«Jaŭhien Kulik», frahment karciny Lenida Ščamialova
30 kastryčnika ŭ Nacyjanalnym mastackim muzei Biełarusi pačała pracu vystava hrafiki Jaŭhiena Kulika — słynnaha mastaka, aktyŭnaha ŭdzielnika i lidera adradženckaha ruchu, haspadara majsterni «Na Paddašku», adnaho z arhanizataraŭ supołki «Pahonia». Jon syšoŭ u inšy śviet napačatku 2002-ha, piša Radyjo Svaboda.
Jak paviedamlajuć arhanizatary, na vystavie budzie vystaŭlena 80 pracaŭ, stvoranych mastakom na praciahu 1956—2001 hadoŭ, vykananych u roznych technikach hrafiki — malunki ałoŭkam i tuššu, pasteli, akvareli, linaryty.
Taksama šyroki dyjapazon temaŭ i siužetaŭ: zamaloŭki z natury cerkvaŭ, kurhanoŭ, młynoŭ; malunki-rekanstrukcyi zamkaŭ; vobrazy kniazioŭ, vajaroŭ, aśvietnikaŭ — Usiasłava Čaradzieja, Davyda Haradzienskaha, Eŭfrasińni Połackaj, Kiryły Turaŭskaha dy inšych. Niaredka Jaŭhien Kulik byŭ pieršym, chto ŭvasablaŭ u vyjavach znakavyja dla biełarusaŭ postaci.
Knižnaja hrafika pradstaŭlena ilustracyjami da «Słova pra pachod Iharaŭ» i paemy Mikoły Husoŭskaha «Pieśnia pra zubra». Usie tvory prasiaknutyja ahulnaj idejaj, addanym słužeńniem biełaruskamu adradžeńniu.
Pačatak
Jaŭhien Kulik naradziŭsia 31 kastryčnika 1937 hodu ŭ Miensku. Skončyŭ staličnuju mastackuju vučelniu, a paśla Biełaruski dziaržaŭny teatralna-mastacki instytut.
Vučyŭsia ŭ vydatnych pedahohaŭ — Lva Lejtmana, Alhierda Mališeŭskaha, Vitala Ćvirki, Alaksandra Mazalova. Ad 1963-ha ŭdzielničaje ŭ aficyjnych mastackich vystavach, jašče praz dva hady ŭstupiŭ u Sajuz mastakoŭ Biełarusi. Majučy žyvapisnuju adukacyju, paśla zakančeńnia instytutu pieraaryjentavaŭsia na hrafiku. Aŭtar stankovych arkušaŭ i ekślibrysaŭ. Azdablaŭ knihi dla dziaciej i darosłych, klasyku i sučasnaść — u asnoŭnym biełaruskich aŭtaraŭ. Pracavaŭ mastakom u dziciačym časopisie «Viasiołka».
Staleńnie
Jaŭhienu Kuliku ŭłaścivy ramantyčny pohlad na biełaruskuju minuŭščynu časoŭ Vialikaha Kniastva Litoŭskaha i Rečy Paspalitaj, nastalhija pa časach, jakija sychodzić u niabyt pad naciskam urbanizacyi i masavaj kultury, ale najpierš tryvoha za los biełaruščyny pad uciskam savieckaj idealahičnaj mašyny. Apiryščy biełaruskaści u jahonym razumieńni — praŭdzivaja histaryčnaja pamiać i tradycyjny pobyt.
Mastak pastaviŭ tvorčaść na słužbu nacyjanalnaj idei, skarystoŭvaje kožnuju mahčymaść dla prapahandy biełaruskaj historyi i kultury.
Pik jahonaj tvorčaści prypadaje na 1974—1983 hady, kali źjavilisia najbolš viadomyja tvory: «Pomniki dojlidztva Haradzienščyny», malunki-rekanstrukcyi «Zamki Biełarusi», arkušy «Na kućciu», hrafika pavodle Janki Kupały i pamiaci Aleny Kiš.
Pamiać
U 1980 hodzie Jaŭhien Kulik pačynaje pracu z klasyčnym tvoram biełaruskaj litaratury «Pieśnia pra zubra» Mikoły Husoŭskaha. Na toj momant užo isnavali ilustracyi, zroblenyja Arlenam Kaškurevičam, tamu mastak ustupaŭ u svojeasablivaje spabornictva z metram nacyjanalnaj hrafiki. Siońnia ilustracyi abodvuch aŭtaraŭ — u šerahu najvyšejšych dasiahnieńniaŭ biełaruskaj knižnaj hrafiki.
Samo pa sabie vydańnie słavutaha tvoru łacinamoŭnaha paeta ŭ pierakładzie na biełaruskuju movu stała znakavaj padziejaj dla asvajeńnia biełarusami ŭłasnaj kulturna-histaryčnaj spadčyny. Jaŭhien Kulik vydatna skarystaŭ nahodu dla ŭsłaŭleńnia hieraičnaj minuŭščyny. Krytyki ličać hetuju pracu kulminacyjaj tvorčaści mastaka.
Hodnaść
Jaŭhien Kulik stvaryŭ šerah partretaŭ histaryčnych asobaŭ — kniazia Rahvałoda, kniazioŭny Rahniedy, śviatoj Eŭfrasińni Połackaj i mnohich inšych. Šerah siužetnych kampazycyjaŭ pryśviečany dramatyčnym padziejam nacyjanalnaj historyi, u pryvatnaści, paŭstańniu 1863—1864 hadoŭ. U suaŭtarstvie ź Mikołam Kupavam rabiŭ malunki hierbaŭ mahdeburskaha peryjadu dla knihi Anatola Citova «Haradzkaja hieraldyka Biełarusi». Razam z Anatolem Baženavym malavaŭ hierby dla knihi «Hieraldyka biełaruskich miestaŭ».
Asobnaje miesca ŭ tvorčaj i hramadzkaj dziejnaści zajmaje epizod, źviazany sa stvareńniem u 1980-m paštoŭki da 1000-hodździa Biełarusi. Namahańniami biełaruskaj dyjaspary vyjava była rastyražavanaja pa ŭsim śviecie. Imia aŭtara (a jon advažna pastaviŭ na minijatury svaju manahramu) stała viadomaje Kamitetu dziaržaŭnaj biaśpieki, mastaka vyklikali na dopyty, za im prystavili nahlad.
Paddašak
Ad 1960-ch i da 1990-ch majsternia Jaŭhiena Kulika była svojeasablivym klubam apazycyjna nastrojenaj i nacyjanalna aryjentavanaj intelihencyi. Mienavita tut, pad samym nosam u specsłužbaŭ, skłaŭsia kulturny asiarodak «Na Paddašku». Tak jaho nazvali pa raźmiaščeńni — pad dacham u domie nasuprać budynku KDB.
«Na Paddašku» pačynalisia samvydavieckija publikacyi i kapijavańnie zabaronienych raniejšych tekstaŭ, rychtavalisia vystavy, arhanizoŭvalisia pošukavyja ekspedycyi. U sutnaści, heta była adna ź niešmatlikich niefarmalnych hrupovak u BSSR, jakaja try dziasiatki hadoŭ funkcyjanavała, niahledziačy na ŭcisk z boku ŭładaŭ. U kancy 1980-ch mastaki hetaha asiarodku skłali jadro tvorčaj supołki «Pahonia». Sam Kulik prykłaŭ ruku da šerahu prahramnych dakumentaŭ abjadnańnia — statutu, adozvaŭ, zajavaŭ.
Alaksiej Maračkin, Jaŭhien Kulik, Piotra Śvientachoŭski, Łarysa Hienijuš, Uładzimier Basałyha; siadzić — Iryna Maračkina. Zelva,1981 hod
Z aktyvizacyjaj palityčnaha žyćcia ŭ novaj majsterni Kulika na Tankavaj źbirajecca nia tolki tvorčaja, ale i palityčnaja apazycyja. Tut planavalisia akcyi Biełaruskaha Narodnaha Frontu, sam Jaŭhien Kulik braŭ aktyŭny ŭdzieł nia tolki ŭ ich mastackim azdableńni, ale i ŭ rychtavańni prahramna-idealahičnych dakumentaŭ BNF.
Pahonia
U 1991 Jaŭhien Kulik udzielničaŭ u stvareńni hrafičnaha etalonu «Pahoni» — Dziaržaŭnaha hierba Respubliki Biełaruś. Jak zhadvaje tahačasny aktyvist «Tałaki» Vincuk Viačorka, jašče raniej unikalnaja biblijateka i archiŭ-pinakateka mastaka mieli ŭsie dokazy dla viartańnia spradviečnych symbalaŭ.
Akramia taho, biez dapamohi i ŭdziełu Jaŭhiena Kulika nie było b mnohich publikacyjaŭ na hieraldyčnyja temy. «I kali ciapier my ŭ dumkach aceńvajem, a što pra heta skazaŭ by Kulik, značyć, pierad nami postać, suvymiernaja inšym vydatnym synam Baćkaŭščyny», — padsumoŭvaje Vincuk Viačorka.
Spadčyna
U apošniaje dziesiacihodździe žyćcia Jaŭhien Kulik u svajoj tvorčaści trymaŭsia ŭłasnaj tradycyi. Toje, čym jon zajmaŭsia najpierš — hieraldyka, histaryčnaja rekanstrukcyja — było bližej da pracy navukoŭca.
Spadčyna Jaŭhiena Kulika zajmaje pačesnaje miesca siarod zdabytkaŭ biełaruskaha mastactva druhoj pałovy XX stahodździa. Biassprečny jaho vielizarny ŭniosak u abudžeńnie i zachavańnie dla naščadkaŭ histaryčnaj pamiaci.
Vystava ŭ Nacyjanalnym mastackim muzei, jakaja budzie pracavać da 2 śniežnia, jość daninaj pamiaci majstru, ušanavańniem jaho nieacennaha ŭkładu ŭ raźvićcio ajčynnaha mastactva XX stahodździa.
