Što, nia vierycie? Nia vierycie, što tak było, što paŭsiul byŭ les? Nu, miarkujcie sami. Daŭniej, jak tolki narodzicca čałaviek, dyk adrazu ŭ les i biahuć — treba z dreva kałysku vydzieŭbci. Padraście dzicia — samo ŭžo majstruje sabie cacki‑zabaŭki z dreva. Zrezaŭ dubčyk, asiadłaŭ — voś tabie i koń. Zrezaŭ druhi dubčyk, pakorpaŭsia — voś tabie śviściołka‑sałaviejka. Vyraście čałaviek, z čaho chatu sabie buduje? Z dreva. Zachoča jeści, kudy idzie? U les. Tut i hryb, i jahada, i dzičyna, i navat sok biarozavy. Abied zhatavać — treba drovy. Abied źjeści — treba łyžka, łyžki i tyja daŭniej z dreva rabili… Karaciej, tak voś čałaviek daŭniej ź lesu i žyviŭsia. I navat jak pamre, trunu z dreva rabili, a na viersie — draŭlany kryž. Usio ź lesu było. I jak les tak mnoha dla nas značyŭ, to prydumana było ŭ nas dla jaho stolki nazvaŭ — i padlesak, i pieralesak, i bor, i haj, i huščary, i puščy… Vo jakija daŭniej lasy byli.
I što cikava, u tyja daŭniejšyja časy les byŭ niazvodnym takim bahaćciem. Ź jaho biaruć, a na pustym miescy novaje dreva vyrastaje. I moža, jano tak ščaśliva dabyło b da našych dzion, ale papsavalisia ludzi, paniali modu, što možna les pradavać za miažu i bahacieć. Pačali les siačy, spłaŭlać pa rekach i dalej, za mora, aby tolki hrošaj sabie pabolej u kišeniu napchać. I tak uzialisia, što ledźvie nia ŭsie lasy ŭ našym krai pavysiakali. Tady razumniejšyja ludzi pačali dumać, jak ža z hetaj biadoj zmahacca. Paskardzicca, ale kudy? Pajšoŭ by ŭ samuju stalicu, u Vilniu, Vialikamu kniaziu paskardziŭsia, ale ž i jon daŭ zahad svaje lasy siačy i dziaržaŭnuju skarbnicu papaŭniać. Ale znajšoŭsia adzin śmieły čałaviek, stary palasoŭščyk, jaki skazaŭ:
— A ja pajdu da Vialikaha kniazia, jon mianie pasłuchaje.
— A kali nie pasłuchaje?
— A kali nie pasłuchaje, — adkazaŭ palasoŭščyk, — to budzie jak maim dzieciam — dubcom pa dupie.
— Cho‑cho, dadumaŭsia — Vialikamu kniaziu dubcom pa dupie…
— A voś pabačycie, ničoha mnie nia bu¬dzie. Viedaju ja adzin sakret…
Pajšoŭ tady jon u les, vyrazaŭ ź viarby dubčyk, naviazaŭ na jaho kvietačku, tak, jak u nas ludzi ŭpryhožvajuć vierbački pierad Vierbnaj niadzielkaj, i pajšoŭ u Vilniu. Išoŭ jon doŭha, išoŭ praz usiu našu krainu. Na načleh prasiŭsia da ludziej i paŭsiul raskazvaŭ, kudy i čaho idzie. I paŭsiul jamu ludzi žalilisia:
— A ŭ nas ža toje samaje robicca, taksama ŭsie lasy pavysiakali. Ty i za nas tam, kali łaska, zastupisia, i pra našyja lasy raskažy. A kab nie zabyŭsia, my na tvaju viarbu da tvajoj kvietački i svaju kvietačku naviažam.
— Dobra‑dobra, — kazaŭ palasoŭščyk i išoŭ dalej.
Pakul dajšoŭ da Vilni, usia jahonaja vierbačka akazałasia ŭviazanaja kvietačkami‑suchaviejkami ad vierchu da nizu. Źjaviŭsia jon u stalicy na samaje śviata, na Vierbnuju niadzielku. Sabrałasia proćma narodu. Z bažnicy, aśviaciŭšy svaju vierbačku, vyjšaŭ sam vialiki kniaź. Ludzi jamu ŭ pojas schililisia. Pajšoŭ kniaź da ludziej, łaskava paściobvajučy ich svajoj paśviečanaj vierbačkaj. Dačakaŭsia i naš palasoŭščyk svajoj čarhi. U adkaz na kniažaje pavinšavańnie razmachnuŭsia i z usiaje siły ściebanuŭ kniazia pa dupie. Kniaź ažno źniamieŭ ad hetkaha nachabstva. Pieršaj dumkaj było zasiačy naśmierć dziorzkaha kryŭdziciela. Ale pakul kniaź prydumlaŭ pakarańnie, palasoŭščyk vypaliŭ:
— Nia ja bju — viarba bje, jakaja — śvia¬taja, chvaroba ŭ les, zdaroŭje ŭ kości.
Što tut było rabić kniaziu? Karać? Dyk usio adno buduć paśmiejvacca potym. Treba źvieści ŭsio na žart, tady zabudziecca. I skazaŭ kniaź da palasoŭščyka:
— A čym ža les vinavaty, što na jaho chvarobu nasyłaješ?
— Jasnavialmožny kniaža, dyk ža chvarobu nasyłajuć na suchi les, na hniłoje bałota, u pień‑kałodu. A sapraŭdnuju chvarobu siońnia tvaje słuhi nasyłajuć — siakuć biaź miery, chutka źniščać dazvańnia.
Paśla hetaha vypadku pryzadumaŭsia Vialiki kniaź, paraiŭsia na sojmie sa svajoj šlachtaj i zapisaŭ u statucie dziaržaŭnym admysłovuju zabaronu, kab lasy bierahli i lišnie nie vysiakali. Što, nia vierycie? A vaźmicie Statut Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, Ruskaha i Žamojckaha, pačytajcie raździeł Ch, artykuł 15, ab parubcy haju: «Tež chto by kamu u hajoch, barach, puščach, lasach katoruju škodu ŭ parubańni dreva hvałtoŭna ŭčyniŭ, kali šlachcič šlachciču, tahdy za to maje zapłacić hvałtu dvanaccać rubloŭ hrošaj, a dreva parubanaje canoju, nižej apisanaj, zapłacić. A kali mužyk šlachciču hvałtam dreva parubaje, toj viny šeść rubloŭ hrošaj, a dreva canoju vinny budzie zapłacić. Pakli by mužyk mužyku dreva hvałtoŭna parubaŭ, tahdy hvałtu try rubli hrošaj zapłacić, a škodu apravić pavinien budzie. A hdzie by chto kamu zładziejskim abyčajem dreva na čyjem hruncie parubaŭ, a jaho by ź licom z drevam pajmana, toj maje akupić horła svajo vodłuh stanu svajho. A kali ž by ź licom nie pajmana, a lico b było ŭ jaho najdziena, tahdy za toje vinu zładziejskuju try rubli hrošaj i k tamu dreva parubanaje maje zapłacić. A cana abo zapłata za dreva, tak hvałtam, jak i zładziejstvam parubanaje, maje być takavaja za kožnaje dreva, a napierad mienavita: za dub na vančos i klepki hodny — kapu hrošaj; za bierast, viaz i jasień na popieł hodnaje, za kožnaje takavoje — pa aśmi hrošaj; za sasnu, katoraja by sia hadziła na camar — paŭkapy hrošaj; za inšaje dreva jakoha‑kolviek ražaju na budavańnie, na izbu, na kleć hodnaje — pa šaści hrošaj; za pračes vialiki — dvanaccać hrošaj; za takoje, što sia zyjdzie na žerdź aziarednuju, na kolle i na ahłoblu — pa try hrašy. A katoraje dreva tolki na dryva abo na chvorast budzieć hodna, jano tež za voz pa dva hrašy».
A vierbačku, samuju pryhožuju, kvietačkami ŭviazanuju, palasoŭščyk kniaziu padaryŭ. I z taho času pajšła mo¬da rabić mienavita voś takija vierbački.
