Novaja stužka «Biełaruśfilma», źniataja da 100-hodździa biełaruskaj milicyi pavodle tvora pałkoŭnika MUS u adstaŭcy Mikałaja Iljinskaha «U nadzvyčajnaj situacyi — źniščyć», zrabiłasia skandalnaj jašče da vychadu na ekran — užo letaś uvosień Sajuz palakaŭ Biełarusi źviartaŭ uvahu na toje, što ŭ filmie nibyta budzie pakazanaja ŭ niepryvabnym śviatle «Armija Krajova», a taksama takija jaje viadomyja kamandziry, jak Jan Piŭnik «Panury» i Česłaŭ Zajančkoŭski «Rahnar». Varta adciemić, što ŭ vyniku na ekrany vyjšła karcina, dzie hetyja asoby nie zhadvajucca naohuł.
Zrešty, jak viadoma, «Panury» zahinuŭ jašče ŭ 1943 u zmahańni z nacystami la Ščučyna, a «Rahnar», ź jakim u tym ža hodzie viali pieramovy ab padziele śfieraŭ upłyvu aficery bataljonu Barysa Rahuli, byŭ zabity ŭ śniežni 1944 padčas abłavy NKVD la Kareličaŭ. Tym časam, dzieja filma adbyvajecca vidavočna ŭ pavajenny čas, u miastečku Parečča na miažy z Polščaj, a pakazanyja ŭ im partyzanskija kamandziry majuć inšyja imiony i navat vyhladam nie nahadvajuć «Panuraha» z «Rahnaram».
Pavodle siužeta, savieckim milicyjantam supraćstajać bandy «Valinskaha», «Čarnyša» i «Rysia». Sa zhadanych kamandziraŭ na ekranie ŭ jakaści adnaho z hałoŭnych admoŭnych hierojaŭ źjaŭlajecca tolki «Ryś» (cikava, što takaja mianuška była ŭ abviery i ŭ Michała Vituški, chacia naohuł hety psieŭdanim byŭ raspaŭsiudžany ŭ AK). «Ryś», jak i inšyja «bandyty», havoryć z ekrana rasiejskaj movaj ź nievialikim damieškam ahulnapryniatych pałanizmaŭ kštałtu «pan», «polak» i h.d., pryčym padnačalenyja nazyvajuć jaho samoha «panam atamanam» (dziŭna, što nie Hrycyjanam Taŭryčaskim).
Tym časam, hałoŭny stanoŭčy hieroj — milicyjant-biełarus Viačasłaŭ Smolič — infiltrujecca ŭ bandu pad vyhladam biełarusa z-pad Rakava, jaki vystupaje ŭ roli pravadnika «z-za kardonu» i musić vyvieści bandu «Rysia» za miažu. Słovam, niejki namiok na postAKaŭskija struktury i polski charaktar pakazanych «bandaŭ» vidavočna prysutničaje, ale hipiertrafiravać jaho nie varta. Zrešty, šarahovyja partyzany ŭ filmie nosiać imiony nakštałt «Michaś Hurski» dy «Aleś Zaharodny», što moža namiakać na ich biełaruskuju nacyjanalnaść. Biełaruskaj movy ŭ filmie amal niama, chacia navat milicejskija aficery siaredniaha ŭzroŭniu majuć miascovyja proźviščy — Aksianovič, Kisłoŭski i h.d.
Zatoje vyrazna polskaje imia maje Balasłaŭ Jastržemb — hałoŭny admoŭny piersanaž hetaj historyi. Zrešty, jak vyśviatlajecca, pachodzić jon usio ž z Zachodniaj Biełarusi, chacia i byŭ u dziacinstvie ŭsynoŭleny paśla hibieli baćkoŭ siamjoj z Uschodniaj Prusii. Zavierbavany abvieram pad psieŭdanimam «Frajšuc» («volny strałok»), jon pomścić savieckaj uładzie, trapiŭšy ŭ šerahi milicyjantaŭ.
Usia hetaja historyja z napadami na rajadździeły MUS, zachopami viaskovych kłubaŭ dy pahoniami na koniach dy matacykłach razhortvajecca, naturalna, na tle składanych mižasabovych adnosin hałoŭnych hierojaŭ. Kalehi-milicyjanty Viačasłaŭ Smolič i Piotr Krykunoŭ, zaniatyja zmahańniem z «bandami», nijak nie mohuć padzialić miž saboj dziaŭčynu-polku Sabinu, usiu siamju jakoj zabili tyja samyja «bandyty». Pry kancy filma Sabina źnikaje sa zroku na polskim baku miažy — mahčyma, tak davoli simvalična pakazanaja pavajennaja historyja pierasialeńnia mirnaha polskaha nasielnictva z BSSR u PNR. Taksama ŭvahu Smoliča pryciahvaje maładaja akciorka Chryścina — pradstaŭnica novaha pakaleńnia tutejšych, pryjaznaha da savieckaj ułady.
Sami akciory napiaredadni pakazu pryznalisia, što ŭ filma pieršapačatkova musili być inšyja režysior (pavodle infarmacyi «Našaj Nivy», heta rasijanin Jahor Kančałoŭski, jakomu «Biełaruśfilm» za admienu kantrakta zapłaciŭ 35 tysiač dalaraŭ adstupnoha) i akciorski skład, ale situacyja źmianiłasia i im daviałosia rychtavacca da zdymkaŭ u terminovym paradku. Siarod inšaha, chiby stužki možna patłumačyć taksama ścipłym biudžetam i vidavočnaj aryjentacyjaj na anałahičnyja ŭzory rasijskaha kiniematohrafa. Ciaham prahladu nie pakidaje adčuvańnie, što pierad nami — remejk sieryjału «Likvidacyja», ź jakoha ŭziata ŭsio nie samaje lepšaje. Tłumačeńnie matyvaŭ hałoŭnaha «zdradnika» i tut zrabiłasia achviaraj skaračeńnia ekrannaha času. Siužet pry kancy filma razhortvajecca až zanadta imkliva, i ŭsio, što my paśpiavajem daviedacca ab pryčynach złačynnaj dziejnaści «Frajšuca», vynikaje z zaklučnaha dyjałoha stanoŭčaha i admoŭnaha hierojaŭ pierad śmierciu apošniaha:
— Ty stolki narodu zahubiŭ!
— Heta nie moj narod.
Ci film varty prahladu? Asabista mnie było cikava, ale heta chutčej čysta ź cikaŭnaści da temy.
