Epistalarny raman XVIII stahodździa «Dziŭnyja paviedamleńni pra jezuitaŭ Biełarusi» prezentavali ŭ mahiloŭskaj ratušy 15 traŭnia, u Mižnarodny dzień muzejaŭ.
Staradruk nabyŭ na internet-aŭkcyjonie i 29 lipienia 2013 hodu pieradaŭ Muzeju historyi Mahilova maskoŭski biełarus Aleś Čajčyc. Pierakładzienaja na biełaruskuju movu kniha vyjšła na pryvatnyja achviaravańni. Pierakład zrabiŭ biełarus, jaki žyvie ŭ Niamieččynie, Aleh David Lisoŭski. Prezentavaŭ tvor dyrektar muzeju historyi Mahilova Alaksiej Baciukoŭ.
«Aryhinał hetaha vydańnia, — kaža pra historyju knihi Baciukoŭ, — byŭ nadrukavany ŭ 1786 hodzie ŭ Frankfurcie-na-Majnie i Lajpcyhu. Pierad im było vydańnie na italjanskaj movie. Kniha pryśviečana padziejam, jakija adbyvalisia ŭ Biełarusi, a kankretna ŭ Mahilovie, u 1770-80-ja hady».
Pavodle dyrektara mahiloŭskaha muzeju, u knizie apisvajucca padziei, źviazanyja z katalikami, jakija paśla padziełu Rečy Paspalitaj na biełaruskich ziemlach apynulisia biez duchoŭnaha patranatu. Rasiejskaja imperyja nie žadała ich addavać pad uładu raniejšych biskupaŭ, bo mnohija ź ich nie pryznavali padziełu i ličyli jaho hvałtam.
U knihu ŭkładzienaja mapa Vialikaha Kniastva Litoŭskaha z vyłučanymi biełaruskimi abšarami, jakija zabrała Rasiejskaja imperyja paśla pieršaha padziełu Rečy Paspalitaj
U knihu ŭkładzienaja mapa Vialikaha Kniastva Litoŭskaha z vyłučanymi biełaruskimi abšarami, jakija zabrała Rasiejskaja imperyja paśla pieršaha padziełu Rečy Paspalitaj
«Paŭstaŭ jurydyčny kazus, jaki patrabavaŭ, kab katalickaje nasielnictva mieła lehalnuju duchoŭnuju ŭładu. Pad ciskam rasiejskaj imperatrycy Kaciaryny II biskupam staŭ Stanisłaŭ Bohuš-Siestrynkievič. Jon hałoŭny hieroj hetaj knihi, jakoha namahajucca abialić. Jaho duža krytykavali sučaśniki, i ŭ abaronu śviatara vystupaje aŭtar knihi», — davodziŭ hramadzie Alaksiej Baciukoŭ.
Pry novapryznačanym biskupu praciahvali dzieić miascovyja jezuity, jakich pa ŭsim śviecie amal nie zastałosia. Jezuicki orden byŭ zabaronieny, i isnavała duža vialikaja antyjezuickaja partyja, jakaja pretendavała nia tolki na duchoŭny aŭtarytet jezuitaŭ, ale i na ichnuju duchoŭnuju ŭładu, jakaja manetyzavałasia davoli vialikimi hrašyma. U hetaj baraćbie achviaraŭ było niamała. Joj moh stać i Bohuš-Siestrynkievič, jaki nie dazvalaŭ abviaścić pra rospusk ordenu jezuitaŭ.
«Takim čynam, na terytoryi Biełarusi jezuity zachavalisia. U Mahilovie isnavaŭ jezuicki kalehijum. Jezuity byli ŭ Mścisłavie. U knizie pieraličanyja i apisanyja ŭsie jezuickija prychody, jakija isnavali da 1786 hodu. Kniha napisana nieviadomym aŭtaram i raspaŭsiudžvałasia, chutčej za ŭsio, u asiarodkach adeptaŭ katalickaj carkvy», — zaznačyŭ Alaksiej Baciukoŭ.
Aleh David Lisoŭski ŭ raździele «Ad pierakładčyka» adznačaje, što «aŭtar knihi bačyć svajoj metaj apraŭdańnie jezuitaŭ va ŭmovach šmatlikich paklopaŭ i intryh, što supravadžali ich skasavańnie».
U knizie niamała kalarovych ilustracyjaŭ z partretami śviataroŭ i palityčnych dziejačaŭ kanca XVIII stahodździa.
