Śviatłana Aleksijevič dała intervju karespandentu rasijskaha ahienctva «Rehnum». Imavierna, pierad hutarkaj jana nie viedała, jakoha kirunku hety ŚMI. Tym nie mienš, kali sutyknułasia z pravakacyjnymi pytańniami, davała rezkija i adekvatnyja adkazy. Zrazumieŭšy, što meta aŭtara — pravakacyja, jana zabaraniła publikacyju hutarki. Tym nie mienš «Rehnum» daŭ jaje ŭ poŭnym vyhladzie.
Prapanujem vam tekst hutarki i tut, vy atrymajecie intelektualnuju asałodu.
IA REGNUM: Čamuści tak atrymlivajecca, što zvyčajna intervju robiać ź ludźmi, ź jakimi, u cełym, zhodnyja. Umoŭna kažučy, vas nie pakličuć na Pieršy kanał, bo jany z Vami nie zhodny…
… a na «Dožd́» pakličuć …
IA REGNUM: … a na «Dožd́» pakličuć, ale spračacca z vami nie buduć. Ja vam chaču sumlenna skazać, što pa pieravažnaj bolšaści pytańniaŭ ja całkam nie zhodny z vašaj pazicyjaj.
Davajcie, mnie zdajecca, heta pavinna być cikava.
IA REGNUM: Voś mienavita. Bo heta i jość dyjałoh.
Tak, cikava daviedacca vobraz čałavieka, jaki znachodzicca pa toj bok, daviedacca, što ŭ jaho ŭ hałavie.
IA REGNUM: Dobra. Niekatory čas tamu vy dali našumiełaje intervju pra toje, što ŭ Biełarusi moža pačacca relihijnaja vajna pamiž pravasłaŭnymi i katalikami, bo «čałavieku možna ŭkłaści ŭ hałavu ŭsio što zaŭhodna». A vam taksama možna ŭkłaści?
Maja prafiesija — rabić tak, kab nie ŭkłali. Niejkaja častka ludziej žyvie śviadoma, zdolnaja siabie abaranić, zdolnaja razumieć, što adbyvajecca navokał. A bolšaść ludziej prosta niasie chvalaj, i jany žyvuć u banalnaści.
IA REGNUM: Ci nie padajecca vam, što ŭ našaj častcy ziamnoha šara takich ludziej bolš?
Ja dumaju, u nas jak usiudy. I ŭ Amierycy toje ž samaje, inakš adkul by ŭziaŭsia Tramp. Kali ty maješ spravu ź siarednim čałaviekam, słuchaješ, što jon kaža. Heta nie zaŭsiody prymušaje lubić ludziej. Tak što tak usiudy, heta nie tolki ruskaja rysa.
Prosta my ciapier znachodzimsia ŭ takim stanie, kali hramadstva straciła aryjenciry. I pakolki my kraina vojnaŭ i revalucyj, i hałoŭnaje ŭ nas — kultura vajny i revalucyj, to lubaja histaryčnaja niaŭdača (typu pierabudovy, kali my rvanulisia, chacieli być jak usie) — jak tolki zdaryłasia niaŭdača, pakolki hramadstva było nie hatova da hetaha, kudy my viarnulisia? My viarnulisia ŭ toje, što my viedajem. U vajenny, militaryscki stan. Heta naš narmalny stan.
IA REGNUM: Ja, ščyra kažučy, hetaha nie zaŭvažaju. Ni ŭ znajomych, ni ŭ nieznajomych ludziach ja nie baču nijakaj ahresii abo vajaŭničaści. Što majecca na ŭvazie pad militaryzmam?
Kali b ludzi byli inšymi, jany b usie vyjšli na vulicu, i vajny va Ukrainie nie było b. A ŭ dzień pamiaci Palitkoŭskaj było b stolki ž ludziej, kolki ja bačyła ŭ dzień jaje pamiaci na vulicach Paryža. Tam było 50, 70 tysiač čałaviek. A ŭ nas — nie. A vy kažacie, što ŭ nas narmalnaje hramadstva. U nas narmalnaje hramadstva dziakujučy tamu, što my žyviom svaim kołam. Militaryzm — heta nie kali ŭsie hatovyja zabivać. Ale, tym nie mienš, akazałasia, što hatovyja.
U mianie baćka — biełarus, a maci — ukrainka. Ja častku dziacinstva praviała ŭ babuli va Ukrainie i vielmi lublu ŭkraincaŭ, uva mnie ŭkrainskaja kroŭ. I ŭ strašnym śnie nielha było ŭjavić, što ruskija buduć stralać va ŭkraincaŭ.
IA REGNUM: Spačatku tam adbyŭsia dziaržaŭny pieravarot.
Nie, heta byŭ nie dziaržaŭny pieravarot. Heta hłupstva. Vy šmat hladzicie televizar.
IA REGNUM: Ja tam naradziŭsia.
Heta byŭ nie dziaržaŭny pieravarot. Heta dobra pracuje ruskaje telebačańnie. Demakratam treba było b tak skarystacca telebačańniem, jany niedaacanili. Siońniašniaja ŭłada ŭkładvaje ŭ śviadomaść toje, što joj treba. Heta byŭ nie pieravarot. Vy nie ŭjaŭlajecie, jakaja biednaść była vakoł …
IA REGNUM: Ujaŭlaju.
… jak tam krali. Źmiena ŭłady była žadańniem ludziej. Ja była va Ukrainie, chadziła ŭ muziej «niabiesnaj sotni», i prostyja ludzi mnie raskazvali pra toje, što tam było. U ich dva vorahi — Pucin i ŭłasnaja aliharchija, kultura chabarnictva.
IA REGNUM: U Charkavie ŭ mitynhu ŭ padtrymku Majdanu brali ŭdzieł trysta čałaviek, a suprać Majdanu — sto tysiač. Potym va Ukrainie adkryli piatnaccać turmaŭ, u jakich siadzić niekalki tysiač čałaviek. A prychilniki Majdanu chodziać z partretami vidavočnych fašystaŭ.
A ŭ Rasiei niama ludziej, jakija chodziać z partretami fašystaŭ?
IA REGNUM: Jany nie znachodziacca va ŭładzie.
Va Ukrainie jany taksama nie znachodziacca va ŭładzie. Parašenka i inšyja — nie fašysty. Vy razumiejecie, jany chočuć adździalicca ad Rasiei, iści ŭ Jeŭropu. Heta jość i ŭ Prybałtycy. Supraciŭ prymaje žorstkija formy. Potym, kali jany sapraŭdy stanuć niezaležnaj i mocnaj dziaržavaj, hetaha nie budzie. A ciapier jany valać kamunistyčnyja pomniki, jakija i nam varta było b pavalić, vyhaniajuć televizijnyja prahramy. A što, jany buduć hladzieć Sałaŭjova i Kisialova?
IA REGNUM: Jany i hladziać, u internecie. I trafik ani nie pamienšyŭsia.
Nie, heta hladzić niejkaja častka ludziej, ale nie narod.
IA REGNUM: Dy jak vam skazać: trafik rasijskich kanałaŭ pieravyšaje trafik ukrainskich.
Nu što jany hladziać? Nie palityčnyja prahramy.
IA REGNUM: Žyćcio va Ukrainie stała biadniejšym — heta fakt. I svabody słova tam stała našmat mienš — heta taksama fakt.
Nie dumaju.
IA REGNUM: Vy viedajecie, chto taki Aleś Buzina?
Jakoha zabili?
IA REGNUM: I takich prykładaŭ sotni.
Ale toje, što jon kazaŭ, taksama vyklikała žorstkaść.
IA REGNUM: To bok takich treba zabivać?
Ja hetaha nie kažu. Ale ja razumieju matyvy ludziej, jakija heta zrabili. Hetak ža, jak mnie zusim nie padabajecca, što zabili Paŭła Šaramieta, jaki lubiŭ Ukrainu. Mabyć, byli niejkija razborki ci niešta.
IA REGNUM: Vy znachodzicie dla ich vielmi šmat apraŭdańniaŭ.
Heta nie apraŭdańni. Ja prosta ŭjaŭlaju, što Ukraina choča budavać svaju dziaržavu. Pa jakim pravie Rasija choča tam navodzić paradak?
IA REGNUM: Vy byli na Danbasie paśla taho, jak tam pačałasia vajna?
Nie. Ja tam nie była. Kali pačałasia vajna, spraviadlivaści ŭžo nie šukaj. Pa-mojmu, Strałkoŭ kazaŭ, što ŭ pieršy tydzień ludziam było vielmi ciažka stralać adzin u adnaho, što prymusić ludziej stralać było amal niemahčyma. A potym pačałasia kroŭ. Toje ž možna skazać i pra Čačniu.
IA REGNUM: Navat kali pahadzicca z pazicyjaj (choć ja ź joj całkam nie zhodny), što ludzi ŭ Kijevie «vyjšli sami»: paśla hetaha ludzi ŭ Daniecku taksama vyjšli sami, biez zbroi, ich nie stali słuchać, ich sprabavali razhaniać, i potym jany vyjšli sa zbrojaj. I tyja, i druhija vyjšli adstojvać svaje ŭjaŭleńni ab pravilnym. Čamu dziejańni pieršych mahčymyja, a inšych — nie?
Vy toje ž samaje rabili ŭ Čačni, kab zachavać dziaržavu. A kali ŭkraincy stali baranić svaju dziaržavu, vy raptam uspomnili ab pravach čałavieka, jakija na vajnie nie vykonvajucca. Vy, ruskija, u Čačni pavodzili siabie jašče horš.
Ja nie palityk. Ale kali stavicca pad pytańnie cełasnać dziaržavy, heta prablema palityki. Kali tudy ŭvodziać čužyja vojski i pačynajuć na čužoj terytoryi navodzić paradki. Pa jakim pravie Rasija ŭvajšła ŭ Danbas?
IA REGNUM: Vy ž tam nie byli.
Ja taksama, jak i vy, hladžu televizar i čytaju tych, chto pra heta piša. Sumlennych ludziej. Kali Rasija tudy ŭvajšła, što vy chacieli — kab vas tam sustreli z bukietami kvietak? Kab ułada vam tam uzradavałasia? Kali vy ŭvajšli ŭ Čačniu, dzie Dudajeŭ chacieŭ zrabić svaje paradki, svaju krainu — što zrabiła Rasieja? Sprasavała.
IA REGNUM: Vy skazali, što vy nie palityk. Vy — piśmieńnik. Mnie zdajecca vidavočnym, što ciapierašniaja baraćba ŭkrainskaj dziaržavy z rasijskaj movaj — heta hałoŭnaja pretenzija, jakuju da ich pradjaviać. Dziesiać hadoŭ tamu ahienctva Gallup pravodziła daśledavańnie ab tym, kolki pracentaŭ nasielnictva Ukrainy dumajuć pa-rusku…
Ja ŭsio heta viedaju. Ale ciapier jany vučać ukrainskuju i anhlijskuju.
IA REGNUM: …Zrabili jany heta vielmi prosta: razdavali ankiety na dźviuch movach, ukrainskaj i ruskaj. Chto na jakoj movie ŭziaŭ — toj na takoj i dumaje. 83% žycharoŭ Ukrainy dumajuć na ruskaj movie.
Što vy chočacie hetym skazać? Ich rusifikavali za siemdziesiat hadoŭ, hetak ža, jak i biełarusaŭ.
IA REGNUM: Vy chočacie skazać, što ludzi, jakija žyli ŭ Adesie abo Charkavie, kali-niebudź dumali pa-ŭkrainsku?
Ja nie viedaju, jak u vas, a ŭ nas u Biełarusi ź dziesiaci miljonaŭ čałaviek paśla vajny zastałosia šeść ź niečym miljonaŭ. I zajechała kala troch miljonaŭ ruskich. Jany da hetaha času tam. I była takaja ideja, što niama Biełarusi, što ŭsio heta — vialikaja Rasieja. Sapraŭdy hetak ža i na Ukrainie. Ja viedaju, što ludzi tady vučyli ŭkrainskuju movu. Hetak ža, jak ciapier u nas jany vučać biełaruskuju, vieračy, što kaliści nastupiać novyja časy.
IA REGNUM: To bok možna zabaraniać ludziam havaryć na toj movie, na jakoj jany dumajuć?
Nu vy ž zabaranili ŭ Rasii razmaŭlać na biełaruskaj.
IA REGNUM: Chto zabaraniŭ?
Nu jak ža! Vy viedajecie tolki svoj vierchni kavałačak. Pačynajučy z 1922 hoda ŭ Biełarusi stała źniščałasia intelihiencyja.
IA REGNUM: Pry čym tut 1922 hod? My z vami žyviom siońnia, u 2017 hodzie.
Adkul usio biarecca? Adkul rusifikacyja ŭziałasia? Nichto nie razmaŭlaŭ u Biełarusi na ruskaj movie. Kazali ci na polskaj, ci na biełaruskaj. Kali Rasija ŭvajšła i prysvoiła sabie hetyja ziemli, Zachodniuju Biełaruś, pieršaje praviła było — ruskaja mova. I ni adzin univiersitet, ni adna škoła, ni adzin instytut u nas nie razmaŭlaje pa-biełarusku.
IA REGNUM: Heta značyć, u vašym razumieńni heta pomsta za padziei stahadovaj daŭniny?
Nie. Heta było starańnie rusifikavać, zrabić Biełaruś častkaj Rasii. I dakładna hetak ža zrabić Ukrainu častkaj Rasiei.
IA REGNUM: Pałova terytoryi, jakaja ciapier uvachodzić u skład Ukrainy, nikoli nie była nijakaj «Ukrainaj». Heta była Rasijskaja Impieryja. I paśla revalucyi 1917 hoda tam, naadvarot, ukaraniałasia ŭkrainskaja kultura.
Nu voś vy ničoha nie viedajecie, akramia svajho maleńkaha kavałačka času, jaki vy zaśpieli i ŭ jakim vy žyviacie. Pałova Biełarusi nikoli nie była Rasiejaj, jana była Polščaj.
IA REGNUM: Ale druhaja pałova była?
Druhaja častka była, ale nikoli nie chacieła tam być, vy siłkom trymali. Ja nie chaču pra heta kazać, heta taki nabor militarysckich banalnaściaŭ, što ja nie chaču heta słuchać.
IA REGNUM: Vy kažacie, što kali sto hadoŭ nazad (na vašuju dumku) ukaraniałasia ruskaja kultura — heta było drenna, a kali siońnia nasadžajecca ŭkrainskaja kultura — heta dobra.
Jana nie nasadžajecca. Heta dziaržava choča ŭvajści ŭ Jeŭropu. Jana nie choča žyć z vami.
IA REGNUM: Dla hetaha treba admianić ruskuju movu?
Nie. Ale, moža być, na niejki čas i tak, kab scemientavać nacyju. Kali łaska, havarycie pa-rusku, ale ŭsie navučalnyja ŭstanovy buduć, viadoma, pa-ŭkrainsku.
IA REGNUM: To bok možna zabaraniać ludziam havaryć na toj movie, na jakoj jany dumajuć?
Tak. Heta zaŭsiody tak. Heta ž vy hetym zajmalisia.
IA REGNUM: Ja hetym nie zajmaŭsia.
Rasija. Jana tolki hetym i zajmałasia na zaniatych terytoryjach, navat u Tadžykistanie prymušała ludziej razmaŭlać na rasiejskaj movie. Vy bolej daviedajciesia, čym zajmałasia Rasija apošnija dźvieście hadoŭ.
IA REGNUM: Ja vas pytajusia nie pra dźvieście hadoŭ. Ja vas pytajusia pra siońnia. My žyviom siońnia.
Inšaha sposabu zrabić nacyju niama.
IA REGNUM: Zrazumieła. Vy ŭ mnohich intervju kazali, što vašy znajomyja z aściarohaj hladzieli i hladziać na toje, što adbyvajecca na Majdanie i što evalucyjny šlach raźvićcia, biezumoŭna, lepšy. Vy, napeŭna, mieli na ŭvazie pierš za ŭsio Biełaruś, ale, napeŭna, i Rasieju taksama? Jak vy ŭjaŭlajecie, jak pavinien vyhladać hety evalucyjny šlach, što tut patrabujecca?
Patrabujecca ruch samoha času. Hledziačy na pakaleńni, jakija pryjšli paśla taho pakaleńnia, jakoje čakała demakratyi, ja baču, što pryjšło vielmi siervilnaje pakaleńnie, zusim niesvabodnyja ludzi. Vielmi šmat prychilnikaŭ Pucina i vajennaha šlachu. Tak što ciažka kazać, praz kolki hadoŭ Biełaruś i Rasieja pieratvoracca ŭ volnyja krainy.
Ale revalucyju jak šlach ja nie prymaju. Heta zaŭsiody kroŭ, a da ŭłady pryjduć usio tyja ž ludzi, inšych ludziej pakul niama. U čym prablema dzievianostych hadoŭ? Nie było svabodnych ludziej. Heta byli tyja ž kamunisty, tolki ź inšym znakam.
IA REGNUM: A što takoje svabodnyja ludzi?
Nu, skažam, ludzi ź jeŭrapiejskim pohladam na rečy. Bolš humanitarnyja. Jakija nie ličyli, što možna krainu raździarbaniać, a narod pakinuć ni z čym. A vy chočacie skazać, što Rasieja svabodnaja?
IA REGNUM: Ja pytajusia ŭ vas.
Jakaja jana volnaja? Niekalki adsotkaŭ nasielnictva vałodajuć usim bahaćciem, astatnija zastalisia ni z čym. Svabodnyja krainy — heta, naprykład, Šviecyja, Francyja, Niamieččyna. Ukraina choča być svabodnaj, a Biełaruś i Rasieja — nie. Kolki ludziej vychodzić na akcyi Navalnaha?
IA REGNUM: To bok volnyja ludzi, jakija prytrymlivajucca jeŭrapiejskaha pohladu na rečy?
Tak. Tam svaboda zrabiła vialiki šlach.
IA REGNUM: A kali čałaviek prytrymlivajecca nie jeŭrapiejskaj karciny śvietu? Da prykładu, u jaho jość paniaćcie talerantnaści, i ci moža być svabodnym artadaksalny pravasłaŭny, jaki nie ličyć, što talerantnaść — heta pravilna?
Nie treba tak prymityŭna. Viera čałavieka — heta jaho prablema. Jak ja chadziła ŭ Francyi pahladzieć ruskuju carkvu, tam było šmat pravasłaŭnych ludziej. Nichto ich nie čapaje, ale i jany nie naviazvajuć inšym svoj pohlad na žyćcio, jak heta adbyvajecca tut. Tam zusim inšyja śviatary, carkva nie sprabuje stać uładaj i nie prysłuhoŭvaje ŭładzie. Pahavarycie ź lubym jeŭrapiejskim intelihientam, i vy ŭbačycie, što vy — kufar, nabity zababonami.
IA REGNUM: Ja žyŭ na praciahu hoda ŭ Italii, i dzievianosta adsotkaŭ intelihientaŭ, jakich ja sustrakaŭ, adčuvajuć vielizarnuju simpatyju da levych idej i da prezidenta Rasiei.
Takija ludzi jość, ale nie ŭ takoj kolkaści. Heta jany tak na vas reahavali, tamu što ŭbačyli ruskaha z radykalnymi pohladami. U Pucina tam nie takaja vialikaja padtrymka, jak vy dumajecie. Prosta jość prablema levych. Heta nie značyć, što Le Pien — heta toje, što chacieła i choča Francyja. Dziakuj bohu, što Francyja pieramahła.
IA REGNUM: Čamu «Francyja pieramahła»? A kali b vyjhrała Le Pien, Francyja b prajhrała?
Viadoma. Heta byŭ by jašče adzin Tramp.
IA REGNUM: Ale čamu «Francyja prajhrała», kali b bolšaść francuzaŭ prahałasavała za jaje?
Pačytajcie jaje prahramu.
IA REGNUM: Ja čytaŭ ich abiedźvie. U prahramie Makrona niama ničoha, akramia ahulnych słoŭ pra toje, što «my pavinny žyć lepš».
Nie. Makron — heta sapraŭdy svabodnaja Francyja. A Le Pien — heta nacyjanalistyčnaja Francyja. Dziakuj bohu, što Francyja nie zachacieła takoj być.
IA REGNUM: Nacyjanalistyčnaja nie moža być svabodnaj?
Prosta jana prapanavała krajni varyjant.
IA REGNUM: U adnym ź intervju vy skazali: «Učora ja išła pa Bradviei — i bačna, što kožny — asoba. A idzieš pa Minsku, Maskvie — ty bačyš, što idzie narodnaje cieła. Ahulnaje. Tak, jany pieraapranulisia ŭ inšuju vopratku, jany jeździać na novych mašynach, ale tolki jany pačuli klič bajavy ad Pucina «Vialikaja Rasija», — i znoŭ heta narodnaje cieła». Vy sapraŭdy tak skazali?
Tak, ja heta skazała. Ale skazała sa spasyłkaj na fiłosafa Lavonćjeva. Ja dzieści pračytała hetuju jaho cytatu. Ale, jak zaŭsiody ŭ žurnalistycy, hetuju častku adkazu adkinuli.
IA REGNUM: Ja nie budu ničoha adkidać.
Ale tam, sapraŭdy, ty idzieš i bačyš, što iduć svabodnyja ludzi. A ŭ nas, navat tut, u Maskvie, vidać, što ludziam vielmi ciažka žyć.
IA REGNUM: To bok vy zhodnyja z hetaj cytataj pa stanie na siońnia?
Absalutna. Heta vidać navat pa płastycy.
IA REGNUM: Voś hetaja dziaŭčyna, barmen u kafe, dzie my siadzim — jana nie svabodnaja?
Pierastańcie, pra što vy kažacie.
IA REGNUM: Voś vam realny čałaviek.
Nie, jana nie svabodnaja, ja dumaju. Jana nie moža, naprykład, vam u vočy skazać, što jana pra vas dumaje. Abo pra hetu dziaržavu.
IA REGNUM: Čamu vy tak dumajecie?
Nie, jana nie skaža. A tam — luby čałaviek skaža. Voźmiem moj vypadak. Kali mnie dali Nobieleŭskuju premiju, to (taki etykiet va ŭsich krainach), ja atrymała vinšavańni ad prezidentaŭ mnohich krain. U tym liku ad Harbačova, ad prezidenta Francyi, kanclera Hiermanii. Potym mnie skazali, što rychtujecca telehrama Miadźviedzieva.
Ale na pieršaj pres-kanfierencyi, kali mianie spytali pra Ukrainu, ja skazała, što Krym akupavany, a na Danbasie Rasija raźviazała vajnu z Ukrainaj. I što takuju vajnu možna raźviazać ŭsiudy, tamu što haračych vuhloŭ paŭsiul šmat. I mnie skazali, što telehramy nie budzie, tamu što hetuju maju cytatu kruciła «Echo Moskvy».
Da Trampa ŭ Amierycy takoje było niemahčyma. Ty moh być suprać vajny ŭ Vjetnamie, suprać čaho zaŭhodna, ale kali ty atrymaŭ Nobieleŭskuju premiju, ciabie vinšuje prezident, tamu što heta honar hetaj kultury. A ŭ nas pytajucca: ty ŭ hetym łahiery abo ŭ tym łahiery?
IA REGNUM: Vy časam kažacie pra Rasieju «my», a časam «jany». Dyk usio-tki «my» abo «jany»?
Usio ž taki «jany». Užo «jany», na žal.
IA REGNUM: Ale tady heta premjer-ministr nie vašaj dziaržavy, čamu jon abaviazkova pavinien vas vinšavać?
Ale my ž ličymsia Sajuznaj dziaržavaj. My jašče vielmi ciesna źviazanyja. My jašče nie adarvalisia, i chto nas adpuścić. Choć by my i chacieli adarvacca.
IA REGNUM: Tak, značyć, «jany»?
Pakul jašče — «my». Ja ŭsio ž taki čałaviek ruskaj kultury. Ja pisała pra hety čas, pra ŭsio heta na ruskaj movie, i ja, viadoma, była b rada jaho telehramie. U maim razumieńni, jon pavinien byŭ jaje dasłać.
IA REGNUM: Vam ŭručyli Nobieleŭskuju premiju amal dva hady tamu. Jak vam ciapier zdajecca — za što mienavita vy jaje atrymali?
Heta treba spytać u ich. Kali b vy zakachalisia ŭ niejkuju žančynu, a jana — u vas, pytańnie ab tym, «za što jana ciabie palubiła», hučała b śmiešna. Heta było b durnoje pytańnie.
IA REGNUM: Ale tut usio ž rašeńnie prymałasia nie na ŭzroŭni pačućciaŭ, a racyjanalna.
Mnie kazali: «Nu, vy, napeŭna, daŭno ŭžo čakali Nobieleŭskuju premiju». Ale ja nie była takim idyjotam, kab siadzieć i čakać jaje.
IA REGNUM: A kali b Nobieleŭski kamitet u vas adnojčy spytaŭ, kamu jašče z aŭtaraŭ, jakija pišuć pa-rusku, varta było b uručyć premiju, kaho b vy nazvali?
Volhu Siedakovu. Heta čałaviek, jaki adpaviadaje majmu razumieńniu taho, što takoje piśmieńnik. Siońnia heta vielmi važnaja fihura ŭ ruskaj litaratury. Jaje pohlady, jaje paezija, jaje ese — usio, što jana piša, kaža pra toje, što jana — vielmi vialiki piśmieńnik.
IA REGNUM: U suviazi z vašymi knihami ja chaču viarnucca da danbaskaj temy, ale nie ŭ palityčnym płanie. Mnohija vašy knihi — pra vajnu i pra ludziej na vajnie. Ale na hetuju vajnu vy nie jedziecie.
Nie jeździła i nie pajedu. I ŭ Čačniu ja nie jeździła. Adnojčy my razmaŭlali pra heta z Palitkoŭskaj. Ja skazała joj: Ania, ja bolš nie pajedu na vajnu. Pa-pieršaje, u mianie niama ŭžo fizičnych sił bačyć zabitaha čałavieka, bačyć čałaviečaje varjactva. Akramia taho, usio, što ja zrazumieła pra heta čałaviečaje varjactva, ja ŭžo skazała. U mianie niama inšych idej. A pisać jašče raz toje ž samaje, što ja ŭžo napisała — jaki sens?
IA REGNUM: Vy nie ličycie, što vaš pohlad na hetuju vajnu moža źmianicca, kali vy tudy pryjedziecie?
Nie. Tam jość ukrainskija, ruskija piśmieńniki, jakija pra heta pišuć.
IA REGNUM: Ale ž vy adkazvajecie na pytańni, kažacie pra hetyja padziei.
Heta adbyvajecca ŭ inšaj krainie. I ja mahu adkazvać na hetyja pytańni jak mastak, a nie jak udzielnik. Dla taho, kab pisać takija knihi, jak pišu ja, treba žyć u krainie, pra jakuju idzie havorka. Heta pavinna być tvaja kraina. Saviecki Sajuz — heta była maja kraina. A tam ja mnohich rečaŭ nie viedaju.
IA REGNUM: Ja maju na ŭvazie nie stolki napisańnie knih, kolki razumieńnie taho, što tam adbyvajecca.
Vy chočacie mnie skazać, što tam strašna? Tam toje ž samaje, što było ŭ Čačni.
IA REGNUM: Vy ž tam nie byli.
Tady, dziakuj Bohu, pakazvali praŭdu pa televizary. Nichto nie sumniavajecca ŭ tym, što tam kroŭ i što tam płačuć.
IA REGNUM: Ja pra inšaje. Ludzi, jakija žyvuć na Danbasie, upeŭnienyja ŭ svajoj praŭdzie. Heta zvyčajnyja ludzi, i jany padtrymlivajuć uładu apałčencaŭ. Moža być, kali b vy ich ubačyli, vy b ich niejak pa-inšamu zrazumieli? Jany taksama ludzi.
Ruskija z takim ža pośpiecham mohuć uvieści svaje vojski ŭ Prybałtyku, pakolki tam šmat niezadavolenych ruskich. Vy ličycie pravilnym, što vy ŭziali i ŭvajšli ŭ čužuju krainu?
IA REGNUM: Ja liču pravilnym, što na praciahu 23 hadoŭ niapisanym zakonam u dziaržavie Ukraina było pryznańnie taho, što tam jość i ruskaja kultura, i ŭkrainskaja. I hety bałans bolš ci mienš vykonvaŭsia pry ŭsich prezidentach…
Tak i było, pakul vy tudy nie ŭvajšli.
IA REGNUM: Heta niapraŭda. Uzimku 2013 hoda, da Kryma, my pačuli, kudy varta adpravić «maskalaku». A ŭ lutym 2014 hoda, adrazu paśla dziaržaŭnaha pieravarotu, da usiakich Krymaŭ, my ŭbačyli prajekty zakonaŭ suprać vykarystańnia ruskaj movy. Ludzi, jakija žyvuć u [paŭdniova-ŭschodniaj častcy krainy], ličać siabie ruskimi i nie ličać Banderu hierojem. Jany vyjšli pratestavać. A vy čamuści ličycie, što ludzi, jakija žyvuć u Kijevie, majuć prava na pratest, a tyja, chto žyvie na ŭschod ad, takoha prava nie majuć.
A chiba tam byli nie ruskija tanki, nie ruskaja zbroja, nie rasiejcy-kantraktniki? Bzdura ŭsio heta. Kali b nie było vašaj zbroi, tam by nie było vajny. Tamu nie durycie mnie hałavu hetym hłupstvam, jakim zabitaja vaša hałava. Vy tak lohka paddajaciesia ŭsiakaj prapahandzie. Tak, tam bol, tam strach. Ale heta na vašym sumleńni, na sumleńni Pucina. Vy ŭvarvalisia ŭ čužuju krainu, na jakoj padstavie? U internecie miljon zdymkaŭ, jak chodzić tudy ruskaja technika. Usie viedajuć, chto źbiŭ [boinh] i ŭsio inšaje. Davajcie ŭžo zakančvać vaša idyjockaje intervju. U mianie ŭžo niama sił na jaho. Vy prosta nabor prapahandy, a nie razumny čałaviek.
IA REGNUM: Dobra. U intervju haziecie El Pais vy skazali, što navat savieckaja prapahanda nie była takoj ahresiŭnaj, jak ciapier.
Absalutna. Pasłuchać hety idyjatyzm Sałaŭjova i Kisialova. Ja nie viedaju, jak heta mahčyma. Jany ž sami viedajuć, što kažuć niapraŭdu.
IA REGNUM: U tym ža intervju vy skazali, što carkva nie abmiažoŭvajecca zabaronaj teatralnych rabot i knih.
Tak, jana lezie tudy, dzie joj niama čaho rabić. Heta nie jaje prablemy, jakija stavić śpiektakli, što zdymać. Chutka budziem užo dziciačyja kazki zabaraniać, pakolki tam nibyta jość seksualnyja momanty. Vielmi śmiešna zboku hladzieć, u jakim vy znachodziciesia varjactvie.
IA REGNUM: Na słychu deputaty Dziarždumy, jakija zmahajucca z mastackimi filmami, a jakija mienavita zabarony z boku carkvy vy majecie na ŭvazie?
Dy kolki zaŭhodna. Usie hetyja pravasłaŭnyja, jakim zdajecca, što Siarebrańnikaŭ niešta nie toje stavić, Tabakoŭ niešta nie toje robić. Nie rabicie vyhlad, što vy nie viedajecie. U Novasibirsku zabaranili śpiektakl.
IA REGNUM: Vy ličycie, heta ahulnacarkoŭnaja pazicyja?
Ja dumaju, heta navat idzie źnizu. Ad hetaj ciemry, ad hetaj pieny, jakaja siońnia padniałasia. Vy viedajecie, mnie nie padabajecca naša intervju, i ja vam jaho zabaraniaju drukavać.
