Mohiłki ŭžo rujnavali ŭłady ŭ saviecki čas
Restaŭracyjaj hetych mohiłak pablizu ad lidzkaha zamka ŭžo druhi hod zajmajucca valantery z Tavarystva polskaj kultury na Lidčynie i Biełaruskaha tavarystva vajskovych marakoŭ. Apošnija kłapociacca pra pachavańni, bo tut pachavany hienerał-lejtenant Josif Zaržecki, jaki budavaŭ abarončyja zbudavańni z boku mora ŭ Sankt-Pieciarburhu (Kranštat).
Uvachod na lidzkija mohiłki
Hrošy na restaŭracyju sabrała supołka byłych žycharoŭ Lidy, jakija ciapier žyvuć u polskim Hdańsku. Sumu nie nazyvajuć. Raspačać hetuju inicyjatyvu dapamoh zabity letaś mer Hdańsku Pavał Adamovič.
Zabitaha mera Paŭła Adamoviča pachavali ŭ hałoŭnym chramie Hdańska FOTY
Rekanstrukcyja finansujecca lidzianami z Polščy
Valantery ŭletku amal štodnia pracavali na mohiłkach, padymali pavalenyja nadmahilli, sklejvali raźbityja plity, pramaloŭvali nadpisy biełaj farbaj, kab lepiej było vidać, praviali inventaryzacyju zachavanych plit.
Valanterka pakazvaje na pavalenaje nadmahille
Tamu jany mohuć dakładna skazać, kali prychodzili vandały: u noč na 14 i na 16 žniŭnia. Prykładam, 13 žniŭnia jany syšli dadomu ŭ pryciemkach, kala 21:00, a viarnulisia na mohiłki nastupnym rankam. I ŭbačyli, što niechta paškodziŭ nadmahilli, u tym liku ŭžo adnoŭlenyja.
Aktyvist ź Lidčyny Juraś Dziašuk kaža, što jašče 3—4 hady tamu mohiłki vyhladali jak huščar z kustoŭjem i pavalenymi nadmahillami, parosłymi travoj.
«Strašna vyhladała. U 1983 hodzie ich metanakiravana źniščali kamsamolcy. Źniščyli kala 80% mohiłak, ale častka zastałasia. Ciapier adbyŭsia pieršy akt vandalizmu z savieckich časoŭ», — kaža Juraś.
«Navošta dziciaci było vyciahvać kryž?»
Aktyvist Dziašuk pryjechaŭ na mohiłki ŭ toj ža dzień, kali stała viadoma pra paškodžańnie, bačyŭ maštaby škody. Pavalenyja nadmahilli byli tolki ŭ adnym kucie. Pa jahonych acenkach, niekatoryja hranitnyja pomniki važać sotni kilahramaŭ. Mužčyna nia vieryć, što ŭsio heta mahli zrabić dzieci abo viecier.
«Ja bačyŭ metaličny kryž, jaki byŭ vyciahnuty i kinuty ŭbok. Adno — što dzicia pabiła małatočkam, a druhoje — navošta jamu było vyciahvać kryž. Tam niekatoryja plity pabityja tak, što treba bić nie małomu dziciaci, a zdarovamu darosłamu čałavieku navodmaš», — kaža Juraś Dziašuk.
Paškodzili i ŭžo adnoŭlenyja nadmahilli
Jon źviarnuŭ uvahu, što vandalizm adbyŭsia nieŭzabavie paśla abviaščeńnia, što Lida ŭvojdzie ŭ biaźvizavuju zonu. Mohiłki z 220-hadovaj historyjaj, z pachavańniami polskich i niamieckich žaŭnieraŭ mohuć stać turyctyčnym abjektam.
Valantery padniali ŭsie pavalenyja pomniki
Staršynia Biełaruskaha tavarystva vajskovych marakoŭ na Lidčynie Ŭładzimier Kaśpiarovič zajmajecca adnaŭleńniem mohiłak. Jon vybačajecca, što na razmovy niama času — šmat pracy. Pa jahonych słovach, valantery ŭžo padniali ŭsie pavalenyja pomniki. Zastałosia skleić raźbityja plity.
Pra samo zdareńnie jon kaža, što heta «ahida vielmi vialikaja, niepryjemnaść nadzvyčaj žachlivaja».
Kaśpiarovič taksama trymajecca dumki, što dzieci nie mahli paraźbivać nadmahilli. Jon dumaje, što vandalizmam u nekropali zajmalisia niekalki darosłych mužčyn.
«Moj syn moh kinuć usio i ŭciačy»
Maci padazravanych dziaciej Vieranika raskazała svaju versiju taho, što adbyłosia na mohiłkach. Jana nie admaŭlaje, što dzieci zachodzili na mohiłki. Adnak žančyna aburanaja tym, što ŭsiu vinu sprabujuć pierakłaści na dziaciej.
«Ja ŭ internecie čytaju, ja ŭ šoku. U mianie pałova hałavy ŭžo sivaja, što panapisvali. Žach! Ujavicie, dzicia važyć 20 ź niečym kilahramaŭ. My chadzili z mužam, hladzieli. Dziciaci nierealna zrujnavać hetyja pomniki. Dy tam darosłamu nierealna!» — emacyjna kaža žančyna.
Jak raskazała Vieranika, dzieci hulali na stadyjonie pobač z mohiłkami. Pra toje, što jany paškodzili pomniki, baćki daviedalisia ad milicyi.
Pa słovach žančyny, syn tady raskazaŭ, jak usio było. Jon sapraŭdy dvojčy ź siastroj zachodziŭ na mohiłki. Adzin raz biŭ plastmasavym viadziercam pa niejkim karčy na mohiłkach, tady ich prahnała niejkaja žančyna. Druhi raz jany znajšli małatok, i chłopčyk biŭ pa kryžach, niekatoryja ź ich padali. U hety momant ich zaŭvažyŭ valanter, zabraŭ małatok i adpraviŭ dadomu.
Pavalenyja kryžy
Na pytańnie, navošta jon heta zrabiŭ, chłopčyk adkazvaŭ, što jamu było sumna i nie było čaho rabić. Dačka, pa słovach maci, ničoha nie rujnavała, a prosta nazirała.
«Jon ničoha nie chavaŭ. Valanter, jaki pravodzić restaŭracyju na mohiłkach, nia bačyŭ, jak moj syn biŭ. Ja ź im razmaŭlała. Jon prosta padyšoŭ i zapytaŭsia: «Što vy tut robicie?». Moj syn moh kinuć usio i ŭciačy. A jon zastaŭsia i ŭsio raskazaŭ, što jon robić, dzie ŭziaŭ, što žyvie pobač. Jon nia skrytny», — kaža Vieranika.
Baćki nie admaŭlajuć synavaj viny. Kažuć, što praviali ź im vychavaŭčuju hutarku.
«Sami ŭ šoku. Nikoli takoha ŭ nas nie było. My nidzie nie fihuravali. Ni muž, ni ja nikoli z takim nie sutykalisia», — kaža maci.
Paśla zdareńnia baćka padazravanych dziaciej chadziŭ dapamahać padymać pavalenyja nadmahilli, choć miarkuje, što da mnohich ź ich jahony syn nia maje dačynieńnia.
«Davieści mohiłki da takoha stanu, kab hodna ŭšanoŭvać pamierłych»
Hieneralny konsuł Polščy ŭ Horadni Jarasłaŭ Ksionžek naviedaŭ mohiłki na minułym tydni, paśla zdareńnia. U razmovie z žurnalistami jon adznačyŭ, što važna, kab vandalizm nie pieraškodziŭ dalejšamu adnaŭleńniu starych katalickich mohiłak. Jon paviedamiŭ, što kantaktuje z uładami nakont hetaha incydentu i budzie sačyć za raśśledavańniem.
Hieneralny konsuł Polščy ŭ Horadni Jarasłaŭ Ksionžek
«Hetyja histaryčnyja pryhožyja mohiłki varta davieści da takoha stanu, kab było mahčyma hodna ŭšanoŭvać pamierłych žycharoŭ Lidy. Tut šmat viadomych proźviščaŭ», — zaŭvažyŭ Ksionžek.
Jon dadaŭ, što valantery chočuć adnavić častkova zrujnavany płot vakoł mohiłak, kab praz nekropal nie zrazali darohu.
SK admianiŭ rašeńnie ab zaviadzieńni spravy
Jak paviedamiła aficyjnaja pradstaŭnica Śledčaha kamitetu Biełarusi Julija Hančarova, paśla taho jak było vyjaŭlena, što nadmahilli paškodzili dzieci, načalnik Lidzkaha rajonnaha adździełu Śledčaha kamitetu admianiŭ rašeńnie ab zaviadzieńni kryminalnaj spravy.
Ciapier rajonny adździeł SK praciahvaje raźbiracca ŭ sytuacyi ŭ miežach daśledčaj pravierki. Padčas jaje byli apytanyja ludzi, jakija bačyli, što dzieci paškodzili nadmahilli. Jaki abjom škody i ci pryčynnyja da jaje inšyja asoby, — heta budzie vyśviatlacca dalej u chodzie daśledčaj pravierki. Trecich asobaŭ, kali heta rabili dzieci, na miescy nie było.
Pieršapačatkova była zaviedzienaja kryminalnaja sprava pa fakcie chulihanstva (č. 1 art. 339 Kryminalnaha kodeksu Biełarusi).
Staryja lidzkija mohiłki ŭzrostam takija ž, jak i słavutyja vilenskija Rosy abo lvoŭskija Łyčakaŭskija, jany datujucca kancom XVIII stahodździa. Jany viadomyja ŭ horadzie jak staryja katalickija mohiłki, bo ź siaredziny XIX stahodździa pad pravasłaŭnyja pachavańni vydzielili inšaje miesca ŭ horadzie. Praŭda, spačatku i padčas Druhoj usiaśvietnaj vajny tut chavali i luteranaŭ, i pravasłaŭnych, i katalikoŭ, sałdataŭ usich vojskaŭ — niamieckich, polskich, savieckich.
