Artykuł u «Sovietskoj Biełorusii», pryśviečany aficyjnamu Dniu hierba i ściaha, vyklikaŭ žyvoje abmierkavańnie na sajcie haziety.
«Ciapier biełaruskuju dziaržaŭnuju simvoliku viedajuć i pavažajuć u mnohich krainach śvietu. Jość, kaniečnie, niekalki «haračych hałovaŭ», jakija ŭsialak sprabujuć prynizić naš hierb i ściah, pastavić pad sumnieŭ sam fakt jaho isnavańnia. Ale, jak kažuć, sabaka breša, a karavan idzie.
Ja ničoha nie maju suprać nacyjanalnaj biełaruskaj simvoliki : bieł-čyrvona-biełaha ściaha i hierba «Pahonia». Hetyja simvały — taksama peŭnaja viacha ŭ historyi biełaruskaj dziaržaŭnaści. Ale, tak skłałasia historyja, nie pa ich paznajuć biełarusaŭ, nie jany padymajucca ŭ haru, kali našyja spartoŭcy pieramahajuć na suśvietnych spabornictvach, nie «Pahonia» ŭpryhožvaje hałoŭny dakumient kožnaha z nas — pašpart. Ale ŭ hetym niama ničoha strašnaha. Ciapierašni hierb dastatkova pryvabny, dyj dziaržava — Respublika Biełaruś sfarmavałasia mienavita pad im…» — napisaŭ Čytač ź Lublina.
Jamu adkazaŭ Saša: «Niešta ja nie sustrakaŭ ni na adnym apazicyjnym mitynhu ludziej, jakija b prynižali dziaržaŭny hierb i ściah. Nasamreč, u siłu palityčnych asablivaściej tak skłałasia, što dziaržaŭnaja simvolika i nacyjanalnaja ŭ našaj krainie ŭ adroźnieńnie ad inšych nie supadaje. Ale my žyviem z hetym užo 14 hadoŭ i niejak pryvykli navat. Choć dušeŭny dyskamfort u niekatorych ludziej i ŭ mianie ŭ tym liku z hetaj nahody prysutničaje.
Jaŭhraf nahadaŭ na forumie sb.by, jak zdymałasia nacyjanalnaja simvolika z budynku ŭradu: «Jaho ž rvali na kavałki! Jak hitleraŭskija ściahi! I heta — častka našaj historyi? Da za takoje ja b ruki paadryvaŭ! Voś uziali by toj ściah, dy ŭ muziej, naprykład, na hanarovaje miesca! A jaho razarvali... Pa-varvarsku. Voś ciapier i čakaju — varta pryzvyčajvacca da novaha «staroha» ściaha ci pačakać? Moža i hety chtości raźlubić? Voś tak i žyvu. Pierad vačyma — bieła-zialona-čyrvony, a ŭ dušy — bieł-čyrvona-bieły.
Dzima vykazaŭ mierkavańnie, što maładoje pakaleńnie nie prymaje aficyjny ściah: «Ja jak nie pahladžu na čyrvona-zialony ściah i hierb, to ŭ mianie niama nijakaha honaru za krainu, u mianie adrazu ŭźnikajuć asacyjacyi z BSSR. Akramia taho, u hetych simvałach parušanyja ŭsie hieraldyčnyja praviły, ich u pryncypie nie moža być. A nakont pieramohaŭ pad bieł-čyrvona-biełym ściaham... Vybačajcie, ale heta niełahična. Kali jon byŭ dziaržaŭnym, to byli i pieramohi. Uzhadajcie Barsiełonu i Lilichamier. Ja nie źbirajusia abražać čyrvona-zialony ściah, bo viedaju, što dla častki biełarusaŭ jon vielmi važny, ale mnie zdajecca, što maładoje pakaleńnie jaho nie prymaje. U hetaha ściaha niama histaryčnaha źmiestu».
Ivan napisaŭ, što «pavažaje simvoliku svajoj krainy, bo prosta lubić svaju krainu», ale pry hetym jamu «našmat bolš pryjemna było b bačyć Pahoniu i bieł-čyrvona-bieły ściah u jakaści simvoliki, čym toje, što ŭ nas ciapier.
Jan adkazaŭ Ivanu, što jamu «niepryjemny «bieł-čyrvona-bieły», bo jaho «dazvoliŭ» u 1942 hodzie haŭlajter Kube i pad im lichadziei balavali i zabivali ludziej.
Amierykaniec nazvaŭ słovy Jana łuchtoj: «Nakolki mnie viadoma, ROA pad rasijskim trykałoram i banderaŭcy pad «błokitno-žovtnievym» kudy bolš žorstka pazabaŭlalisia. Adnak tolki ŭ RB heta pasłužyła nahodaj dla źmieny dziaržsimvoliki.
***
14 traŭnia 1995 h. pa inicyjatyvie prezidenta Biełarusi Alaksandra Łukašenki adbyŭsia pieršy refierendum u historyi niezaležnaj krainy. Na abmierkavańnie byli vyniesienyja čatyry pytańni, siarod jakich byli i pytańnie źmieny dziaržaŭnaj simvoliki. Varta adznačyć, što artykuł 148 Kanstytucyi Respubliki Biełaruś nie dazvalaŭ źmianiać abo dapaŭniać Kanstytucyju na praciahu apošnich šaści miesiacaŭ paŭnamoctvaŭ parłamientu, a ŭ adpaviednaści z Kanstytucyjaj paŭnamoctvy tahačasnaha Viarchoŭnaha Savietu skončylisia jašče ŭ sakaviku 1995 hodu. U adpaviednaści z art. 3 «Zakonu ab usienarodnym hałasavańni (refierendumie)» na ŭsienarodnaje hałasavańnie zabaraniałasia vynosić pytańni, što «parušajuć nieadjemnaje prava naroda Respubliki Biełaruś na dziaržaŭnyja harantyi isnavańnia biełaruskaj nacyjanalnaj kultury i movy».
U refierendumie pryniali ŭdzieł 4 823 482 čałavieki pry ahulnaj kolkaści hramadzianaŭ, što atrymali prava hałasavać 7 445 820 čałaviek (64,8%). Za źmienu simvoliki prahałasavaŭ 3 622 851 čałaviek, suprać — 988 839.
Pahoniaj vitali našych chakieistaŭ u Šviejcaryi biełaruskija zaŭziatary.
