Pry kancy studzienia Centralnaje raźviedvalnaje ŭpraŭleńnie ZŠA apublikavała na svaim sajcie 13 miljonaŭ staronak dakumientaŭ, jakija raniej byli dastupnyja tolki ŭ Nacyjanalnym archivie.
Biełarusy ŭ CRU byli zaanhažavanyja ŭ šerah prajektaŭ, jakija mieli na mecie pieradusim atrymańnie aktualnych źviestak ab stanie rečaŭ u Savieckaj Biełarusi, antysavieckuju ahitacyju biełaruskaha nasielnictva i padrychtoŭku da mahčymych vajennych dziejańniaŭ suprać SSSR.
Tut sustrakajucca jak cikavyja fakty ź bijahrafijaŭ viadomych asobaŭ, tak i nie mienš admietnyja siužety z žyćcia małaviadomych postaciaŭ. Ale ŭsich hetych piersanažaŭ jadnaje padabienstva ich losaŭ padčas vajny ŭ Biełarusi i na emihracyi ŭ Zachodniaj Jeŭropie dy ZŠA, a taksama zabłytanaść u viry supraćstajańnia amierykanskich, niamieckich i savieckich śpiecsłužbaŭ.
U pieršaj publikacyi na sajcie «Našaj Nivy» my raskazali pra Franciška Kušala, Stanisłava Stankieviča, Ninu Jakubovič i Emanuiła Jasiuka. Hetym razam źvierniemsia da pary inšych imion.
Mohiłki hierojaŭ
Prychilniki Rady BNR, jakaja adnaviła svaju dziejnaść u 1947 hodzie ŭ Zachodniaj Niamieččynie, nieŭzabavie naładzili kantakty z amierykanskim CRU. Analizujučy dakumienty amierykanskaj raźviedki, pieradusim varta źviarnuć uvahu na ŭžyvanyja ŭ ich kryptanimy. Rada BNR nazyvałasia CAMBISTA-1, a jaje dziejačy, u chranałahičnym paradku ich dałučeńnia da supracoŭnictva, atrymlivali taki samy psieŭdanim z adpaviednaj ličbaj. Tak, naprykład, Barys Rahula mieŭ mianušku CAMBISTA-2, prezident Rady BNR Mikoła Abramčyk — CAMBISTA-4, i h.d. (paźniej da hetych kryptanimaŭ dadali jašče dźvie litary — AECAMBISTA).
Biełarusy ŭ CRU byli zadziejničanyja ŭ cełym šerahu prajektaŭ, takich jak REDSKIN (apieracyi, źviazanyja ź lehalnymi mietadami kamunikacyi z ahientami ŭnutry SSSR), REDSOX (apieracyi, źviazanyja ź nielehalnym viartańniem emihrantaŭ u Saviecki Sajuz) i AEDEPOT (taksama AEREADY — padrychtoŭka kadraŭ na vypadak vajny z SSSR).
Vyklučna biełaruskim byŭ prajekt AEQUOR, jaki praduhledžvaŭ raźviedvalnyja apieracyi ŭ BSSR z vykarystańniem prychilnikaŭ Rady BNR, a taksama finansavańnie haziety «Baćkaŭščyna».
Ahienty, padrychtavanyja ŭ miežach prajektu AEQUOR dla zasyłki ŭ BSSR (siarod ich Janka Filistovič, Cimoch Vostrykaŭ i h.d.), mieli kryptanim CAMPOSANTO z adpaviednymi numarami. Cikava, što z łaciny aequor pierakładajecca jak «roŭniadź», camposanto ź ispanskaj — «mohiłki», a cambista — «mianiała».
Kali zaŭtra vajna
Barys Rahula adabraŭ ź liku maładych biełarusaŭ kala 60 kandydataŭ, jakija, na jaho dumku, musili b skłaści biełaruski desantny bataljon pad amierykanskim kiraŭnictvam.
Kantaktnaj asobaj miž Radaj BNR i CRU pieršapačatkova byŭ Barys Rahula. Jak vynikaje z dakumientaŭ, amierykanskaja raźviedka cikaviłasia jahonaj asobaj jašče ŭ 1948 hodzie. U 1950, kali paŭstała nieabchodnaść spraŭdzić infarmacyju, jakuju paviedamiŭ kontrvyviedcy CIC ahient Monič, taksama viadomy pad imieniem Antona Dudy, supracoŭniki CRU źviazalisia z Rahulem asabista, bo jahonaje imia taksama zhadvałasia ŭ spravazdačy kurjera.
Nahadajem, što Monič-Duda byŭ nakiravany ŭ 1948 hodzie Franciškam Kušalem praz terytoryju PNR ź misijaj prabracca ŭ SSSR, ale, jak u vyniku ŭdałosia vyśvietlić, tak tudy i nie trapiŭ. Tym nie mienš, viarnuŭšysia ŭ Zachodniuju Niamieččynu, jon, sa słovaŭ Kušala, pierakazaŭ sfalsifikavanyja śviedčańni ab svaim pobycie ŭ BSSR i kantakcie z «biełaruskimi partyzanami» (ab hetym my zhadvali ŭ minułym materyjale «Biełarusy na słužbie CRU», źmieščanym na sajcie «Našaj Nivy»). CRU, analizujučy hetyja źviestki, źbirała infarmacyju pra zhadanych Moničam asobaŭ i realii. Naprykład, ab naźvie «Čorny kot» paviedamlałasia nastupnaje: «Arhanizacyja nieadnarazova zhadvajecca jak volnaje abjadnańnie bandyckich hrupovak ź nizkim patencyjałam u jakaści arhanizavanaha ruchu. Hetaja nazva pieravažna ŭžyvajecca dla apisańnia ŭsich vidaŭ supracivu z boku niezadavolenych asobaŭ u Biełarusi i Ukrainie».
U dalejšym sustrečy supracoŭnikaŭ CRU z Rahulem rabilisia ŭsio čaściejšymi. U adnym z dakumientaŭ zhadvajucca zabaŭnyja «raspaznaŭčyja sihnały» dla sustrečy ź infarmataram: «Abjekt uvachodzić i smorkajecca. [Ahient] pytajecca pa-niamiecku, ci zdalok jon pryjšoŭ. Abjekt adkazvaje: «Nie, tut praz vulicu». [Ahient] pytajecca ŭ abjekta, ci jamu viadomaje značeńnie słova «Maładziečna». Sam Rahula paźniej uzhadvaŭ u liście da kiraŭnctva CRU: «V martie 1951 hoda ja imieł piervuju vstrieču s h-nom Davidom v Miunchienie. Na jeho vopros, čto ja mohu poobieŝať dať s biełorusskoj emihracii dla priedusmotriennoj akcii, ja otvietił, čto v nastojaŝij momient ničieho, kromie chorošieho žiełanija jejo osuŝiestviť… Odin nadležaŝie podhotovlennyj čiełoviek ravniałsia by… sotnie sołdat na frontie. V protivnom słučaje nam niet smysła podvierhať risku žizń biełorusskich patriotov».
U 1953 hodzie amierykanskija śpiecsłužby charaktaryzavali Rahulu nastupnym čynam: «intelihientny, antykamunist, daśviedčany ŭ antysavieckaj kontrraźviedvalnaj pracy, ale ehaistyčny, ambicyjny i pieradusim zacikaŭleny ŭ raspaŭsiudžańni biełaruskaha nacyjanalizmu». Psichałahičnyja testy pakazvali, što Rahula, biezumoŭna, nie źjaŭlajecca varožym ahientam i ščyra supracoŭničaje z CRU, ale ŭ bolšaj stupieni zacikaŭleny ŭ hrošach, čym śćviardžaje. Jon taksama prychoŭvaŭ fakt kantaktaŭ z brytanskaj raźviedkaj i ŭ peŭnaj stupieni zamoŭčvaŭ svaju dziejnaść padčas vajny. U vyniku była zroblenaja vysnova, što vyśviatleńnie jaho realnaha minułaha moža dapamahčy kantralavać jaho šlacham šantažu. Ale nastrojeny jon byŭ rašuča: u 1951 hodzie Rahula ŭ razmovie z supracoŭnikam raźviedki na pytańnie, ci nie škada jamu kidać karjeru doktara, adkazaŭ, što niama nijakaha sensu raspačynać karjeru, jakaja praz paru hadoŭ moža być pierarvanaja vajnoj.
Ryba, jakaja nie maŭčała
Fota dakumientaŭ Lavona Karasia, jakija byli pry im u momant hibieli.
Na 1951 hod Rahula adabraŭ ź liku maładych biełarusaŭ kala 60 kandydataŭ, jakija, na jaho dumku, musili b skłaści biełaruski desantny bataljon pad amierykanskim kiraŭnictvam. Pieršy ahient, jaki całkam zadavoliŭ amierykancaŭ i byŭ padrychtavany, desantavaŭsia ŭ Biełarusi 21 vieraśnia 1951 hoda — heta byŭ Janka Filistovič. Miž inšym, razhladałasia mahčymaść pierakidki ahientaŭ naziemnym šlacham — ź Finlandyi, ale ad hetaj idei admovilisia, bo taki sposab nie dazvalaŭ pierapravić abstalavańnie dla radyjosuviazi. Chacia los Filistoviča dakładna tak i nie byŭ viadomy, u 1953 śledam za im nakiravalisia čaćviora ŭdzielnikaŭ «druhoj kamandy» prajekta AEQUOR — hrupa Cimocha Vostrykava. Ale historyja hetaha desantu zasłuhoŭvaje asobnaha apoviedu.
Rahula prapanoŭvaŭ stvaryć kadravuju škołu BNR, jakaja była b prykryćciom dla viarboŭki i padrychtoŭki ahientaŭ dla pierakidki ŭ SSSR, ale hetaja sprava tak i zastałasia na papiery. U 1954 Rahula pisaŭ Abramčyku z hetaj nahody: «Šlu Vam hety list, kab henym šlacham paviedamić Vas ab jašče adnoj z šmatlikich niaŭviazak u našym supracoŭnictvie ź siabrami… My apynulisia ŭ pałožańni kałabarantaŭ. Ciažkaść hetaha pałožańnia jakraz u tym, što kałabarant musić šukać vychadu ź situacyjaŭ, stvoranych tymi, ad kaho ŭ asnaŭnym praca zaležyć…» (pravapis zachavany — «NN»).
Rada BNR spadziavałasia, što ŭdasca dasiahnuć niezaležnaści Biełarusi z aporaj na ZŠA.
Taksama Rahula ŭ 1953 hodzie byŭ arhanizataram prajekta NIGHTWATCH, jaki praduhledžvaŭ viarboŭku i vykarystańnie ŭ metach raźviedki savieckich marakoŭ, jakija prybyvali na karablach handlovaha fłotu ŭ port Antvierpiena. U hetym prajekcie była zadziejničanaja hrupa studentaŭ Luvenskaha ŭniviersiteta, jakuju ŭznačalvaŭ supracoŭnik radyjo «Vyzvaleńnie» Uładzimir Ćvirka (da emihracyi — Vadzim Surko). Ale ŭ vyniku kuratary adznačali, što Rahula nie vykonvaje instrukcyj, užyvaje sumnieŭnyja mietady dla vykanańnia zadańniaŭ, robić nieabačlivyja abiacańni svaim padnačalenym, nieachvotna daje spravazdačy ab svaich pośpiechach i vyłučanych finansach. Isnavała taksama padazreńnie, što jon razhałošvaje detali supracoŭnictva z amierykanskaj raźviedkaj.
Adnym z ahientaŭ, jakija byli źviazanyja z Rahulem i ŭ 1954 hodzie rychtavalisia dla vykarystańnia za žaleznaj zasłonaj, byŭ supracoŭnik radyjo «Vyzvaleńnie» Lavon Karaś, jakoha siabry nazyvali mianuškaj Ryba. Z kantekstu dakumientaŭ vynikaje, što mienavita jon moh być tym ahientam z kryptanimam AECAMPOSANTO-11, jaki na samym pačatku padrychtoŭki vyjaviŭ zališniuju abaznanaść u spravach supracoŭnictva Rady BNR z CRU — naprykład, jamu była viadomaja detalnaja infarmacyja ab papiarednich desantach, miescy ich vysadki i h.d. Bolš za toje, vyśvietliłasia, što ŭ toj ci inšaj stupieni detali prajekta viadomyja inšym biełaruskim studentam u Bielhii i navat dziejačam BNR daloka za jaje miežami. U sakaviku 1954 Rahula pisaŭ kiraŭnictvu CRU: «Vy upriekajetie, čto Ryba znajet o miestonachoždienii čietyrioch. Upriok na ničiom nie osnovan, i eto sovieršienno nievierojatno, tak kak ob etom nie znajet dažie Priezidient i nikto iz moich sotrudnikov. Ryba budto by znajet, hdie skryta otrava [atruta, schavanaja ŭ kaŭniarach vopratki desantnikaŭ na vypadak zatrymańnia — NN]. No ja sam ob etom ničieho nie znaju. Ja prišioł k jedinstviennomu vozmožnomu zaklučieniju, čto vsie eti arhumienty podyskany dla maskirovki diejstvitielnoj opasnosti, kotoraja, vierojatno, uhrožajet nie s našiej storony».
U vieraśni taho ž hoda Lavon Karaś byŭ znojdzieny miortvym u race Izar kala Miunchiena. Palicyja pravodziła śledstva nadta niadbajna, i sapraŭdnyja abstaviny jahonaj śmierci tak nikoli i nie byli vyśvietlenyja. U emihranckim asiarodku panavała dumka, što Karaś zrabiŭsia achviaraj savieckich ahientaŭ.
Janka Bryl paviedamlaje
U čakańni vajny z SSSR svajo supracoŭnictva prapanavaŭ CRU i prezident Rady BNR Mikoła Abramčyk. Naviedaŭšy biełaruski asiarodak u Kliŭlendzie, jon sa ździŭleńniem daviedaŭsia, što niekatoryja maładyja biełarusy tak žadali viarnucca na Baćkaŭščynu, što pajšli słužyć u amierykanskaje vojska, kab navučycca skokać z parašutam, i takich naličvałasia kala dvaccaci. Abramčyk prapanoŭvaŭ stvaryć ź liku takich dobraachvotnikaŭ biełaruskuju hvardziejskuju rotu.
Infarmacyju ab antysavieckim ruchu na Baćkaŭščynie šukali ŭ samych niečakanych miescach. Tak, na adnoj z sustrečaŭ Abramčyk paviedamiŭ supracoŭniku CRU, što ŭ SSSR vyjšła kniha Janki Bryla «U Zabałoćci dnieje», dzie źmiaščajucca źviestki ab antykamunistyčnym padpolli na Navahradčynie. Abramčyk śćviardžaŭ, što zhadanyja ŭ knizie asoby mohuć być znajomyja Barysu Rahulu, jaki pachodzić z apisanych u tvory miaścinaŭ.
Padčas vizitu ŭ ZŠA paeta Piatra Hlebki z dypłamatyčnaj misijaj razhladałasia mahčymaść skantaktavać jaho z daŭnim siabram z davajennych časoŭ Antonam Adamovičam, jaki zapeŭnivaŭ, što Hlebku možna schilić zastacca ŭ Amierycy. Uvahu CRU pryciahnuła i takaja viestka: 13 śniežnia 1956 hoda hazieta New York World Telegram and Sun paviedamlała, što na baku vienhierskich paŭstancaŭ u vakolicach Budapiešta zmahajucca biełaruskija sałdaty, jakija dezierciravali z savieckaj armii. Rabilisia zachady pa ŭstalavańni kantaktu z hetymi asobami.
Balšavik — taksama čałaviek
Ale ŭ antysavieckim zmahańni možna było raźličvać daloka nie na ŭsich sajuźnikaŭ. U hutarcy z supracoŭnikami CRU Mikoła Abramčyk, miž inšaha, niaŭchvalna adhukaŭsia ab AUN(b), jakaja, na jahonuju dumku, psavała reputacyju ŭsich nierasijskich emihrantaŭ z SSSR, i imknuŭsia padkreślić, što Rada BNR nie choča mieć z banderaŭcami ničoha supolnaha. Zrešty, jak adznačaŭ jahony surazmoŭca, heta mahło być vyklikana nievysokim mierkavańniem ab AUN, jakoje na toj čas panavała ŭ amierykanskich śpiecsłužbach. Abramčyk ličyŭ, što haliččanie z AUN «uspryniali ramantyčny aśpiekt polskaha nacyjanalizmu, ale nie zdoleli pieraniać polskuju vytančanaść», tamu schilnyja dziejničać nieabačliva.
Paśla čarhovaha vizitu ŭ ZŠA Abramčyk narakaŭ, što ŭsie antykamunistyčnyja instytucyi absadžanyja rusafiłami, jakija nie dajuć raźvivacca biełaruskim zachadam u hetaj spravie. Tak, sutyknuŭšysia ź mierkavańniem, što radyjo «Hołas Amieryki» moža viaščać na Biełaruś pa-rasijsku, Abramčyk nastojvaŭ na arhanizacyi biełaruskaj siekcyi, arhumientujučy, što biełaruskaja mova adroźnivajecca ad rasijskaj macniej, čym skandynaŭskija movy mižsobku, a kolkaść nasielnictva Biełarusi bolšaja, čym usich bałtyjskich respublik razam.
Miž inšym, u 1956 hodzie Abramčyk prapanoŭvaŭ CRU kala 60 kh aryhinałaŭ dakumientaŭ Biełaruskaj Narodnaj Respubliki, jakija ŭjaŭlali niemałuju histaryčnuju kaštoŭnaść — pry ŭmovie, što ŭ budučyni jany buduć pieradadzienyja biełaruskamu ŭradu, jaki budzie pryznany ZŠA. Ci byli zapatrabavanyja hetyja dakumienty amierykanskaj raźviedkaj — nieviadoma.
CRU nikoli nie chavała svajoj zaniepakojenaści, što Rada BNR i koła jaje prychilnikaŭ mohuć być infiltravanyja savieckimi ahientami. Tym bolšuju cikavaść vyklikała paviedamleńnie ab mahčymych suviaziach prezidenta Mikoły Abramčyka z kamunistami. U 1955 adzin z supracoŭnikaŭ paviedamlaŭ, što ŭ haziecie rasijskich emihrantaŭ «Novoje russkoje słovo» była apublikavanaja infarmacyja, jakaja kampramietavała Abramčyka jak ahienta NKVD. Kali jamu było prapanavana dać abviaržeńnie, Abramčyk niečakana adkazaŭ: «Ja nie liču patrebnym reahavać na plotki. Zrešty, navat kali ja i byŭ balšavikom, to što ŭ hetym kryminalnaha?»
«Biełaruski paŭstaniec» na čale polskich śpiecsłužbaŭ
Radasłaŭ Astroŭski
U 1953 hodzie adbyłasia pieršaja sustreča Abramčyka i jaho zaciataha supiernika i kankurenta — prezidenta BCR Radasłava Astroŭskaha. Padčas spatkańnia apošni nie chavaŭ skiepsisu što da svaich adnadumcaŭ i paplečnikaŭ i prapanoŭvaŭ abjadnać prychilnikaŭ Rady BNR i BCR pad supolnym kiraŭnictvam. U Radzie BNR u toj čas taksama naśpiavaŭ unutrany kryzis. Paśla pravału Filistoviča i hrupy Vostrykava ŭ BSSR davier CRU da siabroŭ Rady BNR asłabieŭ. Astroŭski nie moh nie skarystacca z takoj mahčymaści. Kali raniej BCR aktyŭna supracoŭničała z brytanskimi śpiecsłužbami, to ciapier jaje prychilniki imknulisia zacikavić CRU. Biełaruskaja centralnaja rada ŭ dakumientach amierykanskaj raźviedki zhadvajecca pad kryptanimam AETOMAC-1, Astroŭski mieŭ mianušku AETOMAC-2.
Za supracoŭnictva z brytanskaj raźviedkaj u BCR adkazvała vajenizavanaja arhanizacyja «Biełaruski vyzvolny ruch» (BVR). Jaje kiraŭnik Ludvih Hałubovič-Zarečny navat pahražaŭ, što rasstralaje Abramčyka i Rahulu za toje, što jany «pradajuć biełarusaŭ amierykancam». 27 žniŭnia 1952 hoda Zarečny skłaŭ na imia Astroŭskaha absalutna fantastyčny rapart, u jakim sa słovaŭ ahienta za žaleznaj zasłonaj raspaviadajecca, nibyta «biełaruskaja antysavieckaja partyzanka» ŭ BSSR i PNR spyniłasia tolki ŭ 1948, usie jaje ŭdzielniki lehalizavalisia, mnohija — u vojsku ci śpiecsłužbach, a niejki «hienierał R.» naohuł zrabiŭsia ministram dziaržbiaśpieki PNR (!). Pra Michała Vitušku adznačana, što jon nibyta źjaŭlaŭsia «ŭ horadzie» dvojčy — u 1946 i 1947, dalej jahonaje miescaznachodžańnie nieviadomaje.
Z dalejšych dakumientaŭ vyśviatlajecca, što vysokapastaŭleny «simpatyzant biełaruskich partyzanaŭ» — heta nibyta ministr dziaržbiaśpieki PNR Stanisłaŭ Radkievič. Naohuł, Zarečny ŭ svajoj spravazdačy robić akcent na tym, što ŭsie «biełaruskija partyzany» znachodziacca ŭ PNR, kudy ŭciakli ad balšavikoŭ, čakajučy, što Polšča budzie niezaležnaj (ci nie tut biaruć pačatak hipotezy peŭnych sučasnych aŭtaraŭ ab tym, što štab Vituški znachodziŭsia pad Varšavaj?). Tak ci inačaj, hetyja źviestki byli pryznanyja CRU absalutna niejmaviernymi.
Zaklatyja siabry
U baraćbie z kankurentami ŭsie srodki zdavalisia dobrymi. U žniŭni 1952 ahient CRU paviedamlaŭ, što z razmoŭ z Abramčykam i Rahulem stała viadoma ab radyjostancyi, mierkavana raźmieščanaj u Brytanii, jakaja ad imia «biełaruskich partyzanaŭ z-pad Hrodna» ahituje za Astroŭskaha suprać Rady BNR. Ale, niahledziačy na vostraje supiernictva BCR i Rady BNR, CRU było zacikaŭlenaje ŭ abjadnańni biełaruskich antysavieckich siłaŭ.
Uvosień 1952 hoda Astroŭski prapanavaŭ amierykancam raspracavany BVR płan supracoŭnictva z raźviedkaj ZŠA, jaki praduhledžvaŭ, miž inšaha, zasyłku hrupy raźviedčykaŭ u PNR i jašče dźviuch — u BSSR. U CRU ŭspryniali taki prajekt z entuzijazmam, vyrašyŭšy prapanavać siabram Rady BNR stvareńnie adzinaj raźviedvalnaj škoły dla prychilnikaŭ abiedźviuch palityčnych aryjentacyj biełaruskaj emihracyi. Admova z boku Rady BNR aznačała b, na dumku amierykancaŭ, «palityčnuju katastrofu, bo hetaja hrupa amal całkam zaležnaja ad našaj padtrymki». Barys Rahula ŭ 1954 pisaŭ: «H-n Pitir uprieknuł nas v tom, čto u nas «bolšie orhanizacij, čiem ludiej»… Pozvoltie obratiť vašie vnimanije na to, čto, niesmotria na vsie raźnicy vniešnich form i mietodov raboty etich orhanizacij, oni vsie striemiatsia k odnoj i toj žie cieli. Połnoho žie jedinomyślija možno triebovať tolko v totalitarnych sistiemach, protiv kotorych my boriemsia».
Adnak supiarečnaści miž kankurentami byli zanadta mocnymi, a nieŭzabavie ŭ CRU vyśvietlili, što i Radasłaŭ Astroŭski ŭ minułym byŭ ciesna źviazany z kamunistami ŭ Zachodniaj Biełarusi. Na tle pravału ŭ BSSR misii desantnikaŭ Rady BNR u 1952—1954 hh. CRU paličyła niemetazhodnym dalejšaje supracoŭnictva ź biełarusami z abodvuch palityčnych łahieraŭ.
Barys Rahula ŭ svaim liście da kiraŭnictva CRU ŭ 1954 hodzie pisaŭ: «Vy ošibajetieś, jeśli dumajetie, čto v słučaje priekraŝienija vašiej pomoŝi biełorusskaja emihracija nie budiet prodołžať svojej raboty. Dažie v słučaje priekraŝienija našieho sotrudničiestva (chotia eto i niemyślimo v śviazi s lud́mi, nachodiaŝimisia tam), raz načatoje dieło nie budiet priekraŝieno. Naša boŕba za osvoboždienije Biełoruśsii datirujetsia ni ot 45-ho, ni, tiem boleje, ot 51-ho hoda. Naši usilija v prodołžienii kontakta s B[jełoruśsijej] nie priekratiatsia, niezavisimo ot połožienija, v kotoroje nas mohut postaviť».
(Praciah budzie.)
