Sioleta minaje akurat 180 hadoŭ z taho času, kali cyvilizavanaja «staraja» Jeŭropa daviedałasia pra isnavańnie takoj źjavy, jak falkłor i litaratura karelskaha i finskaha narodaŭ. Adbyłosia heta dziakujučy padźvižnickamu čynu švieda z pachodžańnia Elijasa Lonruta, jaki pryśviaciŭ źbirańniu i apracoŭcy piesień-runaŭ budučaha epasu, «Kalevały», usio svajo žyćcio. Ścipły viaskovy lekar na praciahu mnohich hadoŭ vybiraŭsia ŭhłyb Karelii, kab zapisvać epičnyja narodnyja śpievy pra dzivosnyja pryhody mifičnych istot i zvyčajnych ludziej, što nasialali karelskuju ziamlu. U 1835 hodzie Lonrut vydaŭ apracavanyja i adredahavanyja im na toj čas runy «Kalevały», ale svajoj pracy nie spyniaŭ, u vyniku čaho novaje, poŭnaje, vydańnie epasu źjaviłasia ŭ 1849 hodzie i naličvała ni mnoha ni mała bolš za 22 z pałovaj tysiačy vieršavanych radkoŭ! 3 toj pary spravaj honaru kožnaj jeŭrapiejskaj — i nie tolki jeŭrapiejskaj — litaratury stała zasvajeńnie bahataha vobraznaha śvietu «Kalevały» na ŭłasnaj movie.
Jakub Łapatka ź biełaruskaj vioski Aŭciukova, što na Rasonščynie, — syn frantavika-čyrvonaarmiejca, jaki zahinuŭ na froncie jašče da jahonaha naradžeńnia, — pieršy raz u žyćci trapiŭ u Kareliju treciakłaśnikam. Ciažkaje paślavajennaje žyćcio zmušała jaho matulu, jak i tysiačy inšych biełarusaŭ, vyjazdžać na zarobki ŭ Kareliju, pakidajučy dzicia na vychavańnie babuli i dziaduli. Pryjechaŭšy pieršy raz u karelskuju hłybinku, budučy biełaruski pierakładčyk «Kalevały» pieršy raz tam pačuŭ i karelskuju, blizkuju da finskaj, movu. Pačuŭ — i zacikaviŭsia, zachapiŭsia. Napieradzie ŭ Jakuba Łapatki było roznaje.
Zakončyŭšy viaskovuju škołu, jon pajechaŭ vučycca ŭ pieršaje prafiesijna-techničnaje vučylišča ŭ horadzie naftapierapracoŭščykaŭ Navapołacku, pracavaŭ apierataram na Połackim NPZ (ciapierašni «Naftan»). Adsłužyŭ u armii, viarnuŭsia va ŭžo rodny horad, potym pastupiŭ u Minski instytut zamiežnych moŭ na fakultet ispanskaj movy. Znoŭ viarnuŭsia ŭ Navapołack, kab pracavać nastaŭnikam u škole. Dałučyŭsia da dziejnaści siońnia ŭžo lehiendarnaha navapołackaha litabjadnańnia «Krynicy» na čale z Uładzimiram Arłovym. Pačaŭ publikavać u połackich i minskich vydańniach svaje pierakłady ź ispanskaj, bałharskaj, francuzskaj, a ŭrešcie i ź finskaj dy karelskaj moŭ. Staŭ adnym z deputataŭ demakratyčna abranaha navapołackaha harsavieta (mienavita jon u paślaputčaŭskim žniŭni 1991 hoda paprasiŭ haspadara samaha vialikaha kabinieta ŭ horadzie — pieršaha sakratara Navapołackaha harkama KPB — pakinuć hety kabiniet i ŭłasnaručna apiačataŭ jaho dźviery)..
U 1993 hodzie atrymaŭ zaprašeńnie ŭ tvorčuju kamandziroŭku ŭ Chielsinki, a potym zastaŭsia tam žyć — z žonkaj Maryjaj i ŭnučkaj Dašaj — i pracavać pa kantrakcie ŭ Chielsinkskim univiersitecie, u pierakładčyckich firmach. Kali ŭ Finlandyju vymušana pierajechaŭ žyć Vasil Bykaŭ, Jakub Łapatka dapamahaŭ i jamu, asabliva ŭ spravie kantaktaŭ z čynoŭnikami i ź finskimi tvorcami.
Jašče žyvučy ŭ Navapołacku, Jakub Łapatka sprabavaŭ pierakłaści pieršyja runy «Kalevały», ale, uśviadomiŭšy, što jašče nie hatovy da hetaha, adkłaŭ tuju pracu až da pačatku 2000-ch hadoŭ. Urešcie, vyjšaŭšy na piensiju, za dva z pałovaj hady ździejśniŭ tvorčy podźvih pierakładu ŭsiaho tekstu! Paśla byli doŭhija biespaśpiachovyja sproby znajści vydaŭca biełaruskaj «Kalevały» na radzimie. Až pakul za spravu nie ŭziaŭsia pryvatny vydaviec Źmicier Kołas — daŭni znajomiec Łapatki i sam vybitny pierakładčyk. Urešcie, z dapamohaj ambasady Respubliki Finlandyja ŭ Biełarusi byli znojdzieny fundatary budučaha vydańnia (a heta i Finska-biełaruskaja handlovaja pałata, i finska-biełaruskaje pradpryjemstva «Lidskaje piva», i chielsinkskaje «Tavarystva «Kalevały», i jašče bolš za dziasiatak ustanoŭ!), i ŭ kołasaŭskim vydaviectvie z druku vyjšaŭ pryhoža aformleny 625-staronkavy tom, ilustravany repradukcyjami kłasičnych karcin znakamitaha finskaha mastaka Akseli Halena-Kaleły.
Siońnia pa-dobramu zajzdrościš finam, jakija prasoŭvajuć na suśvietnym rynku nie tolki pradukcyju finskich pramysłovych i sielskahaspadarčych vytvorcaŭ, ale i nieŭmiručuju «Kalevału». Niejak mnie ciažka ŭjavić, kab biełaruskija ambasady ŭ inšych krainach pačali pa-surjoznamu šukać fundataraŭ dla pierakładu i vydańnia na inšych movach, naprykład, kołasaŭskich «Novaj ziamli» abo «Symona-muzyki». Skažam, kapitalny pierakład na polskuju movu toj ža «Novaj ziamli», daŭno ŭžo zrobleny Česłavam Seniucham, tak i nie apublikavany ni ŭ adnym z polskich vydaviectvaŭ…
Na prośbu vydaŭca aŭtaru hetych radkoŭ daviałosia vykonvać funkcyju redaktara pierakładu «Kalevały», ździejśnienaha Jakubam Łapatkam. Naturalna, pracujučy nad hetym tekstam, ja paraŭnoŭvaŭ jaho ź pierakładami na inšyja movy (niamieckuju, polskuju, ukrainskuju, ruskuju). Bolšaść z našych suajčyńnikaŭ, chto čytaŭ «Kalevału», viedaje jaje pa ruskich pierakładach: kłasičnym — Lavona Bielskaha, zroblenym jašče naprykancy XIX stahodździa (zrešty, nie naŭprost ź finskaj movy), i niadaŭnim novym — vykananym pietrazavodskim linhvistam Ejna Kiuru i karelskim paetam Armasam (Aleham) Mišynym. Mušu skazać, što Łapatkaŭ pierakład u paraŭnańni sa zhadanymi šmat u čym bolš vyjhryšny. Biełaruski pierakładčyk, jak mnie zdajecca, znajšoŭ najbolš adpaviedny stylistyčny kluč da ŭznaŭleńnia finskaha tekstu, bo pierakład Bielskaha ŭ hetym sensie krychu «zavyšany», a pierakład Kiuru i Mišyna — naadvarot, «zanižany». Uzhadavany ŭ biełaruskaj vioscy Jakub Łapatka bieź ciažkaściaŭ znachodzić adpaviedniki da tradycyjnych viaskovych realij, umieła pieradaje prychavanuju ironiju i humar aryhinalnaha tekstu…
Da svajoj pracy biełaruski pierakładčyk dadaje ŭłasnaje paślasłoŭje pad nazvaj «Maja Kalevała», u jakim addaje naležnaje svaim litaraturnym nastaŭnikam — najpierš Vasilu Siomuchu dy Ryhoru Baradulinu — i cikava i daścipna raskazvaje pra zachaplalnuju historyju svajho šlachu da «Kalevały».
