Biełstat abvieściŭ, što ŭ studzieni vałavy ŭnutrany pradukt biełaruskaj haspadarki praciahvaŭ raści (na 4,2%) nazło ŭsim stychijam i nasupierak tamu, što VUP bolšaści krainaŭ Jeŭropy źniziŭsia abo zamior. Jakim čynam dasiahnuty taki cud?
Asnoŭnym składnikam pośpiechu zajaŭlajecca fantastyčny rost inviestycyjaŭ u asnoŭny kapitał biełaruskich pradpryjemstvaŭ — zhodna ź Biełstatam, jon skłaŭ až 24,9%. Heta značyć, pradpryjemstvy praciahvali ŭdarnymi tempami zakuplać novyja vytvorčyja linii, aŭtamabili i budynki. Nie budziem pra toje, što studzieńskija inviestycyi rabilisia za śniežańskija biudžetnyja hrošy, ščodra vydatkavanyja ŭradam pry kancy biudžetnaha hoda (to bok u śniežni j pieršaj pałovie studzienia).
Druhim składnikam byŭ rost roźničnaha tavaraabarotu na 17%, aficyjna patłumačany paśladevalvacyjnym ažyjatažam.
Adnak navat z ulikam hetych dvuch faktaraŭ abjom VUP u studzieni 2008 hoda skłaŭ u biahučych cenach tolki 9,07 tryljona rubloŭ, tady jak u studzieni 2009 hoda jon składaŭ 7,9 trłn rubloŭ.
Čamu my kažam «tolki 9,07»? Bo, jak paznačaje Biełstat, heta ličba, źmieranaja «ŭ biahučych cenach». A rost VUP zaŭždy raźličvajecca nie ŭ biahučych, a ŭ supastaŭnych cenach, ź pieralikam praz deflatar. Kožny čałaviek razumieje, što 1 rubiel u studzieni 2009 kaštavaŭ mieniej, čym u studzieni 2008, što za jaho mieniej možna było kupić, jon byŭ umoŭnym ekvivalentam mienšaje vartaści.
Kolki ž składaŭ deflatar u studzieni? Kali my składziem praporcyju ź viadomych nam ličbaŭ — 9,07 trłn, 7,9 trłn i 4,2% zajaŭlenaha rostu VUP, vychodzić što deflatar VUP, pavodle aficyjnych dadzienych, skłaŭ 10,1%.
Adnak, pavodle padlikaŭ taho samaha Biełstatu, deflatar za 2008 hod składaŭ 20,6%, ź ich za 4‑y kvartał 2008 hoda — 20,2%. Jakim ža čynam deflatar moh tak rezka źnizicca ŭ studzieni, kali, jak my viedajem, kanjunktura rynkaŭ u śniežni i studzieni tak mała roźniłasia, a inflacyja, naadvarot, uzrasła?
Darečy tut budzie patłumačyć, što aznačaje ekanamičny termin «deflatar». Heta indeks siaredniaha rostu cenaŭ u košyku, jaki ŭklučaje ŭ siabie nie tolki spažyvieckija, kramnyja ceny, ale i ceny pramysłovych vytvorcaŭ, ceny budaŭničych pasłuh i h.d.
Dyk voś, usie indeksy rostu cenaŭ, jakija zaŭždy ruchalisia ŭ adnym kirunku z deflataram, abo vyraśli ŭ studzieni proci 4‑ha kvartału, abo zastalisia prykładna na tych ža ŭzroŭniach. Vyras indeks rostu spažyvieckich cenaŭ (u studzieni jon byŭ na 0,4% pracentavyja punkty vyšejšy, čym u 4‑m kvartale, — 15% suprać 14,6). Vyras indeks rostu cenaŭ pramysłovych vytvorcaŭ (u 4‑m kvartale jon byŭ 18%, u studzieni staŭ 19,9).
Takim, čynam, možna zrabić vysnovu, što indeks‑deflatar VUP u studzieni taksama pavinien byŭ padraści z 20,2%, jakija jon składaŭ u 4‑m kvartale, da prykładna 20,5—21%. Viadoma, heta nie moža razhladacca jak dakładnaja ličba, ale prosta jak alternatyŭnaja acenka, jakaja vynikaje z kirunku, u jakim ruchalisia astatnija indeksy cenaŭ. Dakładnaj ličby nie viedaje navat Biełstat — bo VUP raźličvajecca na padstavie infarmacyi, jakaja źbirajecca ad šmatlikich upraŭleńniaŭ hetaj arhanizacyi, na ŭzroŭni jakich i adbyŭsia «zboj».
Zajaŭleny Biełstatam rost 4,2% vychodzić, tolki kali pryniać studzieński deflatar mienšym prykładna ŭdvaja za toj pakazčyk, jaki atrymaŭsia ŭ nas na padstavie dynamiki inšych indeksaŭ, albo, praściej kažučy, kali cełaje ŭdvaja mienšaje za sumu častak.
A pry pieraliku praz realistyčny deflatar vychodzić, što VUP Biełarusi ŭ studzieni źniziŭsia prykładna na 5%. Statystyčnaja «pamyłka» siahaje amal 10 adsotkavych punktaŭ! A pamyłkovyja statystyčnyja źviestki zdolnyja paŭpłyvać na pryniaćcie ekanamičnych rašeńniaŭ, uvieści ŭ zman i vyklikać straty.
Što aznačaje padzieńnie VUP na 5%?
Pa‑pieršaje, heta stavić Biełaruś u adzin šerah z prablemnymi krainami Jeŭropy. Kryzis začapiŭ Biełaruś bolš, čym Rasiju, Polšču ci Litvu. U bolšaj stupieni, čym naša kraina, zakranutyja pasiarod usich saraka jeŭrapiejskich dziaržavaŭ tolki Łatvija, Ukraina, Vienhryja i Isłandyja. I sapraŭdy, tolki hetym krainam i našaj Biełarusi spatrebiłasia terminovaja dapamoha MVF.
Pa‑druhoje, taki značny temp skurčvańnia haspadarki ź vialikaj imaviernaściu pryviadzie da patreby dalejšaha źmianšeńnia biudžetnych raschodaŭ i novaj devalvacyi rubla. Takija varyjanty varta praduhledžvać pry płanavańni siamiejnych vydatkaŭ i biznesu.
