Viasnovy kirmaš u himnazii №4. Fota gymn4.minsk.edu.by
Voś užo minuŭ ceły navučalny hod, jak himnazijaj kiruje Andrej Hocman. Kali jon tolki sieŭ u dyrektarskaje kresła, jakoje da jaho zajmaŭ karupcyjanier Juryj Bandarenka, što trapiŭ u turmu za chabar, nastaŭniki i baćki ciešylisia: narešcie možna ŭzdychnuć z palohkaj. Siońnia mnohija ź ich dumajuć inačaj.
Alena Łazoŭskaja pracuje tut užo try hady, z taho času, jak pryviała ŭ pieršy kłas himnazii dačku. Žančyna kaža, što nakont biełaruskamoŭnaści nastaŭnikaŭ nie raz uźnikali pytańni.
«Kali majo dzicia pajšło ŭ pieršy kłas, da nas pryjšła nastaŭnica, jakaja movaj nie vałodała zusim. Na baćkoŭskim schodzie jana pa-biełarusku začytała z papierki štości pra siabie chvilinki na try, a dalej pierajšła na ruskuju movu. Potym, praŭda, baćki ŭzialisia za prablemu, i nastaŭnicu pamianiali, — pryhadvaje Alena. —
U nas u himnazii tak: chto viedaje movu — toj viadzie pa-biełarusku, chto nie viedaje, naprykład, nastaŭnik fiziki ci matematyki, — pa-rusku. Sa zvankom bolšaść nastaŭnikaŭ tut ža pierachodzić na ruskuju movu. Viedajecie, u mianie dzieci razmaŭlali pa-biełarusku, pakul nie pryjšli ŭ biełaruskamoŭnuju himnaziju. A pryjšli — usio, ciapier tolki z rodnymi razmaŭlajuć».
Alena tłumačyć, što prosta nie moža maŭčać. Jašče ŭ lutym, kali ŭ škole była piedahahičnaja narada, jana źviarnułasia da kaleh z zaklikam zachoŭvać biełaruščynu.
«Na toj naradzie byŭ i Henik Łojka, ale jamu słova amal nie dali. Ja nie vytrymała, ustała i skazała: «Pasłuchajcie, uzhadajcie sierbałužycki narod i sierbałužyckuju movu. Što ad ich zastałosia? Kniha receptaŭ. Niaŭžo i ad nas tolki kniha zastaniecca? Dla čaho my sabralisia mienavita ŭ hetaj škole? Niaŭžo dla taho, kab pakazać, jak iści pa šlachu najmienšaha supracivu, pakazać, jak žyć lahčej?
My paprostu vučym dziaciej być prystasavancami. Vy možacie ŭjavić sabie karcinu, što ŭ Čechii, Hiermanii, Aŭstryi, Anhlii, Polščy, Łatvii sa zvankom nastaŭnik raptam pierachodzić na inšuju movu? Nie. Dyk čamu taki absurd u nas?» — davodzić nastaŭnica. — Paśla hetaha dyrektar staŭ mianie vyklikać da siabie i kazać, kab mianiała pavodziny, bo adarvałasia ad kalektyvu».
Viasnovy kirmaš u himnazii №4. Fota gymn4.minsk.edu.by
Alena dadaje, što kali spadar Łojka padaŭ na dyrektara ŭ sud praz nastaŭnikaŭ fizkultury, jaje znoŭ vyklikali na razmovu.
«Dyrektar skazaŭ, što źbiraje na Henika pakiet dakumientaŭ, kab pravieryli jaho psichičny stan. Tady ja i zrazumieła, što treba dziejničać», — raspaviadaje žančyna.
Dva tydni tamu Alena skłała list i pačała źbirać pad im podpisy nastaŭnikaŭ i baćkoŭ.
«My, baćki vučniaŭ himnazii № 4 h. Minska, prosim spynić vyhnańnie i faktyčna vyniščeńnie biełaruskaj movy, jakoje adbyvajecca ŭ ścienach našaj himnazii. Himnazija №4 — adzinaja na ŭvieś Frunzienski rajon biełaruskamoŭnaja škoła sa statusam himnazii. I my, baćki, śviadoma pryviali našych dziaciej mienavita ŭ hetuju navučalnuju ŭstanovu, kab jany atrymlivali viedy na rodnaj movie.
Dla nas vielmi važna, kab praces navučańnia, vychavańnia i znosin nastaŭnikaŭ z vučniami i ich baćkami adbyvaŭsia na rodnaj — biełaruskaj movie. Heta značyć, što mova pavinna hučać padčas urokaŭ, fakultatyvaŭ, na pierapynkach, u stałovaj, harderobie, padčas naviedvańnia vučniami haradskich mierapryjemstvaŭ, teatraŭ i kinateatraŭ, ekskursij, pachodaŭ, u hrupie padoŭžanaha dnia i hetak dalej. Baćkoŭskija schody taksama majuć vieścisia na rodnaj movie.
U našaj škole sa zvankom nastaŭniki raptam zabyvajucca na svoj abaviazak i stasujucca z vučniami na ruskaj movie, a niekatoryja navat vykładajuć svaje pradmiety pa-rusku. Jany parušajuć prava vučniaŭ nabyvać adukacyju na rodnaj movie. U našaj himnazii, takim čynam, parušajecca zakon našaj krainy.
My, baćki, zychodziačy ź intaresaŭ našych dziaciej, prosim ad nastaŭnikaŭ vykładać svaje pradmiety na biełaruskaj movie i nie zabyvacca pra svaje abaviazki adrazu paśla zvanka. My im davieryli našych dziaciej, a jany im padajuć prykład dvudušnaści, abyjakavaści da svajoj movy.
Z pavahaj, baćki vučniaŭ himnazii № 4 h. Minska».
Andrej Hocman, dyrektar himnazii №4.
Alena raspaviadaje, što kali kiraŭnictva daznałasia pra zbor podpisaŭ, dyrektar patelefanavaŭ joj i paviedamiŭ pra zvalnieńnie. Paśla hetaha inšyja nastaŭniki admovilisia padpisvacca, bo stracić pracu nichto nie hatovy. Dy i baćki taksama bajacca, tolki nie za siabie, a za dziaciej. Pakul što padpisalisia ŭsiaho 17 čałaviek.
«Kali my damahalisia, kab nam dali biełaruskamoŭnuju nastaŭnicu małodšych kłasaŭ, jon skazaŭ adnoj maci: «Nie rypajciesia, bo vam jašče ŭ himnaziju pastupać, a my ŭsie kody viedajem», — kaža Alena.
— Mamy, jakija padpisvalisia pad listom, kazali, što taksama bajacca. My ŭsie baimsia, kab jon dziaciej našych nie pazabiraŭ. Možacie sabie ŭjavić? Heta ž nie 1930-ja hady! U XXI stahodździ my baimsia, kab u nas, narmalnych adekvatnych mam, nie zabrali dziaciej. Dy chto? Dyrektar škoły».
Choć Alena ŭžo straciła miesca ŭ himnazii i dapracoŭvaje apošnija dni, tut praciahvajuć vučycca jaje dvoje dziaciej, tamu joj usio adno jość za što pieražyvać. Jana kaža, baćkoŭ chvaluje, što ciapier kiraŭnictva himnazii ŭziałosia pierarablać Statut, a pra toje, jakija praŭki buduć uniesienyja, nichto nie havoryć.
«Raniej my byli nacyjanalnaj himnazijaj, ale ciapier my ŭžo nie nacyjanalnaja. Potym my stali himnazijaj ź biełaruskaj movaj navučańnia, ale heta taksama ciapier pad pytańniem. Statut mohuć źmianić tak, što my staniem škołaj z ruskaj i biełaruskaj movaj navučańnia. Albo — z ruskaj, dzie asobnyja pradmiety buduć vykładacca na biełaruskaj movie. Ci ŭvohule stvorać pa adnym kłasie ŭ kožnaj paraleli dla takich, jak my, i ŭsio.
My chvalujemsia za los Statuta i ŭvohule los himnazii. My zapužanyja. U našaj škole staŭ panavać strach. Były dyrektar vioŭ tuju ž samuju palityku, ale strachu nie było», — kaža Alena.
Padčas hukańnia viasny ŭ himnazii №4. Fota gymn4.minsk.edu.by
«My bačym, što ciapier adbyvajecca ŭ himnazii, i razumiejem, što nam niama čaho tut rabić»
U himnazii №4 vučacca dvoje dziaciej Volhi.
«My išli ŭ himnaziju tolki dziela biełaruskaj movy. Jaje i tak tam 50%, a kali ŭvohule ničoha nie budzie… My bačym, što ciapier adbyvajecca ŭ himnazii, i razumiejem, što nam niama čaho tut rabić. Naša starejšaja dačka ciapier sprabuje pastupić u licej imia Jakuba Kołasa. U škole zastajecca syn, — raspaviadaje Volha.
— Ja sama biełaruskuju movu daskanała nie viedaju, bo niama z kim jaje vyvučać. My — dzieci tych časoŭ, kali ničoha biełaruskaha nie było. Našy baćki movy nie viedali, nie razmaŭlali na joj, tamu vučymsia sami. Ale ž my chacieli ź dziećmi, chacieli, kab jany adrazu pačali ŭbirać heta ŭsio ŭ siabie. Tamu naša dačka i sychodzić, bo ŭ himnazii prablemy nie tolki z movaj, ale i z nastaŭnikami. Padabranaja takaja kamanda, jakaja budzie słuchacca, budzie rabić toje, što skažuć. U vyniku najlepšyja prosta biahuć. U našaj dački za siem hadoŭ źmianilisia šeść kłasnych kiraŭnikoŭ. I jašče ŭsio patrabujuć hrošy: na ramonty, na nastaŭnikaŭ, na adno, na druhoje».
Syn viadomaha mastaka Uładzimira Višnieŭskaha zakančvaje druhi kłas himnazii.
«Nastaŭniki pracujuć jak byccam pad prymusam, tamu što za miežami kłasa jany nie razmaŭlajuć na biełaruskaj movie. A niekatoryja vykładčyki nie razmaŭlajuć uvohule na biełaruskaj movie. Naprykład, nastaŭnica choru razmaŭlaje tolki na ruskaj movie, i pieśni dzieci śpiavajuć pa-rusku, — kaža spadar Višnieŭski. — Ja pracuju ŭ Akademii mastactvaŭ, tamu pakidaju dzicia ŭ hrupie padoŭžanaha dnia. Tam nastaŭnica taksama razmaŭlaje na ruskaj movie, choć i viedaje biełaruskuju. I dzieci pamiž saboj razmaŭlajuć bolš pa-rusku».
Niekatoryja baćki, ź jakimi my pahutaryli, pažadali, kab ich imia nie prahučała. Adnak jany paćvierdzili hetyja fakty.
Dyrektar: Prablem ź biełaruskaj movaj u himnazii №4 ja nie baču
