«Naša Niva» ŭžo apisvała harotny stan žłobinskaha Biełaruskaha mietałurhičnaha zavoda, jakomu ciaham hoda treba niedzie znajści 3,6 miljarda rubloŭ, kab raźličycca pa daŭhach i kredytach.
Čytajcie taksama: BMZ pahražaje defołt, jaki moža vyklikać łancuhovuju reakcyju
Elektrapłavilnaja pieč na BMZ
U pačatku lutaha stała viadoma, što niejkaja častka doŭhu BMZ transfarmavałasia ŭ dziaržaŭny doŭh, bo daŭhi BMZ pierajšli Minfinu.
Čytajcie: Kab uratavać BMZ, Minfin pradaŭ bankam valutnych ablihacyj na $619 miljonaŭ
Na zapyty presy ab tym, jak buduć vyrašać finansavyja prablemy, na zavodzie ničoha ŭciamna nie adkazvali.
Ciapier płan pa vyratavańni BMZ staŭ viadomy całkam. Jaho detali nidzie nie ahučvalisia, rašeńni rehulujucca ŭkazam Alaksandra Łukašenki, nieapublikavanym u publičnym dostupie.
Jak stała viadoma «Našaj Nivie» ad krynic u mietałurhičnych kołach, praciahnieńnie žyćcia BMZ i kredytnaje ratavańnie ŭklučaje nastupnyja punkty:
— Značnaja častka doŭhu BMZ stanovicca doŭham dziaržavy ŭ asobie Minfina;
— Biełaruskija banki śpisvajuć častku zapazyčanaści pa daŭhach BMZ, pierakładzienych na Minfin. Što heta značyć? Banki bačać, što BMZ nie zmoža addać kredyty i, kab nie zhubić hetyja hrošy, pahadžajucca, što daŭhi BMZ voźmie na siabie Minfin — «dziaržava», jakaja zmoža raźličycca. Ale ŭzamien za hetu pasłuhu Minfin patrabuje źnižeńnia abjomu doŭhu na 15%;
— Hetak ža BMZ dazvalajuć vykupić ułasnyja ablihacyi z 15% dyskontam. Kuplenyja za ŭmoŭnyja 100 rubloŭ ablihacyi banki atrymajuć nazad za 85 rubloŭ;
— Častku valutnaha doŭhu, kala $400 miljonaŭ, pierarabili ŭ biudžetnuju pazyku ŭ biełaruskich rublach. Admietny tut i čas pahašeńnia — pa 2050 uklučna!
— Kala $350 miljonaŭ kredytnaj zapazyčanaści pieraviali ŭ statutny fond pradpryjemstva. Heta značyć, što toj, chto pazyčaŭ hrošy, nazad ich nie biare, ale jak by atrymlivaje iluziju, što srodki zašytyja niedzie tam, u samim pradpryjemstvie. Heta amal jak śpisańnie doŭhu, ale pryhažej vyhladaje na papiery.
Razhladajecca taksama pytańnie ab asobnym kredytavańni dla absłuhoŭvańnia biudžetnaj pazyki, prostaj movaj — kredyt na vypłatu pracentaŭ pa raniejšym kredycie.
I finalnaj ilustracyjaj stanu zavoda źjaŭlajecca toje, što ź zimy minułaha hoda Biełaruskamu mietałurhičnamu zavodu patrabujucca štomiesiačnyja kredyty ŭ pamiery $6 miljonaŭ na vypłatu zarobkaŭ. Štomiesiac jaho vydajuć biełaruskija banki. Pradpryjemstva nie tolki nie prynosić prybytkaŭ, ale i biare hrošy na toje, kab nadalej hienieravać straty.
My paprasili ekanamista Dźmitryja Kruka, starejšaha navukovaha supracoŭnika centra BEROC, praanalizavać ekanamičny fint z BMZ.
Adkaz vyjšaŭ davoli vialiki, pryvodzim całkam.
Dźmitryj Kruk. Fota: onliner.by
«Najpierš, vialikaje pytańnie vyklikaje zakrytaść i niepubličnaść apieracyi pa ratavańni BMZ. U 2015-2016 hadach, kali padobnyja schiemy pravodzilisia z pradpryjemstvami drevaapracoŭki i mašynabudavańnia, to adpaviednyja narmatyŭna-pravavyja akty byli publičnymi. Ale rozhałas i analiz moh kamuści nie padabacca, imavierna, heta pryviało da nieprazrystaści situacyi z BMZ.
Tamu pieršaje, što varta skazać: na jakoj padstavie maštabnaja ŭhoda, u vyniku jakoj raście dziarždoŭh, robicca faktyčna sakretnaj ad hramadstva?
Mienavita hramadstva papaŭniaje biudžet, ź jakoha budzie absłuhoŭvacca doŭh BMZ.
Taksama praz zakrytaść schiemy jaje peŭnyja elemienty zastajucca niezrazumiełymi navat z ulikam toj infarmacyi, što traplaje ŭ ŚMI, i ich prychodzicca dadumvać. Tamu, ahavarusia, u tłumačeńniach mahčymyja peŭnyja chiby, źviazanyja z hetym.
Što adbyłosia? Dziaržava restrukturyzavała daŭhi BMZ
U vyniku schiemy abaviazacielstvy pa daŭhach dziaržaŭnaha pradpryjemstva biare na siabie biespasiarednie dziaržava.
Kali pradpryjemstva nie moža płacić pa daŭhach, zdajecca łahičnym, što tady pavinny stavicca pytańni: a čamu tak stałasia? Što nie tak z samim pradpryjemstvam i čamu jano nie moža naležnym čynam vykonvać svaje abaviazacielstvy, i narešcie, što treba rabić z samim takim pradpryjemstvam?
Ale ŭ nas takija pytańni čamuści nie ŭźnikajuć i zadajecca pytańnie: što treba zrabić, kab źnizić daŭhavy ciažar dla pradpryjemstva?
U vypadku bujnych dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ dziaržava źnižaje ciažar za ŭłasny košt.
Kab źmianiać terminy i inšyja ŭmovy kredytu, dziaržava (biudžet) sama stanovicca kredytoram pradpryjemstva zamiest banka.
Dziela hetaha dziaržava vypuskaje ablihacyi, pavialičvajučy dziarždoŭh. Faktyčna adbyvajecca abmien aktyvami z bankam. To-bok bank pieradaje dziaržavie prava patrabavańnia pa kredycie dziaržpradpryjemstvu, a ŭzamien atrymlivaje dziaržablihacyi.
A što ź biudžetam? Kali pradpryjemstva zmoža spraŭna płacić pa novamu hrafiku, to nijakaj prablemy niama. Dziaržava budzie prosta pasiarednikam i budzie pieraličvać atrymanaje ad pradpryjemstva banku. A što kali pradpryjemstva nie ŭ stanie naležnym čynam vykonvać svaje abaviazki (užo pierad biudžetam) i pa novym hrafiku płaciažoŭ? Voś heta i jeść hałoŭnaje pytańnie. U hetym vypadku ŭvieś ciažar doŭhu pavinien uziać na siabie biudžet, bo heta nijak nie ratuje jaho ad nieabchodnaści vypłačvać naležnaje pa ablihacyi banku. Padobnaja situacyja ŭ BMZ.
Što pryncypova novaha ŭ hetaj schiemie
— De-fakta pryznajecca, što BMZ nie ŭ stanie vykanać usie svaje abaviazacielstvy i častku strat vymušany ŭziać na siabie banki.
Raniej usia restrukturyzacyja adbyvałasia pa naminale, to-bok mierkavałasia, što ŭ budučyni ŭsie abaviazacielstvy buduć vykananyja.
A ŭ vypadku, kali ŭ budučyni straty ŭsie ž uźniknuć, to takoha kštałtu ryzyki brała na siabie dziaržava.
Zaraz faktyčnyja straty častkova pryznajucca, i ich vymušany ŭziać na siabie banki. Mienavita hetkim čynam možna interpretavać toje, što častku isnujučaj zapazyčanaści bankam prapanujecca prosta śpisać, a BMZ atrymlivaje prava na vykup svaich ablihacyj, jakimi vałodajuć banki, pa canie nižej za naminał.
Bolš za toje, takim čynam možna interpretavać i pieravod častki kredytnaj zapazyčanaści ŭ jakaści ŭniosku ŭ statutny fond pradpryjemstva. Dla bankaŭ apošniaje — daloka nie pažadanaja situacyja. U lepšym vypadku hetyja źmieny ŭ finansavych płyniach možna traktavać jak upuščanuju vyhadu.
— Praźmiernaja daŭžynia restrukturyzacyi i termin, na jaki raściahvajecca doŭh.
Papiarednija epizody (2015-2016 hady) pieravažna praduhledžvali restrukturyzacyju daŭhoŭ, jakija byli nazapašany ŭ pieryjad madernizacyi i składali tolki častku ahulnaha doŭhu pradpryjemstva.
Terminy raściahvańnia daŭhoŭ byli choć i praciahłyja, ale ŭsio ž asacyjavalisia ź niejkim bolš-mienš pačućcievym haryzontam (5-15 hod).
U vypadku ž BMZ padobna na toje, što restrukturyzacyi padlahaje amal usia kredytnaja zapazyčanaść pradpryjemstva. Tolki taja častka, jakaja restrukturyzujecca praz ablihacyi Minfina (i jakuju tamu možna dakładna padličyć) — kala $620 miljonaŭ. A heta — kala 50% ad usioj zapazyčanaści BMZ pavodle apošniaj dastupnaj spravazdačnaści.
Z ulikam inšych užytych instrumientaŭ restrukturyzacyi možna kazać ab tatalnaj restrukturyzacyi doŭhu na pradpryjemstvie.
Haryzont «raściahvańnia» terminu daŭhoŭ ad zvykłych 5-15 hod pieratvaryŭsia ŭ amal 30 hod. To-bok vidavočna žadańnie zrabić tak, kab pa mienšaj miery na blizkim haryzoncie da hetaha pytańnia bolš nie viartacca.
— Razryŭ finansavych umoŭ uzajemaźviazanych kantraktaŭ i dedałaryzacyja doŭhu.
Jak pakazana vyšej, raniej jadrom restrukturyzacyi było praciahnieńnie terminaŭ pahašeńnia i, u šerahu vypadkaŭ, uviadzieńnie lhotnych pieryjadaŭ pa płaciažach.
Inšyja istotnyja ŭmovy kantraktaŭ pieravažna zachoŭvalisia. Heta dazvalała biudžetu nie brać dadatkovyja ryzyki i abaviazki.
Vielmi važnym u schiemie z BMZ źjaŭlajecca źmiena naminału doŭhu pradpryjemstva z dalaraŭ na rubli. Pry hetym źviazany doŭh dziaržavy pierad bankami zastajecca naminavanym u zamiežnaj valucie (u dalarach). Taki krok vymušany. Zaraz stanovicca vidavočnym, što, nie źmianiŭšy valutu doŭhu, vyrvacca z daŭhavoj pastki BMZ budzie ciažka, navat z ulikam usich śpisańniaŭ.
Tamu z pazicyi padtrymki BMZ hety krok zrazumieły. Ale ci možna prosta źmianić valutu doŭhu? U našych umovach — kali daminujučaj formaj aščadžeńniaŭ źjaŭlajecca depazit u zamiežnaj valucie — na žal, nie.
Toj, chto budzie trymać abaviazacielstvy ŭ zamiežnaj valucie, a aktyvy ŭ nacyjanalnaj, prymaje na siabie valutnuju ryzyku i ŭ vypadku abiasceńvańnia rubla budzie nieści straty.
U vyniku dylema: dla padtrymki BMZ pieranaminavać doŭh u rubli vielmi pažadana, ale chtości pavinien uziać na siabie valutnuju ryzyku. Takim «chtości» staŭ biudžet.
I dla budučaj zbałansavanaści biudžetu i ŭstojlivaści dziaržaŭnaha doŭhu heta novy vielmi istotny vyklik. BMZ budzie (kali zmoža) płacić pa kredytach u biudžet u biełaruskich rublach, a biudžet bankam pa ablihacyjam pavinien płacić u valucie.
Choć płaciažy BMZ u biudžet i ź biudžetu bankam pavinny być supastaŭnyja, heta ŭsio roŭna stvaraje dadatkovuju nahruzku na biudžet užo na ciapierašnim etapie. Bo ŭłasnych dachodaŭ biudžetu ŭ zamiežnaj valucie nie chapaje dla ŭsich płaciažoŭ pa dziarždoŭhu, i tamu prychodzicca ci pryciahvać novyja pazyki, ci vykarystoŭvać reziervy, ci vykupać valutu na rynku.
Kali pa jakich-niebudź pryčynach biełaruski rubiel patańnieje, heta nahruzka na biudžet pavialičycca praparcyjna vieličyni abiasceńvańnia rubla. I heta vielmi istotny novy vyklik dla biudžetu. Jen stanovicca bolš uraźlivym da abiasceńvańnia abmiennaha kursu.
— Upłyŭ finansavych pasiarednikaŭ i finansavych rynkaŭ.
Dziela peŭnaści ŭ vysnovach niedastatkova infarmacyi, što adlustravana ŭ ŚMI pa schiemie ratavańnia BMZ. Ale padobna na toje, što razryŭ finansavych umoŭ pamiž uzajemaźviazanymi kantraktami adnaho łancuhu pryvioŭ da taho, što ŭ pracesie restrukturyzacyi ŭ hety raz nie prosta adbyvaŭsia abmien aktyvami, jak raniej (što nie turbavała rynak, a prosta źmianiała adlustravańnie aktyvaŭ na bałansie).
Padobna na toje, što ŭ pracesie realizacyi schiemy paratunku BMZ byli častkova zadziejničany «žyvyja hrošy», jakija, vierahodna, vykupalisia ŭdzielnikami z rynku, što paŭpłyvała na dynamiku kursa ŭ pieryjad kanca studzienia — pačatku lutaha.
Kali takaja zdahadka słušnaja, to, vierahodna, hetyja hrošy spatrebilisia, kab pahasić isnujučyja valutnyja pazyki dziela zabieśpiačeńnia «razryvu» pamiž valutami, u jakich naminavanyja ŭzajemaźviazanyja kantrakty paśla restrukturyzacyi, ci/abo zabiaśpiečyć ulivańnie ŭ BMZ «žyvych hrošaj» dziela pahašeńnia budučych abaviazacielstvaŭ pierad zamiežnymi kredytorami.
Vysnovy i nastupstvy
Dziaržava praviała bujnuju apieracyju pa ratavańni BMZ. Płataj za jaje stali novyja istotnyja vykliki dla budučaj fiskalnaj stabilnaści i ŭstojlivaści dziarždoŭhu.
Častka strat, jakija de-fakta byli pryznanyja jak tyja, što ŭžo paniesienyja, była pierakładziena na banki, jakija byli kredytorami BMZ. Budučyja mahčymyja straty i adpaviednyja ryzyki pierakładzieny na biudžet i dziarždoŭh. Hety ciažar — novy istotny vyklik dla dziaržfinansaŭ.
Vykarystanyja instrumienty i praktyki ŭziatyja razam ja b nazvaŭ sprobaj «kančatkovaha vyrašeńnia daŭhavoha pytańnia BMZ».
U pracesie paratunku BMZ byli vykarystanyja šmatlikija «navacyi». Heta nakiravana na toje, kab pryncypova i nadoŭha źniać z paradku dnia pytańnie ab «kredytnych kajdankach» dla pradpryjemstva.
Pry hetym farmalna možna kazać ab tym, što ŭłaśnik (dziaržava) i asacyjavanyja kredytory (banki) paspryjali palapšeńniu finansavaha stanu BMZ. To-bok, ničoha ekstraardynarnaha nie adbyłosia.
Kiejs BMZ moža razhladacca jak «zarazny» precedent.
Pradpryjemstvy dziaržsiektara siońnia pieravažna znachodziacca ŭ vielmi słabaj finansavaj pazicyi. Kiejs BMZ moža być interpretavany jak hatoŭnaść dziaržavy ratavać i inšyja praźmierna słabyja pradpryjemstvy.
I schiema BMZ moža razhladacca jak peŭny ŭzor dla hetaha. Z-za nieprazrystaści i niedastupnaści statystyki na ŭzroŭni pradpryjemstvaŭ ciažka skazać, ci šmat katastrafična słabych pradpryjemstvaŭ.
Taksama nie zrazumieła, jak sami čynoŭniki bačać hety kiejs: jak vyklučeńnie z praviłaŭ ci jak pieršuju łastaŭku.
Ale ž možna skazać dakładna: schiema paratunku adnaho BMZ — heta ŭžo istotny padkop pad fiskalnuju i finansavuju stabilnaść. Kali takija vypadki buduć pašyracca, to vykliki buduć razrastacca i stanavicca ŭsie bolš adčuvalnymi dla ekanomiki.
