Novyja sankcyi ZŠA suprać «Biełnaftachimu» i adklikańnie biełaruskaha pasła z Vašynhtonu analizuje Vital Silicki.
6 sakavika Ofis kantrolu za zamiežnymi aktyvami (Office of Financial Assets Control, OFAC) Ministerstva finansaŭ ZŠA rastłumačyŭ prymianieńnie sankcyjaŭ, uviedzienych suprać dziaržaŭnaha kancernu “Biełnaftachim” 13 listapada 2007 hoda. Zhodna z hetym tłumačeńniem, błakavańnie aktyvaŭ «Biełnaftachimu» i zabarona na ździełki raspaŭsiudžvałasia na ŭsie padraździaleńni kancernu i kampanii, u jakich «Biełnaftachim» vałodaŭ prynamsi 50-pracentavaj dolaj.
Technična hetaje paviedamleńnie OFAC było tłumačeńniem užo ŭviedzienych sankcyj, ale jano było ŭspryniata ŭ Minsku jak novyja karnyja kroki Vašynhtonu ŭ adnosinach da Biełarusi. U adkaz na sankcyi Ministerstva zamiežnych spraŭ Biełarusi adklikała ŭ Minsk svajho ambasadara i rekamiendavała amierykanskamu boku, kab ambasadarka ZŠA ŭ Biełarusi Karen Ściuart taksama pakinuła krainu.
Praz try dni, adnak, ambasadarka Ściuart zastavałasia ŭ Minsku. Na naš pohlad, ustrymańnie ad radykalnych krokaŭ z boku aficyjnaha Minsku dazvalaje zrabić vysnovy pra toje, što jon ciapier nie ŭ stanie dazvolić sabie zamiežnapalityčnaj kanfrantacyi na zachodnim nakirunku.
Analiz pryčynaŭ i nastupstvaŭ novaha raŭndu dypłamatyčnaj kanfrantacyi pamiž Minskam i Vašynhtonam vymušaje najpierš źviarnuć uvahu na niekalki niečakanych i navat paradaksalnych akaličnaściaŭ.
Pa-pieršaje, detalizacyja sankcyj, što byli ŭviedzienyja 13 listapada 2007 hoda, nie vyklikała sumnieńniaŭ i lohka prahnazavałasia. (Hł. BISS Blitz za 19 śniežnia 2007 h.).
Niezaanhažavanamu naziralniku moža navat padacca, što Złučanyja Štaty dali aficyjnamu Minsku try miesiacy, kab minimizavać ich nastupstvy. Sapraŭdy, užo ŭ śniežni 2007 hoda było zajaŭlena pra pierachod usich raźlikaŭ kancernu ŭ jeŭra, što zbolšaha źniało pytańnie prachodžańnia raźlikaŭ kampanii praz bankaŭskuju sistemu ZŠA. Biassprečnaj ekanamičnaj škodaj ad sankcyj padajecca tolki strata 200- miljonnaha amierykanskaha rynku dla pradukcyi kancernu ŭ ZŠA (što, darečy, ŭ niekalki razoŭ bolš, čym tyja straty, što Biełaruś paniesła ad jaje vyklučeńnia ź sistemy handlovych prefierencyj ES). Adnak, biaručy pad uvahu nadzvyčaj vyhadnuju dla kancernu ekanamičnuju kanjunkturu, možna pradbačyć, što «Biełnaftachim» zdoleje adnosna biazbolna pieraaryjentavacca na inšyja rynki zbytu.
Asobny bok prablemy – heta zamarožvańnie biźniesu biełaruskaj dziaržavy ŭ Łacinskaj Amierycy.
Finansavyja straty na hetym nakirunku aceńvajucca niekatorymi analitykami na 1 miljard dołaraŭ ZŠA, ale takija acenki padajucca zbolšaha jak nieabhruntavanyja śpiekulacyi, bo pra mahčymaść zamarožvańnia rachunkaŭ «Biełnaftachimu» biełaruskim uładam było viadoma zadoŭha da taho, jak heta rašeńnie było pryniataje.
Pa-druhoje, tłumačeńnie OFAC pra pašyreńnie sankcyjaŭ suprać «Biełnaftachimu» było raźmieščana napiaredadni padpisańnia damovy pra adkryćcio ofisu Jeŭrakamisii ŭ Minsku. Heta chutka naradziła šerah śpiekulacyj nakont taho, što Vašynhton imkniecca sarvać hulniu Minska na zbližeńnie z Brusielem, ci naadvarot, što ZŠA i ES sprabujuć razyhrać ź Minskam hulniu ŭ «dobraha» i «drennaha» palicejskaha.
Kab naŭmysna ihrać u takuju hulniu, atłantyčnym partneram nieabchodny inšy ŭzrovień kaardynacyi zamiežnaj palityki, zaŭvažyć jakuju apošnimi časami było davoli ciažka.
Z adnaho boku, ZŠA mohuć być zakłapočany nizkim uzroŭniam patrabavańniaŭ ES da aficyjnaha Minsku, naprykład tym, što pytańnie Alaksandra Kazulina nie znachodzicca na stale pieramovaŭ, i vykarystali padpisańnie damovy ź ES jak nahodu dla presinhu na jeŭrapiejskich partneraŭ.
Z druhaha, nie varta zabyvacca, što ŭ pytańni sankcyj Złučanyja Štaty schilnyja da kaardynacyi svajoj palityki z kimści. Heta asobnaje pytańnie, dzie dziejańni amierykanskaha boku majuć śpiecyfičnuju matyvacyju: hutarka idzie nie tolki pra asobny amierykanski padychod da prablemy pravoŭ čałavieka i demakratyčnych svabodaŭ, ale i pra imknieńnie ZŠA spynić peŭnuju aktyŭnaść aficyjnaha Minsku u niekatorych rehijonach śvietu, dzie jana moža zakranać amierykanskija intaresy.
Akramia taho, nie varta skidvać z rachunkaŭ toj fakt, što ŭ adnosinach pamiž Vašynhtonam i Minskam jość i emacyjny čyńnik.
Pa-treciaje, što ŭ toj ža samy dzień prezident Biełarusi Alaksandr Łukašenka mieŭ telefonnuju razmovu z budučym premjer-ministram Rasii Ŭładzimiram Pucinym, u chodzie jakoj abmiarkoŭvalisia adnosiny Biełarusi, cytujem paviedamleńni aficyjnych biełaruskich krynic, «z asobnymi zachodnimi krainami». Taki styl padačy infarmacyi śviedčyć pra toje, što biełaruskim uładam było važna pierakanać naziralnikaŭ, što Maskva ŭ kursie padziejaŭ i što Biełaruś kaardynuje svoj adkaz na sankcyi ZŠA z Kramlom.
Z paviedamleńniaŭ, adnak, nijak nie vynikała, ci damovilisia baki da niejkaha supolnaha padychodu ŭ pytańni i što kankretna parekamiendavaŭ aficyjnamu Minsku Pucin.
Pakul što možna vyznačyć adzin hałoŭny vynik abvastreńnia biełaruska-amierykanskich adnosinaŭ. Jak heta ni paradaksalna hučyć, hety vynik u tym, što abodva baki pačali imknucca paźbiehnuć zališniaha abvastreńnia. Pry kancy śniežnia 2007 hoda prezident Biełarusi Alaksandr Łukašenka abiacaŭ «vyšpurnuć» amierykanskuju ambasadarku sp-niu Karen Ściuart ź Biełarusi ŭ tym vypadku, kali ZŠA vykanajuć svajo abiacańnie pašyryć sankcyi. Adnak, kali pašyreńnie sankcyj adbyłosia nasamreč, biełaruski bok abmiežavaŭsia tolki tym, što adklikaŭ ułasnaha ambasadara z Vašynhtona dla kansultacyj i «parekamiendavaŭ» amierykanskamu boku zrabić toje ž samaje. Reakcyja amierykanskaha boku taksama davoli niečakanaja: śpiarša było zajaŭlena pra toje, što ambasadar vyjedzie ź Biełarusi, kali taho žadaje aficyjny Minsk, potym źjaviłasia infarmacyja, što sp-nia Ściuart ŭsio ž zastajecca ŭ krainie.
Čym možna rastłumačyć takija niečakanyja pavodziny abodvuch bakoŭ, asabliva aficyjnaha Minsku? Šmat kamu padabałasia, što biełaruskija ŭłady musiać vykanać abiacańni prezidenta Łukašenki «vyšpurnuć» Ściuart, bo ŭ inšym vypadku biełaruskaja ŭłada prademanstravała by svaju słabaść. Cikava, ale tyja ž samyja arhumienty hučali padčas pachavańnia Iryny Kazulinaj, kali skieptyki vykarystoŭvali takija ž samyja arhumienty, kali prahnazavali admoŭnaje rašeńnie ŭładaŭ nakont časovaha vyzvaleńnia Alaksandra Kazulina na pachavańnie žonki. Druhi zapar vypadak «nietypovaj» reakcyi biełaruskich uładaŭ moža śviedčyć tolki pra toje, što
achviaravać šancam naładžvańnia adnosinaŭ z Zachadam aficyjny Minsk ciapier nie ryzykuje. Ustrymańnie ad rašučych krokaŭ, takich, jak vysyłka amierykanskaha ambasadara, moža śviedčyć i pra toje, što Kreml u dadzieny momant taksama nie hatovy strachavać zachodniaha chaŭruśnika ŭ dypłamatyčnaj vajnie ź ES.
Tut treba prakamientavać i jašče adnu raspaŭsiudžanuju teoryju pra toje, što aficyjnamu Minsku vyhadna sutyknuć iłbami Brusiel i Vašynhton i zaachvocić bolš «łahodny» i «kanstruktyŭny» padychod pieršaha da biełaruskaj prablematyki.
Kali heta i sapraŭdy tak, to akurat vysyłka amierykanskaha ambasadara była b fatalnaj dla takich płanaŭ biełaruskich uładaŭ. U hetym vypadku, krainy Jeŭrasajuzu byli b vymušany prajavić salidarnaść z Vašynhtonam, što pryviało b, prynamsi, da prypynieńnia dyjałohu pamiž Minskam i ES, jaki razhortvajecca ciapier, tak i da taho, što Brusiel i Vašynhton byli b vymušanyja vypracavać bolš uzhodnienuju palityku ŭ biełaruskaj prablematycy.
Admoviŭšysia ad praźmierna žorstkaha adkazu, Minsk moža praciahvać anhažavańnie z tymi jeŭrapiejskimi hulcami, jakija vystupajuć za mieniej palityzavany padychod u adnosinach ź biełaruskimi ŭładami.
Treba zaznačyć, što akurat «sastupki» Łukašenki vyhladajuć jak zaachvočvańnie hetaj pamiarkoŭnaj linii u styli Ostpolitik, jakuju pravodzić u dačynieńni da Biełarusi pieradusim niamieckaja dypłamatyja. Ciapier prychilniki hetaha padychodu majuć peŭnuju pieravahu pierad advakatami žorstkaj linii, bo mohuć pakazać kankretnyja vyniki ŭ vyhladzie vyzvalenych palitviaźniaŭ. Viadoma, ab poŭnaj pieramozie hetaj linii možna budzie kazać tolki kali dypłamatyčnyja vysiłki pryviaduć da vyzvaleńnia Alaksandra Kazulina i ŭ vypadku, kali novyja palityčnyja spravy nie buduć adkrytyja (što małaimavierna, uzhadvajučy majučyja pačacca pracesy pa spravie 10 studzienia).
Mahčyma, što biełaruski bok spadziajecca, što pytańnie Kazulina ŭdasca abminuć u pieramovach ź ES. Adnak, znoŭ-taki, navat kali biełaruskija ŭłady zaachvočvajuć Ostpolitik va ŭłasnych intaresach, jakija nie ŭklučajuć nijakaj sapraŭdnaj libieralizacyi, jany ciapier musiać ustrymacca ad dypłamatyčnaha skandału z ZŠA.
Što tyčycca pazicyi ZŠA, to vyhladaje, što Vašynhton taksama chutka zrazumieŭ, što jon hublaje dypłamatyčnuju inicyjatyvu, pakolki sankcyi tolki padšturchnuli ES da jadnańnia vakoł palityki «kanstruktyŭnaha dyjałohu» ź Minskam. Dobraachvotnaje adbyćcio ambasadara Ściuart na radzimu było b pryznańniem dypłamatyčnaj parazy.
Pieraciahnuć na svoj bok jeŭrapiejskija dziaržavy možna było b tolki tady, kali b ambasadar byŭ by siłkam vysłany z krainy. Ale dla hetaha, jak ni paradaksalna, treba prynamsi zastacca ŭ Biełarusi. Takim čynam, u adnosinach pamiž Biełaruśsiu, ES i ZŠA časova skłałasia situacyja, u jakoj luby rezki chod luboha z bakoŭ paharšaje jaho pazicyi.
Takim čynam, druhi raz zapar u składanaj zamiežnapalityčnaj situacyi biełaruski bok ustrymlivajecca ad krokaŭ, jakija by pryviali da spynieńnia dyjałohu ź Jeŭrapiejskim Sajuzam. Takija pavodziny adčyniajuć dla ES šaniec dla zdabyćcia stratehičnaj inicyjatyvy dla praviadzieńnia bolš aktyŭnaj, uzhodnienaj i pryncypovaj palityki ŭ adnosinach da Biełarusi.
Vital Silicki — dyrektar Biełaruskaha instytutu stratehičnych daśledavańniaŭ (Vilnia—Kijeŭ).
Biełaruski instytut stratehičnych daśledavańniaŭ (BISS) zarehistravany ŭ Vilni. Misija BISS – raźvićcio hramadskaha dyjałohu z metaj prapanovy pazityŭnych alternatyvaŭ raźvićcia Biełarusi i pošuku šlachoŭ pabudovy zdarovaj, zamožnaj i kankurentazdolnaj nacyi. Bolš padrabiaznuju infarmacyju pra dziejnaść BISS vy možacie znajści na ŭeb-sajcie www.belinstitute.eu abo napisaŭšy nam pa adrasie [email protected].
