«Efiektyŭnaja mahutnaść hama‑vypramieńvańniaŭ ad tratuarnaj plitki pieravyšaje bolš čym na 0,2mkZv/hadz. mahutnaść dozy fonavaha vypramieńvańnia, što źjaŭlajecca niedapuščalnym pry prajektavańni ŭ budaŭnictvie», — tak zapisana ŭ pratakole vyprabavańniaŭ adździeła radyjacyjnaj biaśpieki i achovy pracy Instytuta enerhietyčnych i jadziernych daśledavańniaŭ «Sosny».
Cikava, što zakazčykam travieńskich łabaratornych daśledavańniaŭ było Hałoŭnaje ŭpraŭleńnie pa baraćbie z ekanamičnaj złačynnaściu i karupcyjaj MUS. Takim čynam, na płoščy Niezaležnaści šukali nie radyjacyju, a ekanamičnyja parušeńni. Moža, tamu ŭžo šeść miesiacaŭ činoŭniki nie viedajuć, što rabić z hetaj hranitnaj plitkaj…
Zahadčyk adździeła radyjacyjnaj biaśpieki Instytuta «Sosny» Alaksandr Mazanik paćvierdziŭ Jeŭraradyjo infarmacyju pra pavyšanuju radyjeaktyŭnaść tratuarnaj plitki na płoščy. Pa jaho słovach, daśledavańni pravodzilisia nie dla taho, kab vyznačyć nakolki vypramieńvańnie ad plitki škodnaje dla zdaroŭja ludziej, a kab pravieryć… siertyfikaty adpaviednaści na jaje.
Alaksandr Mazanik: «Usio pytańnie było źviazana nie stolki sa zdaroŭjem, kolki z tym, ci parušanyja pracedury pry praviercy siertyfikataŭ, kali kłałasia hetaja plitka».
Pa słovach navukoŭca, plitka ad pačatku mieła pavyšanuju radyjeaktyŭnaść, da apracoŭki na vytvorčaści. Heta značyć, što ŭ tym karjery, adkul pryvieźli hranit na zavod, byŭ vialiki ŭzrovień radyjacyi.
Alaksandr Mazanik: «Heta pryrodnaja plitka, z karjera ŭziataja. Štučna tudy ničoha nie dadavali, heta ŭsio ad pryrody. I heta — radyj, toryj. Jany i dajuć radyjeaktyŭnaść».
Zrabili śpiecyjalisty i jašče vysnovu: kłaści takuju plitku ŭ horadzie nielha: «Śfieraj prymianieńnia takich budaŭničych materyjałaŭ źjaŭlajecca darožnaje budaŭnictva pa‑za miežami nasielenych punktaŭ». Tolki kazać, nakolki plitka na płoščy niebiaśpiečnaja dla zdaroŭja ludziej dy ci možna na joj siadzieć, zahadčyk adździeła radyjacyjnaj biaśpieki admoviŭsia.
Alaksandr Mazanik: «Maja sprava była pamierać i dać vyniki tym, chto prymaje rašeńnie. Što ja mahu paraić — siadzieć ci nie siadzieć… Ja b uvohule nie zasiarodžvaŭ uvahu na hetym. Kali b ja tak zasiarodžvaŭ, to nie pracavaŭ by na hetym miescy».
Kali zychodzić z «Pratakoła vyprabavańniaŭ», hranitnaja plitka na fantanach płoščy Niezaležnaści — u normie. Dazimietr pakazaŭ niebiaśpiečnaść plitki «ź fijaletavym adcieńniem», jakaja idzie ad fantanaŭ, dy tak zvanaje «tratuarnaje kalco». Kali navukoŭcy sprabavali brać zamiery plitki ŭ inšych miescach horada — tam usio było dobra.
Namieśnik hałoŭnaha sanitarnaha doktara haradskoha centra hihijeny i epidemijałohii Minsku Natalla Žukava ŭpeŭniła Jeŭraradyjo, što ŭzrovień radyjacyi plitki ŭ miežach dapuščalnaha.
Natalla Žukava: «Tam na miažy jana, kali kazać całkam praŭdziva. Dapuskajecca ŭ 2 razy pieravyšeńnie asnoŭnaha fonu. Asnoŭny fon rozny. Letam 20, zimoj krychu mienš, bo źniziłasia soniečnaja aktyŭnaść. A tam 38, 40, zdajecca, na miažy, byŭ».
Pa jaje słovach, chadzić dy siadzieć na radyjeaktyŭnaj plitcy nie škodna dla zdaroŭja. Nieviadoma, ci niebiaśpiečna było pracavać z hetaj plitkaj budaŭnikam.
Natalla Žukava: «Chadzić tam možna spakojna, absalutna. Inšaja sprava, što tam jašče raźbirajucca «orhany», ale heta pytańnie ekanamičnaje. My pamierali — addali vyniki. Kali b my choć na chvilinu sumniavalisia, ci možna nasielnictvu tam hulać, biezumoŭna, my prymali b usie tyja miery, jakija nam dazvalaje zakanadaŭstva sanitarnaje. Možacie być upeŭnienyja: my pastanovy vynosim zaŭsiody, kali heta nieabchodna».
Što rabić z radyjeaktyŭnaj plitkaj, u staličnym centry hihijeny i epidemijałohii dahetul nie viedajuć. Kažuć, patrebnyja dadatkovyja daśledavańni.
Natalla Žukava: «Zdymać jaje ci nie zdymać, my praviadziem jašče daśledavańni i tady padamo źviestki».
***
Adnak, jak stała viadoma Jeŭraradyjo, haradski centr hihijeny ŭžo pravodziŭ łabaratornyja daśledavańni tratuarnaj plitki z płoščy Niezaležnaści — u traŭni, adnačasova sa śpiecyjalistami Instytuta enerhietyčnych i jadziernych daśledavańniaŭ. Tyja svaje vysnovy zrabili. Navošta dadatkovyja analizy sanitarnaj słužbie — nie zrazumieła. Tym časam plitka, jakuju zabaroniena prymianiać u miežach nasielenych punktaŭ, upryhožvaje hałoŭnuju płošču krainy…
