Jakija tosty havorać sučasnyja biełarusy na aficyjnych hulankach, za chatnimi śviatočnymi stałami, na łavačcy za plaškaj « Rodnaha kutu»?
Vypiŭka biez tostaŭ źjava nadzvyčaj redkaja, amal niemahčymaja. Kali sabutelnikaŭ nia bolš troch , čaściej za ŭsio tost taki: « Nu, budźma!» ,» Chaj usio budzie dobra», «Za nas!» i h. d. U najhoršym vypadku kielich, šklanka, a čaściej prazrysty kubak ź plastmasy padymajucca da hary i robicca admysłovy kivok hałavoj. Hety «tost dla niamych» vydajecca mnie u naš čas ci nie samym biełaruskim pa źmiestu i movie . Nu, a na bolš šmatludnych mierapryjemstvach kštałtu viasiellaŭ, narodzinaŭ, chreśbinaŭ, tałaki paśla pasadki bulby, tosty zvyčajna nie adroźnivajucca niejkaj aryhinalnaściu — za zdaroŭje, za ščaście, za luboŭ! Raniej, hadoŭ 20 tamu, byli ŭ modzie hruzinskija tosty ź vialikaj pramovaj kaŭkazskich prytčaŭ, vieršavanyja tostavyja składanki, za katorymi lilisia cudoŭnyja zastolnyja pieśni, ź jakich dobruju častku składali i biełaruskamoŭnyja. Heta było, a zaraz, zdajecca, niezvarotna źnikaje.
Pazaletaś, čytajučy «Faŭsta»ŭ pierakładzie Siomuchi, upadabaŭ nievialički słupok, zanatavaŭ sabie ŭ natatnik, padpisaŭšy — fajny biełmoŭny tost. A na adnym sa šmatludnych «mierapryjemstvaŭ», dzie adznačałasia (darečy, va ŭščent parušajučy dekret prezidenta №1) prafesijnaje śviata i hučali tosty «Za nas i za Vas!» ja, padniaŭšy šklanku, uračysta vymaviŭ:
- «… I aśviažalny naš napoj,
Niachaj patolić smahu Vam,
Niachaj u serca lje spakoj,
I kolki kropiel u hetym škle
Chaj stolki hod Vam Boh pašle!»
Prysutnyja ździŭlena achnuli, a kali z maich słoŭ daviedalisia, što heta vialiki niamiecki paet Hiote, ale na našaj biełaruskaj movie žadaje im doŭhaha žyćcia, prahučała prapanova pić za kožnaje słova, pakul kožny nie vyvuča hety tost. Niabožčyk Hiote ŭ toj viečar varočaŭsia ŭ svajoj damavinie jašče nia raz, a tam, dzie raniej pačuć niešta hodnaje pra svajo było amal nie mahčyma — hučała biełaruskaje słova.
Hety tost prajšoŭ šmat roznych biasied, usiudy mieŭ tryjumf, ale stamiŭsia i zachacieŭ, kab u jaho źjavilisia braty.Śmiešnyja i surjoznyja, cnatlivyja i raspusnyja, ale svaje, rodnyja, ščyryja, biełaruskija.
Nia majučy talentu da składańnia, ale majučy prahu da pošuku i viedajučy, što «pad lažačaha aficera kańjak nie ciače», pasprabavaŭ znajści, što jość na hetu temu ŭ našych kłasikaŭ.
Trochi padšturchnuŭ da hetaha i zahad ministra abarony, u jakim adbivalisia niekatoryja cikavyja akaličnaści praviadzieńnia , tak zvanych , aficerskich viečaryn ušanavańnia. Kirujučysia hetym zahadam, na ŭzakonienych vajskovych biasiedach, pieršymi pavinny hučać «zdravicy»:
«Za mocnuju i kvitniejučuju Biełaruś!», « Za niezaležnuju Biełaruś!». Vajennyja — narod dyscyplinavany, i voś užo jaki hod roznyja uračystaści pačynajucca vyšej zhadanymi tostami.( Ale ž …)
Dyk što našyja kłasiki? Voźmiem takich vołataŭ jak Kupała i Kołas ( kali nie pamylajusia, ludzi ad dobraj biasiedy nie admaŭlalisia). U Janki ŭsio niejak sumna. I harełka zanadta piakučaja i tosty złosnyja, hrymotnyja ,byccam nabat, choć trapnyja i praŭdzivyja.
- «…iak pierunom stralaje ŭ ścieny,
Kładzie niabožčykaŭ ŭ biaspućci,
Ludziej źjadaje, jak koń siena…»
«…A krepkaj tak, jak kroŭ žyvaja,
Kab tak paliła ŭ cełym sercy,
Jak chata rodnaja pałaje.»
Heta Kupała pra harełku. Paśla takich słovaŭ na napoŭnienuju šklanku hladziš, jak na nkusaŭca u 37‑m, što, mahčyma, i maje racyju, asabliva ŭ naš čas. A zaraz Kupałaŭski tost:
- « Za zhubu lepšaj, śvietłaj doli,
Za praćvitańnie čornych chvilaŭ,
Za tych usich, što mianie hnali,
Pakul až tut nie utapili !
…Pi, jak kaniuch rasu na łuzie,
Jarmo ty znojdzieš za paroham»
I viedajecie, choć słovy hetyja i nudlivyja, i daloka nie zastolnyja, u niečym moža i navat žachlivyja, ale nielha skazać, što hetyja słovy nia našaha času i tym bolš nie pasujuć być sučasnym tostam. Pasujuć. I tak karcić byvaje ustać pasiarod niekatorych kampanijaŭ z kielicham ci kubkam i, hledziačy ŭ vočy niekatorym mankurtam, ŭračysta tak, hrymahałosna słovami vialikaha pieśniara :
« Za tych, chto rodny kraj źništožyŭ
I k ciemram viečnym kładki mościć…»
A voś u Kołasa na hety kont inšyja dumki. Tolki prysłuchajciesia:
« Harełka, radaść viesiałucha
Pryjemna bulkaje da vucha
I hetak vočy pryciahaje
Nu jak kachanka maładaja.»
Mieŭ racyju dziadźka Jakub? Ślina jašče nie ciače?
Cikavyja tosty zapisaŭ Časłaŭ Piatkievič, prajechaŭšy ŭsio Rečyckaje Paleśsie i sabraŭšy nieźličona šmat cikavaha materjału. Adzin z tostaŭ vielmi pasuje tym, chto lubić prykładacca da čarki ŭ adzinocie samnasam.
- ‑ Chto ty?
‑ Akavita.
‑ A z čaho ty ?
‑ Z žyta.
‑ A pašpart maješ ?
‑ Niama.
‑ Oś ža tabie turma.
‑
( Paśla hetych słoŭ čarka załpam vypivajecca. )
Akavita (łac.: aqua vitae — vada žyćcia) — tradycyjnaja nazva mocnaha alkaholnaha napoju, nastojenaha na kareńniach, ziołkach. U VKŁ viadoma z kanca 15 st.
Kazali palešuki pierad pačatkam biasiedy i takija słovy:» Pieršaja čarka kałom, druhaja sakałom, a dalej usie palaciać vierabjami.»
Nia viedaju, ci pramaŭlaŭ što‑niebudź, trymajučy čarku, Uładzimir Karatkievič, ale tosty‑ vieršy pisaŭ. Heta i cudoŭnaja małaja paema» Vino daždžoŭ», pryśviečanaja Baradulinu, i iraničny vierš « Amal chryścijanski tost za vorahaŭ». Darečy, Adam Maldzis, jakomu hety vierš—tost byŭ pryśviečany, u svajoj rabocie «Šlachieckaja kultura Biełarusi (17 — 19 stst.)» uspaminaŭ polskaha karala Stanisłava Aŭhusta, uradženca Vołčyna pad Brestam, jaki u 1784 hodzie ŭ Niaśvižy paličyŭ patrebnym vystupić ź biełaruskim vieršavanym tostam. Nažal, słovy tosta nieviadomy.
Prajšło bolš za dva stahodździ, i padumałasia, a ci jość zaraz u biełarusaŭ takija tosty, jakija b z honaram pramoviŭ by sam karol ?
Razumieju prychilnikaŭ zdarovaha ładu žyćcia , jakija pa pravu mohuć abvinavacić mianie ŭ prapahandzie alkaholu, jaki zaraz źjaŭlajecca ci nie hałoŭnym fizičnym voraham biełarusaŭ. Ale maja žyćciovaja pazicyja — heta spryjańnie biełaruščyny dy biełaruskaści va ŭsich žyćciovych prajavach . Karcić pravieści niešta nakštałt konkursu na lepšy sučasny biełaruski tost. Kali redakcyja padtrymaje, hatovy achviaravać na hałoŭny pryz.
