Na terytoryi Paŭdniovaj Asiecii — śmierć, razbureńni, uzajemnyja abvinavačvańni hruzin i asiecin u etničnych čystkach i hienacydzie. Hruziny i asieciny zdajucca ciapier viečnymi i zaciatymi vorahami. Adnak na astatniaj terytoryi Hruzii pradstaŭniki hetych dvuch narodaŭ žyvuć poruč całkam mirna.
Siało Arašpierani mieścicca za 300 km ad Cchinvali, u paŭdniova‑ŭschodnim kutku Hruzii, dzie kampaktna žyvuć asieciny.
Za śviatočnym stałom u adnym z damoŭ sabralisia susiedzi: niekalki asiecin, dvoch hruzin, azerbajdžanka, adzin napaŭasiecin‑napaŭrasiejec. Šafior Lea, asiecin, padymaje čarhovy, davoli niečakany tost: «Za Saakašvili!»
«Hamardžos Saakašvili!» — dadaje Lea dla hruzinskich siabroŭ.
Asiecin, jaki pje za hruzinskaha prezydenta, — takaja karcina moža trochi ździvić inšaziemca, jaki za apošnija tydni čuŭ šmat zajavaŭ pra hienacyd asiecin z boku režymu Saakašvili i pra etničnyja čystki ŭ hruzinskich siołach Paŭdniovaj Asiecii.
Ale Lea tłumačyć, što jon udziačny ciapierašniaj uładzie za toj spakoj, jaki, niahledziačy na kanflikt, panuje ŭ Arašpierani i vakolicach.
Pažyły susied Lea, Ivan, taksama asiecin, dadaje, što zusim biez ekscesaŭ usio ž nie abychodzicca.
«Byvaje tut, niekatoryja ŭsiakija vybryki sabie dazvalajuć, — kaža Ivan. — Pytajuć, maŭlaŭ, asieciny, vy čaho jašče tut».
Ale takich, jak adrazu ž zapeŭnivajuć Ivanavy susiedzi, niašmat. Da taho ž jość palicyja — kanstebli, hruziny pa nacyjanalnaści, rehularna abjaždžajuć siało, raspytvajuć, ci ŭsio ŭ paradku, ci nia kryŭdzić chto.
«Nichto nie biažyć»
Dla hruzinskich uładaŭ spakoj «svaich» asiecin — heta palityčnaje pytańnie, i jany ŭsialak demanstrujuć asablivuju da jaho ŭvahu. Dva hady tamu, naprykład, prezydent Michaił Saakašvili asabista pryjaždžaŭ u Arašpierani na adkryćcio adramantavanaj asiecinska‑hruzinskaj škoły.
Tut, udalečyni ad Paŭdniovaj Asiecii, raźmieščana niekalki asiecinskich siołaŭ: Arašpierani, Bołkvi i inšyja. Dakładniej, jany byli pieravažna asiecinskija da 1990‑ch hh.
Paśla mnohija źjechali — niechta bajaŭsia mahčymaha ŭcisku z boku hruzin, niechta prosta bieh ad razruchi i niščymnicy postsavieckaj hłuchoj pravincyi.
«Ciapier nichto nie biažyć», — zapeŭnivaje Nona, miascovaja asiecinka. Nona pracuje ŭ Maskvie, a z pačatkam vajny prymčała ŭ Arašpierani, bo vielmi chvalavałasia za dziaciej i plamieńnikaŭ, jakija adpačyvali ŭ babuli. Aściarohi apynulisia marnymi.
«U mianie dva syny, jany — hruziny. Ja sama — asiecinka, — tłumačyć Nona. — U nas niemahčyma, kab hruziny i asieciny tut vajavali. U nas niama tut vajny».
Mama Nony, Naziko, nazyvaje siabie azerbajdžankaj, ale pry hetym napałovu — hruzinka. Nona, majučy takuju mamu‑azerbajdžanku, ličyć siabie pa baćku asiecinkaj, svaich dziaciej ža — pa ichnim baćku — hruzinami. Plamieńniki Nony, unuki Naziko, — asieciny. Całkam zvyčajnaja dla Hruzii karcina.
«Vajavać nielha»
Nona zapeŭnivaje, što zvadaŭ z taje nahody, čyja praŭda ŭ ciapierašnim kanflikcie, u asiecin i hruzin siała Arašpierani nie ŭźnikaje.
«My nie spračajemsia. Tamu što my ŭžo pryvykli tak žyć. My nia chočam hetaha ŭsiaho», — kaža Nona pra dalokaje ad Arašpierani krovapralićcie.
Z błytanych tłumačeńniaŭ Nony i susiedziaŭ vynikaje, što ludzi, z adnaho boku, starajucca adcuracca ad taho, što robiać palityki, a ź inšaha — prosta nie zakranać adno adnaho rezkimi razvahami na bolesnuju temu. Choć mierkavańni ŭ ich, jak pryznaje Naziko, razychodziacca.
«Viadoma, ciapier, kali była vajna, adnym radasna było, inšym — kryŭdna», — razvažaje pažyłaja azerbajdžanka pra svaich susiedziaŭ i siabroŭ, hruzin i asiecin.
Ale ŭ adnym i hałoŭnym, jak kaža hruzin Rusłan, usie — ci amal usie žychary Arašpierani zhodnyja.
«Usie kažuć, što tak nie pavinna być, — adkazvaje Rusłan na pytańnie, što ŭ siale kažuć pra vajnu. — Ludzi ŭsio ž. Vajavać nielha. Razam treba być. I ŭsio».
Hetaje prostaje praviła ŭ hłuchim kutku Ałazanskaj daliny, dzie žyvuć i asieciny, i hruziny, vykonvajecca całkam paśpiachova.
Pavodle źviestak pierapisu 2002 h., u Hruzii za miežami Paŭdniovaj Asiecii žyvuć prykładna 38 tys. asiecin.
