Žyćcio kipić na histaryčnym mohilniku. Tudy-siudy snoŭdajuć ludzi, jeździać traktary i mašyny. 4 červienia tut pačałasia maštabnaja rekanstrukcyja, jakaja budzie doŭžycca dva hady.
Siońnia rabočyja za dzień paśpiavajuć pastavić kala 30 novych nadmahillaŭ, papiarednie prybraŭšy staryja kryžy, pomniki, zaharadki.
Rabočyja raskazvajuć, što ciaham dnia na mohiłki prychodziać i svajaki tych, chto tut pachavany, i žychary susiednich damoŭ. I daloka nie ŭsie prychodziać, kab padziakavać za rabotu.
«Kaniečnie, jość niezadavolenyja. My ž pasiahnuli na ich majomaść. A dzie hetyja svajaki byli, kali ciaham dvuch hadoŭ na aharodžy visieła abjava z prośbaj pryvieści pachavańnie ŭ paradak? Prychodziać niezadavolenyja i tym, što my śpiłoŭvajem drevy. A čaho aburacca? Pracujem pa zakonie, režam tolki avaryjnyja drevy».
Pa mohiłkach chodzić žančyna, šukaje kiraŭnictva. Kaža:
«Moj baćka tut pachavany. Sama mahiłka znachodziłasia pad drevam. My niekalki razoŭ ssoŭvali pomnik, kab nie śpiłoŭvać dreva. A ciapier chaču paprasić, kab zamiest kvietnicy i vialikaha pomnika na miescy pachavańnia baćki pakłali adnu plitačku. Ja adna zastałasia, usie najbližejšyja svajaki ŭ Pieciarburhu, a mnie ciažka z druhoha horada jeździć dahladać mahiłku».
Dačka pachavanaha na Vajskovych mohiłkach Alaksandra Trutnieva paprasiła, kab zamiest staroha nadmahilla pastavili nievialički pomnik.
Z takimi prośbami, kaža namieśnik dyrektara pa ideałahičnaj rabocie UP «Śpieckambinat KBA» Siarhiej Tur, svajaki prychodziać pa niekalki razoŭ na dzień.
«My ž nie admaŭlajem nikomu. Chočuć svajaki zrabić kvietnicu — kali łaska. Źviartajucca da nas taksama ŭschvalavanyja svajaki, jakija ŭ aharodžy pakidali sabie miesca dla pachavańnia. Pa zakonie, Vajskovyja mohiłki zakrytyja dla pachavańnia trunami, tamu kali niechta choča zrabić kvietnicu, kab być upeŭnienym, što urnu ź jaho pracham pachavajuć pobač sa svajakom, my dazvalajem. Dazvolim i kvietki pasadzić, i traŭku».
Svajakam pachavanych tut ludziej dazvolać da nadmahilla pastavić kvietnik.
Rašeńnie pravieści invientaryzacyju na mohiłkach było pryniataje jašče ŭ 2015 hodzie, zhodna z zakonam «Ab pachavańniach». Tady na mahiłki, jakija byli ŭ nienaležnym stanie, rabotniki Śpieckambinata KBA prymacavali tablički z prośbaj prybracca tam.
«Na Vajskovych mohiłkach kala 8000 mahił, — praciahvaje Siarhiej Tur. — Na 3882 ź ich my prymacavali tablički z prośbaj navieści paradak. I amal 3000 mahiłak tak i zastalisia niezakranutymi. Na ich pavalilisia kryžy, adsutničajuć tablički, chto tam pachavany».
Takich nieapaznanych mahił na Vajskovych mohiłkach šmat.
Zamiest starych kryžoŭ i iržavych aharodžaŭ na Vajskovych mohiłkach źjaviacca tak zvanyja identyfikacyjnyja znaki.
Jany ŭjaŭlajuć saboj padhałoŭnik z marmurovaj kroški.
Kaštujuć takija padhałoŭniki kala 50 rubloŭ za štuku.
«Akramia taho, hrošy ź biudžetu Minskaha haradskoha vykanaŭčaha kamiteta vydzielenyja na demantaž starych zachavańniaŭ i śpiłoŭvańnie avaryjnych i suchastojnych dreŭ, — udakładniaje Siarhiej Tur».
Na pytańnie, ci zadumvalisia rabotniki KBA pra toje, što jany rujnujuć histaryčnyja pomniki, Siarhiej Tur zapeŭniŭ:
«Ni adzin pomnik, jaki vyhladaje dahledžanym, źniesieny nie budzie. Pahladzicie, my nie začapili ni adno nadmahille, jakoje akuratna prybranaje».
Sprava nie ŭ dahledžanych mahiłkach, a ŭ tym, što heta histaryčnaja kaštoŭnaść
Sakratar hramadska-naziralnaj kamisii pa achovie pomnikaŭ Pavieł Karaloŭ źviartaje ŭvahu na toje, što pomniki na Vajskovych mohiłkach nielha raŭniać katehoryjaj prybranyja — nieprybranyja.
«Mohiłki — heta historyka-kulturnaja kaštoŭnaść.Tam pavinna być praviedzienaja invientaryzacyja.
A toje, što adbyvajecca zaraz, nahadvaje pracu na dačy. Rabočyja chodziać i «na voka» vyznačajuć, ci źjaŭlajecca pomnik kaštoŭnym, ci možna jaho rujnavać.
Tak adbyłosia z aharodžaj pomnika Iosifu Apanskamu, kiraŭniku savieckaha ČK. Tak, aharodža 30-ch hadoŭ. Ale jana admietnaja dla svajho času: ź siarpami i mołatami. A jaje prosta vyvieźli na mietałałom. Ja budu pisać list u Ministerstva kultury, chaj daduć adkaz, ci byŭ prajekt na raboty na hetych mohiłkach».
Toje, što siońnia adbyvajecca na Vajskovych mohiłkach, nahadvaje vialiki subotnik.
Vajskovyja mohiłki mieściacca ŭ rajonie Załatoj Horki i isnujuć ad XIX st. Tam pachavanyja Janka Kupała, Jakub Kołas, Alaksandr Čarviakoŭ i Usievaład Ihnatoŭski.
Skončycca rekanstrukcyja Vajskovych mohiłak u kastryčniku 2019 hoda.
