 |
Heta zdaryłasia litaralna na nastupny dzień paśla taho, jak Łukašenka daŭ zahad Zianonu Łomaciu pravieryć dachody «prafesijnych apazycyjaneraŭ». Niadaŭna ž palityk daviedaŭsia, što jahonaja i baćkoŭskaja kvatery znachodziacca pad aryštam jašče z 2006 hodu — heta adziny taki vypadak u krainie. Mienavita z takich apošnich navinaŭ i pačałasia naša razmova.
«Naša Niva»: Što za historyja ŭ ciabie skłałasia? Adkul takaja cikavaść da tvajoj asoby?
Siarhiej Sałaš: Našaja miascovaja ŭłada vielmi doŭha da mianie padbirajecca, až z 2003 hodu, kali ŭ mianie była paśpiachovaja vybarčaja kampanija na miascovych vybarach. Da takoj stupieni paśpiachovaja, što vertykalščyki byli vymušanyja davać pakazańni ŭ Mienskim abłsudzie, pravieści tam ceły dzień. Napeŭna, z taho času jany šukali, jak mianie dyskredytavać. Letaś, padčas miascovych vybaraŭ, mianie prosta zakryli na piać sutak aryštu. Sprabavali navat zavieści kryminalnuju spravu, nibyta ja niekamu telefanavaŭ i pahražaŭ z pradstaŭnikoŭ vertykali.
Ciapier prydumany novy vyčvarny sposab ucisku — udaryć pa maich dachodach, siamji i ŭłasnaści. Maja kvatera i baćkoŭskaja ciapier faktyčna znachodzicca pad aryštam. U takim stanie jany ad kanca 2006 hodu, ale nichto nam pra heta nie paviedamlaŭ, nie było navat našeptvańniaŭ na vucha. Ja pra heta daviedaŭsia tolki paśla śmierci baćki, kali byŭ vymušany zajmacca majomasnymi spravami. U barysaŭskim BTI adna supracoŭnica z uśmieškaj mnie skazała: «Vy, napeŭna, pretendavali na niejkija pasady». Adkazali, što heta inicyjatyva Maskoŭskaha RUUS Miensku, ale tam mnie paviedamili, što nijaki aryšt jany nie nakładali. Sprabuju vyśvietlić dakładnuju infarmacyju, adkul rastuć nohi ŭ hetaj spravy. Dumaju, z KDB. Bo hetaja ŭstanova apošnim časam pačynaje cikavicca absalutna ŭsim, čym ja žyvu, dychaju, zajmajusia. Im sprava navat da miesca majoj junačaj pracy, kali ja pracavaŭ na čyhuncy. Viedaju, što mianie prasłuchoŭvajuć, bo ŭ 2003 hodzie padčas adnaho z zatrymańniaŭ pakazvali razdrukoŭki maich telefonnych razmovaŭ i sms‑ak. Letaś była sproba ŭstalavać aparaturu dla prasłuchoŭvańnia na majoj kvatery. U 2006 h. adzin čekist abyšoŭ usie kvatery majho padjezdu. Cikaviŭsia ŭsim: u kolki ja sychodžu i prychodžu dadomu, što pra mianie dumajuć, jak u mianie spravy ŭ siamji i h.d.«NN»: Sałaš taki niebiaśpiečny dla barysaŭskich uładaŭ?
SS: Absalutna niebiaśpiečny. Ja nie zajmajusia rehistracyjaj niejkich fantomnych ruchaŭ u Litvie ci Ŭkrainie. Ja zaŭsiody ŭ Barysavie, i strašna niepradkazalny. Ja bju pa samych balučych kropkach. U mianie klasnaja maładaja kamanda.
«NN»: Dyk pa jakich kropkach bješ ty i tvaja kamanda?
SS: Ja nie źbiraŭsia kiravacca katehoryjami: «Voś kab pažyli dobra maje dzieci i ŭnuki». Ja sam chaču dobra pažyć. Ja chaču bačyć svoj horad utulnym dla žyćcia — chaču, kab byli dobryja darohi, kab nia biłasia padvieska ŭ mašynie, chaču, kab maja žonka chadziła pa chodnikach i nie źbivała abcasy, chaču, kab maja dačka mahła hulać na narmalnych dziciačych placoŭkach, chaču sam niekali vyjści ŭ dvor i pahulać u futboł. I voś dabivajemsia hetaha. U kožnuju takuju kampaniju źbirajem pa tysiačy podpisaŭ, i ŭłada vymušanaja reahavać. Ciapier damahajemsia padziemnaha pierachodu na vulicy Haharyna, adnoj z samych niebiaśpiečnych u krainie. Usie kampanii robiacca pryncypova pa‑biełarusku.
«NN»: Ja tak słuchaju i razumieju, što ŭsie tvaje kampanii prachodziać z sacyjalnymi i ekanamičnymi lozunhami.
SS: Vysoŭvajucca i palityčnyja. Ciapier raspracavanaja takaja prahrama, ź jakoj kožny žychar horadu moža daviedacca, što kankretna Barysaŭ moža atrymać ad uvachodu Biełarusi ŭ Eŭrasajuz. Vielmi važnaja prazrystaść ułady i mahčymaść upłyvać na hetuju ŭładu. My pastajanna pra heta havorym. Našym kańkom u Barysavie źjaŭlajecca niečakanaść. Uładam ciažka nas sprahnazavać. Ja admysłova sioleta adpracoŭvaju niekalki varyjantaŭ vybarčaj kampanii. Ad 2003 hodu ŭ nas nivodnaja kampanija nie była padobnaja na inšuju, sioleta jana taksama budzie adroznaj.
«NN»: Niekali siabar tvajoj kamandy ekanamist Źmicier Babicki kazaŭ, što mo nia varta ŭdzielničać u parlamenckich vybarach, bo ŭ ludziej moža skłaścisia ŭražańnie, što ŭ vybarach udzielničajuć tyja ž samyja ludzi, ale pieramahčy jany nia mohuć.
SS: Ciapier niama dakładnych praviłaŭ palityčnaj hulni. Dla mianie ŭ takoj sytuacyi vielmi važny efekt niečakanaści. Bajkot taksama moža mieć sens. Ja nie razumieju arhumentaŭ: «Ułada zahonić usich ludziej i ničoha nia ŭdasca». Dla nas važna, kab ludzi potym niekudy vyjšli, paśla taho, jak buduć zahnanyja na ŭčastki. Padčas bajkotu možna vydatna zrabić, kab u ludziej źjaviłasia niejkaje hramadzianskaje pačućcio. U 2003 hodzie, kali mianie nie zarehistravali kandydatam, šmat ludziej prahałasavała suprać usich, u tym liku žaŭniery vajskovych častak Piačej (40—45% pavodle aficyjnych dadzienych). Letaś my taksama pravodzili niešta padobnaje. Tady ž suprać mianie znoŭ sprabavali zavieści kryminalnuju spravu za dziejnaść ad imia niezarehistravanaj arhanizacyi «Za čysty Barysaŭ». U prakuraturu vyklikali 14 čałaviek. Pytalisia pra mianie, pra vydańnie biuleteniu «Piečy siońnia». U vyniku ja atrymaŭ piśmovaje papiaredžańnie.
«NN»: Pad tvaim kiraŭnictvam raspracavanaja pieršaja ŭ krainie stratehija raźvićcia rehijonu.
SS: My razumiejem, što taja stratehija nie daskanałaja, ale ad zakła¬dzienych u joj kirunkaŭ dziejnaści, što tam zakłali, my nie admaŭlajemsia — refarmavańnie pramysłovaści, sielskaj haspadarki, adukacyi i h.d. My zadavolenyja, što niešta z zaplanavanaha nami pačynajuć vykonvać ułady. Hety dakument na rukach majuć barysaŭskija vertykalščyki.
«NN»: U Piačach, dzie ty zbolšaha pravodziš svaje kampanii, dosyć specyfičnaja publika. Jak udajecca ź imi pracavać?
SS: Hetyja vajskoŭcy, što žyli ŭ HDR ci Čechasłavaččynie, bačyli bolš‑mienš jakasnaje žyćcio. Hetyja ludzi pamiatajuć, jakija Piečy byli raniej, u ich strašennaja niezadavolenaść tym, što adbyvajecca. Ja ž patraplaju ŭ ich čakańni. Zrazumieła, što pracentaŭ 20 mianie nienavidziać: BNFaviec, biełaruskaja mova, a lezie ŭ hetyja spravy. Ale zbolšaha reakcyja pazytyŭnaja.
«NN»: Ty siabie adčuvaješ ahulnanacyjanalnym palitykam ci ŭsio ž lakalnym lideram?
SS: Siońnia ŭ Barysavie ŭsie siabie adčuli nacyjanalnymi liderami. Łamanulisia z horadu, nibyta tam užo ŭsie spravy vyrašyli. Cikava, napeŭna, być nacyjanalnym palitykam, chacia i nia viedaju, bo nia byŭ. Usio ž ja lakalny lider. Dumaju, što ŭsio jašče napieradzie. Ja zakładaju ciapier u rodnym horadzie mocny fundament, i ja jašče startanu.
«NN»: A hierarchičnuju karjeru ŭnutry BNF rabić nia chočaš?
SS: Skažu adnaznačna i hruba. U toj partyi, jakaja jana ciapier, palityčnuju karjeru mnie rabić nia chočacca. Šmat što rasčaravała i nadakučyła. Heta nie aznačaje, što ja źbirajusia rvać partbilet. Mnie nie padabajecca, što ŭnutry našaj partyi pierajšli da lozunhamanii. Vystrelvajuć lozunhami, jakija hasnuć u pavietry, nie dachodziać da hramadztva, nie ŭsprymajucca im. Časta lozunhi zaŭčasnyja, jak pra NATO. Ja nia suprać uvachodu Biełarusi ŭ hety vajkovy aljans, ale pra heta rana kazać. Ja nie chaču być uvieś čas na marhinesie.
«NN»: A kali pryjšło žadańnie zajmacca palitykaj?
SS:U 1987 hodzie ŭ HDR sprabavali z chłopcami słuchać zamiežnyja radyjostancyi. Ja sačyŭ za revalucyjaj u Rumynii, kali skidvali Čaŭšesku. Viarnuŭsia ŭ Biełaruś, a tut byli vybary. Šmat chto z hetaha pačynaŭ, z pačućcia nacyjanalnaj hańby. Jašče bolšym zmrokam byŭ referendum 1995 hodu. Mianie ŭžo tady sprabavali vysoŭvać kandydatam na miascovyja vybary. Ja absalutna ničoha nie razumieŭ. Prosta partyja skazała na Ŭpravie, što treba bolš kandydataŭ, mianie taksama zapisali ŭ hety śpis. Nadrukavali prahramu z rasiejskimi litarami «i», a taksama z kučaj hramatyčnych pamyłak. Urešcie, prahramy hetyja spalili ŭ piečcy.
«NN»: Jak syn vajskoŭca, jaki značnuju častku dziacinstva pravioŭ pa‑za Radzimaj, pryjšoŭ da biełaruščyny?
SS: U Biełarusi ja žyŭ da 1984 hodu. Biełaruskuju movu vyvučaŭ tolki hod. Dzieci vajskoŭcaŭ vyzvalalisia ad piśmovaj biełaruskaj movy. Niekali ja ŭziaŭ u ruki knižku biełaruskich kazak «Ludziej słuchaj, a svoj rozum maj». Było strašenna cikava. Niejkija słovy nie razumieŭ, ale knižku pračytaŭ. Žyvučy piać hadoŭ u Niamieččynie, ja pastajanna zhadvaŭ pra hetuju knihu. Štoleta my pryjaždžali da svajakoŭ na Haradzienščynu, dyk adnojčy ja znajšoŭ tyja kazki. Tady ja ŭžo byŭ strašenna rusifikavanym, ale znoŭ pračytaŭ knihu da kanca. Kančatkova ŭ Biełarusi ja apynuŭsia vosieńniu 1992 hodu. Paznajomiŭsia z adnym chłopcam, jaki pražyvaje la Piačej. Jon mnie dakazvaŭ, što ŭ Biełarusi jość svaja historyja i nacyjanalnyja hieroi. U šapiku nabyŭ «Biełaruskuju minuŭščynu», jakuju čytaŭ pa składach. Tady ŭsio i pačałosia. U vyniku ŭ 1994 hodzie hałasavaŭ za Zianona Paźniaka. Litaralna za hod adbyłasia takaja mocnaja transfarmacyja. Vielmi mocna na mianie paŭpłyvaŭ hurt Depeche Mode. Dziakujučy im ja śviadomasna i mentalna dałučyŭsia da Eŭropy. Asabliva važna heta dla mianie było ŭ Ašchabadzie.
«NN»: Doŭhaje žyćcio za miažoj niejak adbiłasia na tabie?
SS: Naturalna. Ja časta apynaŭsia ŭ niejkich pahraničnych sytuacyjach. Voś ujavi, HDR — sacyjalistyčnaja, ale Zachodniaja Eŭropa, i mnie ź Niamieččyny daviałosia akazacca ŭ Ašchabadzie. Heta jak u Siaredniavieččy. U Turkmenistanie by¬li vielmi ciažkimi stasunkami miž ludźmi, možna ŭdaryć dziaŭčynu. U mianie tam było šmat sutyčak ź miascovymi. Navat cudy bajavoha majsterstva pakazvaŭ, kali biŭsia adnačasova z čatyrma. Roznaje było.
