Amatary statystyki zdahadajucca, pra što pieradača z nazvaj «54%», jakaja vychodzić na telekanale «Biełsat». Mienavita stolki ŭ Biełarusi, pavodle pierapisu, žančyn.
Žanočy pohlad na vojska. Jak pryhoža apranacca ŭ Biełarusi. Ci lohkaja sprava naradžać, ci niapravilna być niazamužam i kali kabieta stanovicca staroj babaj. Naturalna, pra asałodu ŭ žyćci žančyny… Hetym dy inšym temam pryśviečanaja pieradača. Pra toje, jak žyviecca hiendernaj bolšaści, ci sapraŭdy hramadstva i dziaržava niaroŭna dzielać pamiž žančynami i mužčynami, my parazmaŭlali z aŭtarkami i viadoŭcami pieradačy «54%» Alinaj Koŭšyk i Kaciarynaj Baruškaj.
«U pieradačy chaciełasia nie raźviazvać prablemy (bo heta čaściakom niemahčyma), nie prapanoŭvać niejki panacejny adkaz, a najpierš stavić pytańni i davać hlebu padumać», —
kaža Alina Koŭšyk.
Kaciaryna Baruška zaznačaje, što prahrama nie maje na mecie pakazać mužčynam, što jany ŭ niečym vinavatyja: «Meta — raźvivać uražlivaść biełarusaŭ da mierkavańnia inšych. U nas usich paŭsiul hrabuć pad adnu hrabionku, usim musić usio pasavać. A kožny ž maje svaje admietnyja prablemy. Nam chočacca pryciahnuć uvahu da hetaj raznastajnaści. I pačać z samaha vidavočnaha adroźnieńnia — połu.
Tolki kali my navučymsia prysłuchoŭvacca da mierkavańniaŭ usiaho hramadstva, a nie tolki da praŭładnaha abo apazicyjnaha mejnstrymu, tady nasamreč budziem zasłuhoŭvać prezidenta inšaha, čym Łukašenka».
Pieradača «54%» — i daradča-prykładnaja, i śvietapohladna-prablemnaja. Ci majuć biełaruskija žančyny čas na zdumleńni pasiarod pobytavych i pracoŭnych zavichańniaŭ?
«Heta i było našaj zadačaj — pieradusim padšturchnuć da myśleńnia, niahledziačy na našuju zaniataść, zaciahanaść i časam biezvychodnaść. Pabačyć niešta bolšaje, čym štodzionnaść, i zaŭvažyć u hetaj štodzionnaści novyja kolery», —
havoryć Alina.
A ci mianiajucca niejak rola i status žančyn u Biełarusi apošnim časam?
«Nas 54%. Žančyny zaŭsiody rulili Biełaruśsiu, ale ich rola nikoli nie padkreślivałasia, a naadvarot — zanižałasia, — pierakananaja Alina Koŭšyk. — Ciapier my vielmi aktyŭnyja i praduktyŭnyja, i chočacca, kab my samy viedali najpierš našuju vartaść. Kab mahli žyć ułasnym žyćciom, a nie dziejničać pavodle stereatypaŭ».
«Fryhidnyja» i «mužčyny-anučy»
Kaciaryna Baruška ličyć, što ŭ biełarusak jość cudoŭnaja mahčymaść karystacca zachodnimi dasiahnieńniami fieminizmu i paźbiahać tamtejšych pamyłak:
«Naprykład, u 70-ch u Štatach žančyny maryli pracavać na roŭnych z mužčynami. Ale chatniaja haspadarka jak była sucelna ichniaj adkaznaściu, tak i zastałasia. Tak žančyny atrymali padvojnuju nahruzku.
Dyj pačaŭsia destruktyŭny acenačny dyskurs: chto nasamreč paśpiachovaja žančyna — taja, što pryśviačaje siabie dzieciam, ci taja, katoraja maje vysokuju pasadu? Sapraŭdnaja roŭnaść — nie acenka žančynaŭ pa mužčynskich kryterach. Paśpiachovaść žančyny moža acanić tolki jana sama».
Viadučaja «54%» pierakananaja: «Varta nie prosta rabić usio, jak mužčyny, a damahacca pašany da svaich zaniatkaŭ. Chaj heta budzie hadavańnie dziaciej (budučyni nacyi) ci dabračynnaść (praca na karyść hramadstva).
Plonnaje i spraviadlivaje toje hramadstva, u jakim abaviazki padzielenyja pa damoŭlenaści i z uvahaj da patrebaŭ, zdolnaściaŭ i žadańniaŭ maksimalna bolšaj kolkaści hramadzianaŭ.
Dy my b prosta raźvivalisia kudy bolš harmanična, kab umieli efiektyŭna vykarystoŭvać žanočy patencyjał. Naprykład, hnutki hrafik pracy, kali ŭličvajecca vynik, a nie kolkaść hadzinaŭ za «kampom». Pakul bolšaść chatnich abaviazkaŭ i tak na žančynach, taki padychod dazvoliŭ by bolšaj kolkaści z nas rabić intelektualny ŭniosak u raźvićcio hramadstva, spryčyniacca da finansavaha dabrabytu, dyj prosta vieści bolš raznastajnaje žyćcio. Tamu nie mahu zrazumieć tych biełaruskich palitykaŭ, jakija niby i imknucca da demakratyi, ale na praktycy nie žadajuć zvažać na admietnyja patreby 54% biełaruskaha hramadstva».
Kaciarynie Barušcy naohuł abrydła, pa jaje słovach, vyčvarenskaje razumieńnie fieminizmu: «Usie hetyja «niezadavolenyja žyćciom», «fryhidnyja», «imknucca stać mužykami», «baby na siabie ciahnuć» i inšaja sieksisckaja atrybutyka.
Fieminizm — heta ruch, jaki zmahajecca za roŭnyja pravy mužčynaŭ i žančynaŭ. Klučavoje słova — roŭnyja i pravy. Roŭnyja — kab nie stvarać ani žančynam, ani mužčynam niejkija vyklučnyja ŭmovy.
Kab mužčyny mieli prava na, skažam, taki ž adpačynak pa dahladzie za dziciem. Abo tyja, chto vybraŭ zajmacca domam, a nie karjeraj, žyli volnymi ad styhmatyzacyi «mužčyny-anučy». Roŭnaść taksama aznačaje źmienu staŭleńnia da mužčynaŭ jak abaviazanych pastavić žančynam futra, zołata ci machita.
Ludzi pahardžajuć fieminizmam abo ad nierazumieńnia, što heta takoje, abo z-za infantylnaści.
Tak, časta sustrakaju aktyŭnych, paśpiachovych, inicyjatyŭnych žančynaŭ, jakija žyvuć žyćciom idealna fieministyčnym, ale čamuści papiaredžvajuć, što nie fieministki, bo lubiać sukienki i kłapacicca pra dziaciej. Daražeńkija! Heta ničym fieminizmu nie supiarečyć. Hust u vopratcy i žadańnie hadavać dziaciej — heta mienavita toje prava na vybar, za jakoje fieministki i zmahajucca».
Dyk jakija i chto jany, uzornyja biełaruski?
«Uzory — jany pa-nad hienderam i pa-nad nacyjanalnaściu. Uzory — tyja, chto stavicca da inšych z pašanaj, nie naviazvajuć niejkija abstraktnyja roli i čakańni. Uzory — tyja, chto maje advahu być saboj i pracuje na karyść hramadstva», — ličyć Kaciaryna Baruška. I pryvodzić taki prykład: «Merył Frenk — amierykanskaja palityk i dypłamatka. Jaje karani — na Hrodzienščynie. Jana 10 hod była hubiernataram haradka ŭ štacie Ńju-Džersi, a pierad hetym 12 hod zajmałasia vyklučna hadavańniem svaich traich dzietak. Jana vyrašyła zaniacca palitykaj, bo chacieła źmianić jakaść adukacyi ŭ svaim horadzie. Jana pieramahła ŭ kolišniaha hubiernatara, bo mieła fantastyčny sacyjalny kapitał, vielmi žanocki: časta byvała na baćkoŭskich schodach, vaziła dziaciej na futbolnyja hulni i dni narodzinaŭ, dzie i paznajomiłasia z budučymi vybarščykami».
«Biezumoŭna, nam jość kim hanarycca, choć žančyny nie tak bačnyja ŭ publičnaj prastory. Važna być najlepšaj u tym, što ty robiš, navat kali heta niešta ścipłaje. Uzor — heta žančyny, jakija nie bajacca iści nasupierak stereatypam. Pra takich my ŭ «54%» i raspaviadajem», — kaža Alina Koŭšyk.
* * *
Pieradaču «54%»
možna hladzieć u efiry «Biełsata» kožnuju druhuju sieradu miesiaca a 22.05, a taksama na sajcie telekanała belsat.eu.
