakoł prosta dublujuć infarmacyju z papiaredniaha raźmierkavańnia, kali vypusknik i kamisija nie źmianili rašeńnia. Adnak vyniki papiaredniaha raźmierkavańnia nie harantujuć, što kamisija nie źmienić rašeńnie i zamiest abiacanaha pracaŭładkavańnia ŭ Minsku vas raptam nie vyrašać nakiravać u Lepiel.
Isnujuć katehoryi hramadzian, na jakich raźmierkavańnie nie raspaŭsiudžvajecca (p.2 art. 83 Kodeksa Respubliki Biełaruś Ab adukacyi), a mienavita:
1) vypuskniki, uklučanyja Ministerstvam sportu i turyzmu u skład nacyjanalnych, zbornych kamand Respubliki Biełaruś;
2) vypuskniki
3) vypuskniki śpiecyjalnych
Taksama isnujuć katehoryi hramadzian, dla ich raźmierkavańnie adbyvajecca z peŭnymi vyklučeńniami (p.5 art. 83 Kodeksa), a mienavita:
1)
2)
3) asobam, jakija majuć adnaho z baćkoŭ, abo muža (žonku) invalida I ci II hrupy, abo
4) asobam, jakija majuć miedycynskija supraćpakazańni da pracy pa atrymanaj śpiecyjalnaści (napramku śpiecyjalnaści, śpiecyjalizacyi) i prysvojenaj kvalifikacyi, miesca pracy pradastaŭlajecca z ulikam stanu ich zdaroŭja;
5) ciažarnym žančynam, maci (baćku), jakija majuć dziciava ŭzroście da 3 hod na datu pryniaćcia rašeńnia ab raźmierkavańni, miesca pracy pradastaŭlajecca pa ich žadańni i pry najaŭnaści mahčymaści pa ich miescy žycharstva;
6) mužu (žoncy) asoby, vybranaj na vybarnuju pasadu ŭ dziaržaŭnyja orhany, albo nakiravanaj na pracu ŭ dypłamatyčnyja pradstaŭnictvy abo konsulskija ŭstanovy Respubliki Biełaruś, albo ź liku vajennasłužačych Uzbrojenych Sił Respubliki Biełaruś, inšych vojskaŭ i voinskich farmiravańniaŭ Respubliki Biełaruś (za vyklučeńniem vajennasłužačych, jakija prachodziać terminovuju vajennuju słužbu, słužbu ŭ reziervie, kursantaŭ), supracoŭnikaŭ Słužby biaśpieki Prezidenta Respubliki Biełaruś, orhanaŭ unutranych spraŭ Respubliki Biełaruś, Śledčaha kamiteta Respubliki Biełaruś, orhanaŭ finansavych rasśledavańniaŭ Kamiteta dziaržaŭnaha kantrolu Respubliki Biełaruś, orhanaŭ i padraździaleńniaŭ pa nadzvyčajnych situacyjach Respubliki Biełaruś, orhanaŭ dziaržaŭnaj biaśpieki Respubliki Biełaruś, mytnych orhanaŭ, prakurorskich rabotnikaŭ, miesca pracy pradastaŭlajecca pa ich žadańni i pry najaŭnaści mahčymaści pa miescy prachodžańnia słužby žonki (muža);
7) mužu (žoncy), žonka (muž) jakoha pracuje i stała pražyvaje na terytoryi Respubliki Biełaruś, miesca pracy pradastaŭlajecca pa ich žadańni i pry najaŭnaści mahčymaści pa miescy žycharstva i (abo) pracy žonki (muža);
8) mužu i žoncy, jakim miesca pracy šlacham raźmierkavańnia pavinna być pradastaŭlena adnačasova, miesca pracy pradastaŭlajecca pa ich žadańni i pry najaŭnaści mahčymaści ŭ adnym nasielenym punkcie.
Kančatkovaje nakiravańnie na pracu vypusknik atrymlivaje paśla zdačy dziaržaŭnych ispytaŭ, abarony dypłoma. Zvyčajna heta supadaje z vydačaj dypłoma ab atrymańni vyšejšaj adukacyi.
Najmalnik abaviazany nakiravać u navučalnuju ŭstanovu paviedamleńnie pra toje, što supracoŭnik svoječasova prybyŭ na pracu. Kali śpiecyjalist nie źjaviŭsia, najmalnik taksama infarmuje pra heta ŭniviersitet ci kaledž.U takim vypadku vypusknik pavinien budzie kampiensavać srodki, zatračanyja dziaržavaj na jahonaje navučańnie. Paradak spahnańnia hrašovaj sumy zamacavany art.88 Kodeksa. Tam ža ŭtrymlivajecca pieralik asobaŭ i vypadki, pry jakich jany vyzvalajucca ad abaviazkovaj vypłaty srodkaŭ, zatračanych na navučańnie.
U 2012 hodzie Kanstytucyjny sud pryniaŭ rašeńnie, pavodle jakoha ad kampiensacyi biudžetnych srodkaŭ, zatračanych na navučańnie, pavinny być vyzvalenyja taksama hramadzianie, jakija zamiest prachodžańnia raźmierkavańnia dobraachvotna pastupili na vajskovuju słužbu pa kantrakcie.
Užo padčas prachodžańnia raźmierkavańnia małady śpiecyjalist moža źviarnucca va ŭniviersitet z prośbaj pieraraźmierkavać jaho (art. 85 Kodeksa). Naprykład, vypuśnik ažaniŭsia i ciapier choča pracavać pa miescu žycharstva (abo pracy) svajoj žonki. U takim vypadku va ŭniviersitecie iznoŭ sklikajecca kamisija, jakaja vyrašaje pytańnie pieraraźmierkavańnia.
Ci moža być admienienaje raźmierkavańnie?
Z 2003 hoda naša kraina imkniecca dałučycca da Bałonskaha pracesu. Zajaŭku ad Biełarusi pavinny byli razhledzieć ministry adukacyi
Raźmierkavańnie źjaŭlajecca adnym sa strymlivajučych faktaraŭ dałučeńnia Biełarusi da Bałonskaha pracesu. Pa mierkavańni niezaležnych ekśpiertaŭ, stać paŭnavarnasnym udzielnikam pracesu, majučy prymusovaje pracaŭładkavańnie razam ź inšymi prablemami našaj sistemy adukacyi, budzie nadzvyčaj składana.
«U historyi dałučeńnia da Bałonskaha pracesu byli vypadki, kali prymali krainy, što mieli raźmierkavańnie. Samy jaskravy prykład — Kazachstan. Adnak heta kraina nieŭzabavie admoviłasia ad prymusovaha pracaŭładkavańnia vypusknikoŭ, — zaŭvažaje Aleh Hrableŭski. — Ja pierakanany, što Biełaruś taksama admovicca ad takoj niepapularnaj miery. Siońnia, kali pierad moładździu adkryty ŭvieś śviet, vielmi składana ŭtrymlivać śpiecyjalistaŭ takim sposabam. Situacyja, kali čałaviek dva hady adpracavaŭ, a paśla na jaho miesca štohod ci praz hod prybyvajuć usio novyja i novyja ludzi, nasamreč niavyhadnaja ni dziaržavie, ni pracadaŭcam, ni tym bolš samim vypusknikam kaledžaŭ ci ŭniviersitetaŭ».
Adnak jaskravych prykładaŭ, jakija b śviedčyli pra najaŭnaść palityčnaj voli na admienu raźmierkavańnia va ŭładzie, pakul niama. Chutčej naadvarot. Naprykład,
http://spring96.org/be/news/62506
