U hetyja dni, kali ahulnapryniatym stała paraŭnańnie Uładzimira Pucina z Adolfam Hitleram, možna kanstatavać i najaŭnaść rasijskaha nacyzmu.
Ja dumaŭ, što sama ideja ŭvieści paniaćcie «rasijski nacyzm» vyklučna maja. Mažliva, jano tak i było b, ale pakul ja razvažaŭ pra źmiest paniaćcia, pra jaho abhruntavańnie, supracoŭnik rasijskaj słužby Radyjo Svaboda i śviatar Jakaŭ Krotaŭ užo ŭvioŭ jaho va ŭžytak.
Ajciec Jakaŭ nazvaŭ nacystam i byłoha hienieralnaha sakratara CK KPSS, prezidenta SSSR Michaiła Harbačova, jaki, jak viadoma, padtrymaŭ anieksiju Kryma. Praŭda, Harbačoŭ sastroiŭ ź siabie durnia i zajaviŭ, što dałučeńnie Kryma da Rasii adbyłosia demakratyčna – pra refierendum. Zabiahajučy napierad, skažu, što refierendum va ŭmovach teroru – taksama z arsienału nacystaŭ. Adroźnieńnie pamiž refierendumami ŭ nacysckaj Hiermanii i ŭ akupavanym Krymie tolki ŭ tym, što niemcaŭ teraryzavali «svaje» SD i SS, a žychary Kryma hałasavali pad dułami rasijskich aŭtamataŭ. I tam, i tam usiakaja apazicyja była ŭ zadušana, papiaredniaja publičnaja dyskusija adsutničała.
Ajciec Jakaŭ pryhadaŭ Harbačovu zabitych u Vilni i Tbilisi, dziejańni AMAPa ŭ Ryzie. Pa vialikim rachunku, Harbačovu treba było b siadzieć cicha, bo ŭrady Litvy, Hruzii i Łatvii majuć poŭnaje prava abjavić jaho ŭ mižnarodny vyšuk pa padazreńni ŭ arhanizacyi masavych zabojstvaŭ.
Pišučy, što Harbačoŭ «nie prosta šavinist, ale i nacyst, z usimi prynaležnymi nacyzmu psichałahičnymi rysami», a. Jakaŭ Krotaŭ, takim čynam, prapanuje nam adroźnivać nacyjanalizm, šavinizm i nacyzm.
Nacyjanalizm, u adroźnieńnie ad šavinizmu, byvaje abarončy i stvaralny. Biez nacyjanalizmu nie było b ani francuzskaj, ani niamieckaj, ani italjanskaj, ani inšych nacyj i dziaržaŭ.
Nahadaju, što za italjanski trykałor nacyjanalistaŭ kidali ŭ turmy na terytoryjach, paduładnych aŭstryjskim Habsburham, ispanskim Burbonam i Papu Rymskamu, što za niamiecki trykałor nacyjanalistaŭ pieraśledavali ŭ niamieckich ža kurfiuršastvach, markhrafstvach i karaleŭstvach – zusim hetak, jak sučasnaj Biełarusi.
Inšaja sprava – šavinizm, apafieozam jakoha ŭ Francyi stała sprava Alfreda Drefusa, a ŭ carskaj Rasii – Mienachiema Mendela Biejlisa.
Tut nie miesca apisvać historyju ŭźniknieńnia nacyzmu ŭ Hiermanii, zatoje treba skazać, što nacyzm – heta reakcyjnaja i ahresiŭnaja ideałohija i praktyka ułaścivaja dla impierskich nacyj, u jakich nie było ustojlivaj tradycyi demakratyi i jakija adnaho razu paciarpieli fijaska. Takim fijaska dla Niamieččyny stała kapitulacyja ŭ listapadzie 1918-ha. Fijaska ž dla rasijcaŭ, jakich Stalin u 1945 hodzie abviaściŭ viadučaj nacyjaj Savieckaha Sajuza, byli raspad SSSR i toje, što 14 savieckich respublik stali zamiežžam: try — «dalokim», a adzinaccać — «blizkim» (z časam istotna addaliłasia Hruzija).
Jak niamieckija nacysty amal usie svaje vysiłki pakłali na adradžeńnie Rajcha, tak i ich rasijskija paśladoŭniki prykładajuć amal usie svaje namahańni, kab adradzić niejkaje padabienstva SSSR.
Viedama, majucca i adroźnieńni, Pierš čym naładzić vypusk znakamitych «tyhraŭ» i «panteraŭ», niemcy pabudavali samyja lepšyja ŭ Jeŭropie aŭtamabilnyja darohi i arhanizavali vytvorčaść samachodaŭ dla naroda (znakamitaja na ŭvieś śviet marka Volkswagen). U Rasii ž pa-raniejšamu prablema biezdarožža, nivodnaha kankurentazdolnaha cyvilnaha aŭtamabila, zatoje jość davoli strašnyja dla jeŭrapiejcaŭ tanki.
U pieryjad raspadu SSSR (kaniec 1980-ch – pačatak 1990-ch) była adznačana takaja śpiecyfična rasijskaja źjava, jak kamuna-fašyzm. U adroźnieńnie ad Niamieččyny, dzie kamunisty, ani tym bolš sacyjał-demakraty da hetaha «nie daśpieli», u Rasii ideałohija nacyzmu vypracoŭvałasia ŭ nietrach kamunistyčnaj (balšavickaj) partyi.
I hetamu jość tłumačeńnie: u adroźnieńnie ad teoryi demakratyčnaha, humannaha sacyjalizmu, balšavickaja dahmatyka siabie vyčarpała.
Niemałaja zasłuha ŭ stanaŭleńni rasijskaha nacyzmu naležyć taksama Maskoŭskaj Patryjarchii z ułaścivaj joj ksienafobijaj i nieciarpimaściu.
Niezdarma ŭ intelektualnych kołach Rasii ŭžyvajucca terminy «pravasłaŭny taliban» i «pravasłaŭny šaryjat». Peŭnuju katehoryju hramadzian Rasii relihijaznaŭcy adnosiać da «pravasłaŭnutych», h. zn. da fanatykaŭ, da ludziej, jakija vyšej za ŭsio staviać rasijskaje pravasłaŭje. Hetkaja hrymučaja sumieś šavinizmu i relihijnaha fanatyzmu. Teoryja «ruskaha śvietu», ź jakoju vystupaje Maskoŭskaja Patryjarchija, – heta całkam palityčny prajekt pad relihijna-carkoŭnaj abałonkaj.
Čysta ž palityčny prajekt «ruskaha śvietu» vypracavany ŭ kramloŭskich i kalakramloŭskich kabinietach. Kali dla Hitlera Hiermanija była tam, dzie žyli niemcy, dyk dla rasijskich uładnych kołaŭ, kamuna-fašystaŭ i carkoŭnikaŭ Rasija tam, dzie rasijskaja mova.
Jany ŭziali na siabie misiju abarony nie tolki ŭsich etničnych rasijcaŭ na sumiežnych terytoryjach, ale i ŭsich rasijskamoŭnych. Praŭda, pucinistam nie chapaje śmiełaści sfarmulavać padabienstva hitleraŭska-hiobielsaŭskaha łozunhu «ein Volk, ein Reich, ein Führer» (adzin hnarod, adna impieryja, adzin pravadyr). Ale heta nie tak važna. Važna, što hety łozunh sprabujuć ažyćciavić.
Kamuna-fašystaŭ, «pravasłaŭnych talibaŭ» i ŭładnyja koły Rasii jadnaje ź niamieckimi nacystami i patałahičnaja nianaviść da zachodnich demakratyjaŭ.
Samo saboj, abiedźvie formy nacyzmu nielha ŭjavić biez antysiemityzmu. Što cikava, dyk toje, što pucinisty sprabavali razyhrać habrejskuju kartu. Jany chacieli zapałochać Jeŭropu i ZŠA antysiemityzmam ukrainskich nacyjanalistaŭ. Adnak nieŭzabavie vyjaviłasia, što pieršyja antysiemcikija akcyi ŭ Krymie byli ździejśnieny z prychodam rasijskich akupantaŭ.
Narešcie, jak niamieckamu, hetak i rasijskamu nacyzmam ułaścivaja ahresiŭnaść, jakaja ničoha, aproč škody ŭłasnym narodam i dziaržavam nie pryniesła (Hiermanija) i nie pryniasie (Rasija).
U litaratury sustrakajecca ćvierdžańnie ab tym, što Hitler maryŭ pra suśvietnaje panavańnie. Adnak viadoma, što Hitler padzialiŭ ź dziaržavami Vosi (Italijaj i Japonijaj) śfiery ŭpłyvu. Tatalna aščaślivić śviet praz stvareńnie Suśvietnaj Respubliki Savietaŭ maryli balšaviki. Dziela dasiahnieńnia hetaje mety jany vydatkavali vielizarnyja hrošy na padtrymku «antyimpieryjalistyčnych sił» ad Karei i Vjetnama, Jehipta i Anhoły da Kuby i Nikarahua. Rasijskija nacysty – spadkajemcy balšavikoŭ, i nie vyklučana, što jany vynošvajuć ideju kali nie suśvietnaha, dyk rehijanalnaha panavańnia. Kali im udasca adnavić niejkaje padabienstva SSSR, dyk čamu b nie pasprabavać viarnuć pad svoj kantrol Centralna-Uschodniuju Jeŭropu?
I naastatak. Čamu ja nazyvaju asnoŭnych słavianskich žycharoŭ Rasii rasijcami, rasiejcami, a nie ruskimi? Dy tamu, što samo paniaćcie «Ruś», «ruskija» zaradziłasia ŭ sučasnaj Ukrainie. Ukraina i jość Ruś.
Va Ukrainie, u Kijevie, byŭ centr Ruskaj Carkvy. Kali ŭtvaryłasia samastojnaja maskoŭskaja mitrapolija, dyk novaje ŭtvareńnie stali nazyvać u chryścijanskim śviecie Maskoŭskaj Carkvoju. I dziaržava była maskoŭskaja. Za Ivanam III Maskovija stała nazyvać siabie Ruśsiu, Ivan navat abviaściŭ siabie haspadarom usiaje Rusi, ale samo słova «Ruś» z časam pieratvaryłasia ŭ Maskovii ŭ «Rasiju». I Carkva aficyjna stała Pravasłaŭnaju Rasijskamu Carkvoju. Heta Stalin zrabiŭ jaje «ruskaj» i dadaŭ da tytułu maskoŭskaha Patryjarcha słovy «i ŭsiaje Rusi» (raniej było «i ŭsiaje Rasii»).
Takim čynam, i Carkva ŭ ich rasijskaja, i dziaržava, i narod, i mova rasijskija. A my – BiełaRUŚ. My – biełaRUSY. I Pravasłaŭnaja Carkva ŭ nas kali-niebudź sapraŭdy budzie BiełaRUSKAJa.
Choć, udakładniu, unijaty ŭžo daŭno nazyvajuć svaju supolnaść biełaruskaju. I słužać u svaich cerkvach i kaplicach pa-biełarusku.
