Niadaŭna my adznačyli 100-hodździe UNR. I voś 25 sakavika spaŭniajecca 100 hadoŭ z dnia abviaščeńnia Biełaruskaj Narodnaj Respubliki.
Dumaju, što mienavita ŭkrainski prykład natchniŭ biełaruskich patryjotaŭ na stvareńnie ŭłasnaj dziaržavy. U lubym razie hetyja dźvie padziei, biezumoŭna, uzajemaźviazany, jak ŭzajemaźviazana i ŭsia historyja dvuch našych krain i narodaŭ.
Na žal, UNR i BNR nie vystajali i byli źniščany ruskimi i miascovymi balšavikami.
Karta Biełaruskaj Narodnaj Respubliki
Tamu śviatkavańnie jubilejaŭ adnačasova niasie ŭ sabie i sumnuju notu. Notu stračanaha šancu, jaki našmat ščaśliviejšy za realnaść, jakaja tady tak i nie zmahła realizavacca.
Choć historyja i nie viedaje ŭmoŭnaha ładu, ciažka nie paddacca spakusie i nie pamaryć pra toj alternatyŭny śviet, u jakim i Ukraina, i Biełaruś adstajali niezaležnaść i jašče ŭ 1918 hodzie viarnulisia ŭ svaju naturalnuju jeŭrapiejskuju prastoru.
Pieršy ŭrad BNR
Ja ŭjaŭlaju sabie, naprykład, mahutnuju kanfiederacyju Ukrainy, Biełarusi, Polščy i Litvy, abjadnanuju tradycyjami Rečy Paspalitaj. Spracavaŭ by pry takich umovach pakt Mołatava — Rybientropa? Była b naohuł raspačata Druhaja suśvietnaja?
Mary marami, ale sinierhija Ukrainy i Biełarusi realna maje vielizarny patencyjał, jaki na praciahu stahodździaŭ dobrasusiedstva i pa sutnaści rodnasnych adnosin my nikoli tak i nie vykarystali choć by na tracinu.
U hetym artykule ja nie staŭlu sabie za metu dać aficyjny analiz biahučaha stanu našych dvuchbakovych adnosinaŭ, zatoje prapanuju čytaču svaje razvažańni ab samoj pryrodzie i historyi ŭzajemaadnosin našych dvuch narodaŭ.
Zdavałasia b, u adnosinach Ukrainy i Biełarusi z daŭnich časoŭ i da hetaha času ŭsio jasna i zrazumieła. Adnak, kali bolš uvažliva pryhledziecca, ubačym u ich niamała paradaksalnaha, a moža, i ŭnikalnaha.
Treciaja ŭstaŭnaja hramata ad 25 sakavika 1918 hoda, na padstavie jakoj źjaviłasia Biełaruskaja Narodnaja Respublika
Skažam, zusim niadaŭna ŭ adnym svaim artykule ja zadavaŭ rytaryčnaje pytańnie: «Ci jość u ciapierašniaj Jeŭropie dźvie susiednija krainy, u adnosinach jakich nie było b trahičnych, kryvavych staronak?». Dyk voś, akazvajecca, jość! I chadzić nam daloka nie treba, tamu što heta Ukraina i Biełaruś!
Za bolš čym tysiaču hadoŭ ni adnoj vajny, ni kanfliktu, ni varožaści naohuł!
Heta nadzvyčajnaja redkaść i nadzvyčajnaja cyvilizacyjnaja kaštoŭnaść. I, viadoma, mienavita hetaja ŭnikalnaja asablivaść i stvaraje hłybinnuju asnovu adnosin pamiž Ukrainaj i Biełaruśsiu, jakich by palityčnych viektaraŭ nie trymalisia kiraŭniki dźviuch dziaržaŭ u toj ci inšy momant.
Viadoma, možna rastłumačyć takuju histaryčnuju bieskanfliktnaść bractvam našych narodaŭ, ale ŭsie my viedajem, što bractva, na žal, nie zaŭsiody abaraniaje ad kanfliktaŭ, časam, naadvarot, kompleks «starejšabractva» ich jakraz i sparadžaje. Ale ni ŭ nas, ni ŭ biełarusaŭ, dziakuj Bohu, takoha kompleksu nikoli nie było.
Paštovyja marki BNR
Što tyčycca svajactva, to nahadaju: mienavita biełarusy źjaŭlajucca najbližejšymi pa kryvi svajakami ŭkraincam, adpaviedna i najbližejšaj da ŭkrainskaj movy źjaŭlajecca biełaruskaja, a nie ruskaja, jak mnohija dahetul ličać.
Padabienstva histaryčnych losaŭ taksama prosta dzivić. Jakija b hałavakružnyja hieapalityčnyja transfarmacyi nie adbyvalisia ŭ Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropie, my, choć i nie zaŭsiody pa svajoj voli, akazvalisia razam u adnym i tym ža łahiery.
Prodki ŭkraincaŭ i biełarusaŭ byli etničnym jadrom Kijeŭskaj Rusi, najbujniejšaj jeŭrapiejskaj dziaržavy taho času. Asablivuju rolu ŭkrainskaja i biełaruskaja Ruś hrała i ŭ składzie Vialikaha Kniastva Litoŭskaha, a paźniej Rečy Paspalitaj.
Hety pieryjad važny pierš za ŭsio tym, što Ukraina i Biełaruś, vyzvaliŭšysia ad tatara-manholskaha iha, reintehrujucca ŭ jeŭrapiejskuju cyvilizacyjnuju prastoru, u pryvatnaści, u našy harady prychodzić Mahdeburhskaje prava.
Miž tym maskoŭskaja častka byłoj Kijeŭskaj Rusi zastajecca pad Załatoj Ardoj, što ŭsie bolš pavialičvaje prorvu pamiž Maskovijaj i Jeŭropaj.
Pa maim pierakanańni, mienavita raspaŭsiudžvańnie Mahdeburhskaha prava, a nie miažy carstvaŭ, jakija dziasiatki razoŭ ssoŭvalisia na ŭschod ci na zachad, vyznačyła ŭ epochu Siaredniaviečča tuju miažu, jakaja da hetaha času adździalaje Jeŭropu ad nijak nie Jeŭropy.
U ramkach Litoŭskaha kniastva i Rečy Paspalitaj Ukraina i Biełaruś, niahledziačy na ŭžo vidavočnyja nacyjanalnyja adroźnieńni, tvaryli praktyčna adnu kulturnuju cełasnaść. Tamu biełaruskaja Biblija Francyska Skaryny stała svajoj i na ŭkrainskich ziemlach.
Voś i Simiaon Połacki pajechaŭ atrymlivać adukacyju ŭ Kijeva-Mahilanskaj akademii, a rektar hetaj akademii ukrainiec Ryhor Kaniski staŭ arcybiskupam biełaruskim.
Biełarusy zaŭsiody byli svaimi ŭ Vojsku Zaparožskim. Samym vybitnym ž siarod ich, biassprečna, źjaŭlajecca hietman Pilip Orlik, jaki byŭ vychadcam ź biełaruskich ziemlaŭ i ŭvajšoŭ u historyju jak aŭtar dakumienta, jaki časta nazyvajuć pieršaj u śviecie kanstytucyjaj.
Tytulnaja staronka Kanstytucyi hietmana Pilipa Orlika
U nastupnyja stahodździ našy dźvie krainy ŭvachodzili ŭ Rasijskuju impieryju, a paśla niaŭdałych sprobaŭ vyzvalicca ŭ 1918 hodzie razam trapili ŭ piekła Savieckaha Sajuza.
Narešcie, u 1991 hodzie mienavita Ukraina i Biełaruś u Biełaviežskaj puščy pastavili Maskvu pierad faktam raspadu SSSR.
Darečy, niadaŭna mieŭ honar sustrecca sa Stanisłavam Šuškievičam. Ja razmaŭlaŭ pa-ŭkrainsku, jon — pa-biełarusku, i my vydatna razumieli adzin adnaho. I heta tyčyłasia nie tolki movy, ale i pohladaŭ na budučyniu našych dźviuch krain i Jeŭropy.
Padpisańnie Biełaviežskich pahadnieńniaŭ u Viskulach 8 śniežnia 1991
Takim čynam, možam kanstatavać praktyčna poŭnuju raŭnaležnaść našaha histaryčnaha raźvićcia. I mienavita ŭ hetaj paralelnaści, na maju dumku, kryjecca jašče adzin paradoks, na hety raz, na žal, sa znakam minus.
Składajecca takoje ŭražańnie, što z momantu pahłynańnia Rasijskaj impieryjaj Ukrainy i Biełarusi pamiž imi ŭźnikaje niejki niabačny štučny barjer. Asabliva heta było zaŭvažna ŭ SSSR.
Što ŭkrainski i biełaruski narody viedali adzin pra adnaho? Tolki toje, što havorka idzie pra «taho druhoha małodšaha brata» vialikaj Rasii!
Apietaja palitykami i paetami trojka słavianskich narodaŭ-bratoŭ na samoj spravie była pabudavana tak, što i ŭkrainskaja, i biełaruskaja nacyja paasobku była aryjentavana vyklučna na Rasieju i pavinna była ŭ niedalokaj pierśpiektyvie całkam u joj rastvarycca.
Zrazumieła, što ŭ takoj situacyi ŭmacavańnie pramoj ukrainska-biełaruskaj ahulnaści biez rasijskaha pasiarednictva było pa mienšaj miery niepažadanym.
U vyniku siońnia majem pačućcio svajactva, ščyruju ŭzajemnuju simpatyju, ale praktyčna poŭnuju niedaśviedčanaść ab kulturnym zdabytku adzin adnaho, ab ahulnym minułym, nie chapaje taksama i ŭśviedamleńnie taho, jaki mahutny patencyjał maje naša sinierhija va ŭsich biez vyklučeńnia śfierach.
Ale ŭsio heta možna nahnać, i my heta abaviazkova zrobim.
Hałoŭnaje, što siabroŭstva pamiž našymi narodami sapraŭdy ščyraje i isnuje naturalnaje ŭzajemnaje pryciahnieńnie pamiž našymi kulturami.
Mianie, naprykład, vielmi kranaje toje, što samy papularny biełaruski rok-hurt «Brutto» vykonvaje na ŭkrainskaj movie pieśni na słovy Liny Kastenka i Siarhieja Žadana.
U svaju čarhu viadomy ŭkrainski piśmieńnik Alaksandr Irvaniec samastojna vyvučyŭ biełaruskuju movu i pierakłaŭ tvory Vasila Bykava i Uładzimira Arłova. Takich mastakoŭ pakul adzinki, ale heta vyklučna mahutnyja adzinki.
Ukraincy nadzvyčaj vysoka ceniać toje, što mnohija biełarusy salidaryzujucca z Ukrainaj u jaje baraćbie za niezaležnaść i demakratyju. Niezdarma ŭ 2016 hodzie ŭ Kijevie byŭ adkryty Pamiatny znak biełarusam, jakija zahinuli za Ukrainu.
Michaił Žyźnieŭski
Jon uviekaviečvaje imiony Michaiła Žyźnieŭski, jaki adnym ź pieršych zahinuŭ ad snajpierskaj kuli na Majdanie, a taksama Alesia Čarkašyna i Vitala Cialežanka, bajcoŭ taktyčnaj hrupy «Biełaruś», jakija zahinuli ŭ bai z rasijskimi akupantami na Danbasie.
Što tyčycca aficyjnych adnosin pamiž Kijevam i Mienskam, to jany, biezumoŭna, źjaŭlajucca siabroŭskimi. U toj ža čas, budziem ščyryja, poŭnaja likvidacyju zhadanaha vyšej barjera adčuvalna tarmozicca tym, što ciapier idzie mienavita toj pieryjad, kali Ukraina i Biełaruś ruchajucca pa roznych palityčnych viektarach.
Minsk aryjentavany na intehracyju z Rasijaj, a Kijeŭ — ź Jeŭrasajuzam i NATO. Adnak nie fakt, što takoje razychodžańnie nazaŭždy.
Što tyčycca Ukrainy, to jana vybrała svoj kirunak kančatkova, u adpaviednaści sa svajoj cyvilizacyjnaj pryrody i łohikaj histaryčnaha raźvićcia, my viedajem canu svajmu vybaru i hatovyja za jaho zmahacca.
Što da Biełarusi, to abhruntavanaść jaje ciapierašniaj aryjentacyi nie vyhladaje takoj ža pierakanaŭčaj, choć vyrašać pra svaju budučyniu, viadoma ž, buduć sami biełarusy.
Jak by tam ni było, nijakija adroźnieńni nie mohuć słužyć pieraškodaj dla intensiŭnaha raźvićcia dvuchbakovaha supracoŭnictva i realnaha zbližeńnia dvuch rodnasnych narodaŭ.
Asobna chaču adznačyć važnuju pasrednickuju rolu Biełarusi ŭ sprobach urehulavać rasiejska-ŭkrainski vajenny kanflikt na Danbasie.
Kali ŭzhadać, što Rasieja ŭ 2014 hodzie naohuł admaŭlałasia iści na luby dyjałoh, prykidvajučysia, što jana tut «ni pry čym», to, mahčyma, Minsk byŭ tady ledź ci nie adzinym miescam, dzie było mahčyma arhanizavać pieramoŭny praces.
U toj ža čas, kažučy ab ukrainska-biełaruskich adnosinach, nie mahu abyści maŭčańniem aburalny vypadak, jaki šakavaŭ i aburyŭ usiu Ukrainu.
Maju na ŭvazie dziorzkaje vykradańnie ŭ žniŭni minułaha hoda rasijskimi śpiecsłužbami na terytoryi Biełarusi 19-hadovaha ŭkrainca Paŭła Hryba. Skažu ščyra, vielmi ciažka kaho-niebudź pierakanać u tym, što ruskija mahli ažyćciavić hetuju dosyć składanuju apieracyju bieź viedama svaich biełaruskich kalehaŭ.
U lubym vypadku hety precedent aznačaje, što ni adzin ukrainski hramadzianin bolš nie moža adčuvać siabie ŭ biaśpiecy, znachodziačysia ŭ Biełarusi. Vielmi tryvožny sihnał.
Zrešty, pierakanany, što niahledziačy na ŭsie ciapierašnija adroźnieńni ŭ palityčnych kursach i ideałahičnych ustanoŭkach, niahledziačy na niebiaśpieki, jakija stvaryła ŭ rehijonie ahresiŭnaja i nachrapistaja palityka Rasii, va Ukrainy i Biełarusi nie tolki ahulnaje minułaje, ale i ahulnaja budučynia. I heta budučynia — abjadnanaja demakratyčnaja Jeŭropa. Bo łohiku historyi nie abyści, u rešcie rešt jana zaŭsiody pieramahaje.
