Dziŭnym čynam pajezdki abodvuch hałoŭnych Viktaraŭ hetaj vybarčaj kampanii pa rehijonach Ukrainy prynieśli za adzin dzień — 25 vieraśnia — linhvistyčnyja naviny.
U Sumach Viktar Juščanka zajaviŭ, što va Ŭkrainie adna dziaržaŭnaja mova j nijakaja inšaja mova nia moža stać takoju, adnak pažadaŭ moładzi avałodać «niekalkimi movami, nia tolki dźviuma».
A na telebačańni ŭ Pałtavie Viktar Janukovič skazaŭ: «Nam treba brać prykład z Eŭropy, dzie šmat krain, jakija majuć aficyjnyja dźvie ci try movy».
Kali prezydent pad treciaju movaj mieŭ na ŭvazie, vidavočna, anhielskuju, to pra što dumaŭ premjer? Bo nie anhlijskuju ž movu Partyja rehijonaŭ choča zrabić dziaržaŭnaj.
Dośvied krain Eŭropy, na jaki spasyłajecca Viktar Janukovič, padkazvaje, što treciaju movaj maje być mova histaryčnaj nacyjanalnaj mianšyni, jak heta zrabili ź niamieckaj u Belhii.
Jakraz hetaja dziaržava maje ŭnikalny ład z tryma rehijanalnymi — Flandryja, Valonija dy Brusel i tryma moŭnymi supolnaściami — flamandzkaj, francuskaj dy niamieckaj, jakija nie supadajuć hieahrafična.
Jość jašče Švajcaryja z čatyrma movami, ale mała chto va Ŭkrainie viedaje, što ŭ kožnym kantonie hetaj krainy jość tolki adna hałoŭnaja aficyjnaja mova, tamu ŭ Ciurychu dy Bernie ŭsie nadpisy zroblenyja niamieckaj, a ŭ Ženevie j Lazanie — francuskaj.
U pamiežnych ź Italijaj kantonach užyvajuć italjanskuju, a niedzie ŭ harach aficyjnaj jość čaćviertaja mova — retaramanskaja, jakaja źnikaje.
Samaje cikavaje, što supolnaj švajcarskaj movaj nieŭzabavie moža stać piataja — anhlijskaja. Bo ŭ kožnym kantonie ŭ škołach vyvučajuć jaje j svaju. Federalnaja ŭłada Švajcaryi namahajecca spryjać vyvučeńniu niamieckaj u frankamoŭnych kantonach dy francuskaj u niamieckamoŭnych, ale heta joj nia duža ŭdajecca.
Nia chočacca rabić doŭhuju lekcyju pra adroźnieńni finskaj i švedzkaj (dźviuch aficyjnych moŭ u Finlandyi), flamandzkaj i francuskaj, francuskaj i niamieckaj. Usie jany naležać da roznych moŭnych hrup — u adroźnieńnie ad ukrainskaj i rasiejskaj.
Dyk jakuju treciuju movu varta abrać Ukrainie jak dziaržaŭnuju, kali druhoj stanie rasiejskaja?
Kali Viktaru Janukoviču tak chočacca mieć try dziaržaŭnyja movy, to voś jamu try arhumenty na karyść biełaruskaj.
Pa‑pieršaje, sam spadar Janukovič maje biełaruskija karani j pavinien zrabić dziela histaryčnaj baćkaŭščyny štoś bolš sutnasnaje, čym pryjechać na chutar Januki Viciebskaj vobłaści dy razdać jaho starym žycharam pa 100 dalaraŭ — heta było niekalki hadoŭ tamu, ale ahulnaja suma naŭrad ci pieravysiła tysiaču dalaraŭ, bo chutar vymiraje.
Pa‑druhoje, treciaju nacyjanalnaju hrupaj va Ŭkrainie dy druhoj pa kolkaści nacmianšyniaj jość my, biełarusy. Chacia nas dahaniajuć małdavanie, usio ž taki biełaruskaja mova jość zrazumiełaj dla ŭsich uschodnich słavian, a małdaŭskaja — nia duža. Da taho ž častka nośbitaŭ ličyć jaje rumynskaju.
Pa‑treciaje, biełarusy Ŭkrainy jość adzinaj nacmianšyniaj, jakaja nia maje moŭnaj padtrymki ź «vialikaj ziamli».
Rasieja tut stvaraje centry rasiejskaj kultury, pryvozić knižki j presu, tranśluje tele‑ j radyjo pradukcyju na rasiejskaj movie. U Małdovie ničoha małdaŭskaj movie nie pahražaje. Usie inšyja nacmianšyni Ŭkrainy kolkaściu bolš za 50 tysiač asob majuć za miažoj svaje nacyjanalnyja dziaržavy z nacyjanalnaju movaj. Aproč tatar i krymskich tatar, choć jość Respublika Tatarstan i Aŭtanomnaja Respublika Krym, dzie prynamsi na budynku parlamentu jość nadpis na krymskatatarskaj movie.
A ŭ Biełarusi sytuacyja ŭnikalnaja. I akurat tamu, što tam uviedzienaja druhaja dziaržaŭnaja mova — rasiejskaja.
Parlament tam pracuje j uchvalaje zakony tolki na rasiejskaj movie, telebačańnie pakazvaje naviny taksama tolki na joj.
(Susiedniaja Polšča 10 kastryčnika zapuskaje biełaruskamoŭny spadarožnikavy telekanał «Biełsat», kab nasielnictva Biełarusi mahło hladzieć naviny na pieršaj dziaržaŭnaj movie.)
Biełaruskaja mytnia tolki paśla rezanansnaha skandału z sudovym pracesam nad asobaj, jakaja prasiła na miažy dać joj biełaruskamoŭny blank mytnaj deklaracyi, vyrašyła nadrukavać takija blanki. Šmat u jakich haradach nie zastałosia nivodnaj škoły ź biełaruskaj movaj navučańnia (a VNU takich i nie było).
Milicyja za razmovu pa‑biełarusku moža zatrymać pa padazreńni ŭ apazycyjnaści da prezydenta Łukašenki, a niezaležnyja biełaruskmoŭnyja hazety zabaroniena raspaŭsiudžvać praz manapalistaŭ «Biełpoštu» dy «Biełsajuzdruk».
Kali Partyja rehijonaŭ sapraŭdy nia choča paŭtareńnia va Ŭkrainie takoj biełaruskaj sytuacyi paśla zaćviardžeńnia tut rasiejskaj movy jak druhoj dziaržaŭnaj, to niachaj spačatku zrobić druhoj dziaržnaj movu biełaruskuju.
A voś kali maja nacyjanalnaja mova budzie ŭratavanaja ad źniščeńnia Łukašenkam, kali Janukovič avałodaje movaj svaich dziadoŭ i daviadzie paŭnočnamu susiedu j usiamu śvietu, što jon asabista jość šmatmoŭnym eŭrapiejcam, kali Ŭkraina vykanaje svaje abaviazalnictvy pierad Radaj Eŭropy stasoŭna moŭ usich svaich nacmianšyń, pačynajučy ź biełaruskaj, małdaŭskaj, krymskatatarskaj dy skančajučy hahavuzkaj, niamieckaj dy cyhanskaj.
Tady možna budzie rasiejskuju movu zrabić treciaj. Voś dzie budzie tryzub z tryma jazykami.
