fota Nastaśsi Chrałovič
Chto spadziajecca na biełaruskuju litaraturu — pryhladziciesia da Marcinoviča. Ja b navat skazała, što Viktar Marcinovič siońnia — hałoŭnaja nadzieja biełaruskaj litaratury. Jon paśladoŭna raście ad knihi da knihi. Takuju vysnovu zrabiła pa pračytańni apošniaha ramana Marcinoviča «Mova». Daŭno nie atrymlivała ad čytańnia takoha zadavalnieńnia.
U knihi šmat vartaściaŭ.
Pa-pieršaje i hałoŭnaje: kniha maje cikavy i zakručany siužet. Ja z tych čytačoŭ, dla jakich hetaja akaličnaść — absalutna nieabchodnaja dla taho, kab kniha spadabałasia. «Mova» — siužetnaja kniha. I siužet razhortvajecca vielmi dynamična. I ciažka pradkazać, što čakaje na nastupnaj staroncy.
Pa-druhoje i taksama hałoŭnaje: kab mastacki tekst byŭ udałym, u im pavinien być nierv času, toj hramadzianski nierv. Jon pavinien niejkim čynam adkazvać na pytańni supolnaści. «Mova» Marcinoviča — čaplaje i adkazvaje.
Heta tolki pa formie raman «Mova» — utopija, dziejańnie jakoj adbyvajecca ŭ budučyni. Pa sutnaści, heta vielmi dakładnaje apisańnie taho, što majem ciapier. Tak, prynamsi, mnie padałosia.
Kali «Chvilinku» Babkova, sioleta ŭznaharodžanuju najprestyžniejšaj premijaj Hiedrojca, možna ŭsprymać jak apovied pra toje, što my (hramadstva, hramadzianskaja supolnaść, intelektuały, intelihiencyja — akreśleńnie padstaŭcie sami) rabili dziela pabudovy Biełarusi i raźvićcia biełaruskaści (kavu pili i hetak dalej), to «Mova» — heta kanstatacyja taho, da čaho našy vysiłki pryviali i što my majem u vyniku. Voś ciapier.
Nachabnyja koratkastryžanyja i ŭ vastranosych tuflach haspadary žyćcia — i niaščasnyja, vartyja žalu marhinały-narkamany biełaruskaj movy.
Novaja relihija šopinhu tych, chto nie moža žyć biez emocyj hipiermarkieta — i idyjoty, jakija emocyi atrymlivajuć ad Duboŭki.
Natoŭpy asobin, jakija nie šukajuć nijakaha sensu — i niaščasnyja adzinki, jakija biezdapamožna i pakutliva sprabujuć tykacca kudyści ŭ niejkaj nieakreślenaj patrebie asensavańnia…
Marcinovič pieršy ŭ Biełarusi, chto tak vyrazna ahučyŭ niebiaśpieki stvareńnia novaj rasy čałaviekaŭ — rasy «Akropalisa». I hetaja zorkaść mnohaha vartaja.
Umieńnie vyrazna nazvać toje, što ćmiana adčuvajuć inšyja, — jaŭnaja prykmieta sapraŭdnaj litaratury.
I jašče złaviła siabie na dumcy: Viktar Marcinovič u hetaj svajoj intelektualnaj śmiełaści nahadaŭ mnie takoha ideałahična adroznaha ad jaho Juryja Stankieviča. (Mahčyma, hetuju dumku mnohija asprečać, a navat i sami spsp. Marcinovič i Stankievič.) Ale im abodvum ułaścivaja vielmi važnaja dla litaratury reč: niepalitkarektnaść.
Jość u knizie i momanty, jakija mnie trochi mulali, nie dajučy adnaznačna abviaścić jaje šedeŭram… Naprykład, nie vielmi ŭdałym, zanadta litaraturnym padaŭsia vobraz Ciotki i źviazanaja ź joju liryčnaja linija. Ale, zdajecca, hetaja niaŭdača całkam pakryvajecca žanočym vobrazam, jaki ŭźnikaje ŭ ramanie pry samym kancy, chachacha…
Zdajecca, Viktar maje važnuju dla piśmieńnika reč: dapytlivy pohlad. Chočacca tolki pažadać i jamu, i nam, čytačam, kab jon nie zamylvaŭsia.
I jašče adna važnaja reč: hety raman raskazvaje pra čysta biełaruskija prablemy tak, što heta moža być cikava ŭsiamu śvietu. Tamu ŭpeŭnienaja, što knihu buduć pierakładać.
