Varšava. Ilustracyjnaje fota: Pawel Toczynski / Getty Images
«Usio išło tak hładka, što heta mianie ździviła»
Iryna (imia źmienienaje ź mierkavańniaŭ biaśpieki) žyvie ŭ Polščy z 2016 hoda, dzie naradziła čaćviarych dziaciej. Ahułam u biełaruski šaściora dziaciej: starejšamu 19 hadoŭ, małodšamu — dva. Z baćkam dziaciej — ukraincam, žančyna razyšłasia, paśla čaho ŭpieršyniu sutyknułasia z hvałtoŭnym vysialeńniem.
«My žyli ŭ kvatery, jakuju majmu partnioru zdaŭ jahony dyrektar, jana naležała jahonaj cieščy. Damova była tolki vusnaja, — raspaviadaje biełaruska. — Kali my razyšlisia z partnioram uvosień 2021 hoda, jon źjechaŭ va Ukrainu, a my ź dziećmi pajechali ŭ Biełaruś. Kali viarnulisia, akazałasia, što haspadynia kvatery pieraviezła ŭsie našyja rečy ŭ hatel».
Praź niekatory čas Iryna znajšła kvateru, u jakoj žyvie ciapier. Kaža, što šukać žytło z takoj vialikaj siamjoj, jak u jaje, — vielmi niaprostaja zadača. Na toj momant u biełaruski było piaciora dziaciej i šostym jana była ciažarnaja. Tym nie mienš, znajšoŭsia varyjant, dzie haspadynia była hatovaja padpisać biesterminovuju damovu.
«Havorki pra akazijanalnuju damovu nie było. Jana ŭpisała ŭsich dziaciej, usio išło tak hładka, što heta mianie ździviła, i ja navat pierapytvała ŭ haspadyni, ci dakładna heta jejnaja kvatera, — raspaviadaje Iryna. — Potym ja padumała, mo, jana, pieršy raz zdaje, tamu ŭ jaje niama strachaŭ, jak u bolšaści inšych. My padpisali damovu, ja zapłaciła kaucyju, zrabiła rehistracyju sabie i dzieciam u hetaj kvatery. U lutym 2022 hoda naradziŭsia małodšy syn, i my z haspadyniaj padpisali dadatkovaje pahadnieńnie, pa jakim jana ŭpisała niemaŭla ŭ damovu».
«Haspadynia sabrała našyja rečy i zaniesła na paddašša»
U traŭni 2022 hoda Irynie padniali košt arendy. A ŭ červieni haspadynia kvatery raptoŭna skazała, što choča, kab biełaruska ź dziećmi źjechała.
«Ja joj tady nahadała, što padčas zaklučeńnia damovy papiaredžvała, što kvatera mnie patrebnaja na doŭhi termin, a jana ŭ svaju čarhu śćviardžała, što žytło joj nie spatrebicca na praciahu 5 hadoŭ. My tady damovilisia, što my jašče pažyviem, ale napružańnie ŭsio roŭna ŭźnikła», — raspaviadaje naša surazmoŭca.
Haspadynia kvatery viarnułasia da temy pra adjezd Iryny praz hod, u červieni 2023 hoda, i hetym razam, pa słovach biełaruski, pavodziła siabie ahresiŭna i nastojvała na vysialeńni. Iryna tłumačyła joj, što jak raz u traŭni padała zajavu na kamunalnuju kvateru ad horadu, ciapier čakaje rašeńnia i źjedzie adrazu, jak joj budzie dadziena žytło.
Napiaredadni Novaha hoda Iryna ź dziećmi znoŭ pajechała ŭ Biełaruś.
«I kali nas nie było, haspadynia zajšła ŭ kvateru, sabrała z šafaŭ usie našyja rečy i vyniesła ich na paddašša, a ŭ dźviarach źmianiła zamki, i dasłała mnie videazapis z maimi rečami ŭ pakietach, — raspaviadaje žančyna. — Ja sarvałasia i 28 śniežnia pryjechała nazad u Polšču. Tak, našyja rečy byli na paddaššy, ale ŭ kvatery zastavałasia mebla, technika, posud, paścielnaja bializna, jakija ja kuplała. Kali ja pryjechała, dźviery mnie nichto nie adčyniŭ i zabrać rečy nie dazvoliŭ».
Biełaruska źviarnułasia ŭ palicyju, dzie joj skazali, što ničym nie mohuć dapamahčy — u kvatery znachodzicca jaje ŭłaśnica. Ad adčaju Iryna nabyła drabiny i zalezła na haŭbiec (kvatera na druhim paviersie) i tak trapiła ŭ pamiaškańnie, dzie znachodziłasia haspadynia ź siabroŭkaj.
«Jana adrazu ž vyklikała palicyju. Kali jany pryjechali, spačatku abvinavačvali mianie, kazali, što ja ŭvarvałasia ŭ žytło, ale paśla vyvučeńnia dakumientaŭ pastanavili, što heta haspadynia ź siabroŭkaj musiać vyjści, a my ź dziećmi — zastacca», — raspaviadaje naša surazmoŭca.
«Pahladzieła pa telebačańni, što ŭkraincam i biełarusam treba dapamahać»
Iryna zabrała rečy z paddašša i śćviardžaje, što nie znajšła tam 6600 jeŭra, jakija ŭ jaje lažali ŭ šafie.
«Hetyja hrošy — usio, što ŭ mianie było, ja pakidała ich na vypadak, kali daviadziecca šukać inšuju kvateru ci nabyvać nieabchodnyja rečy ŭ kamunalnuju, — kaža žančyna. — Haspadynia, kaniešnie, nie pryznajecca, što zabrała ich u mianie. Navat kazała — adkul u ciabie, halečy, takija hrošy? U palicyi kažuć, što niama dokazaŭ, što hrošy byli. Z dakumientaŭ u mianie jość tolki vypiska z banku, što ja zdymała hetuju sumu z kartki, i śviedčańnie syna, ale palicyja heta nie prymaje».
Iryna ź dziećmi zastałasia ŭ kvatery ŭ dalejšym čakańni kamunalnaha žytła ad horadu. Kali pačała raźbiracca ŭ situacyi, vyśvietliła, što žančyna, jakaja nazvałasia haspadyniaj kvatery i napisała heta ŭ damovie, nasamreč joj nie źjaŭlajecca. Akazałasia, što kvateru jejnaja maci zdymaje ŭ tavarystva ŭłaśnikaŭ (Międzygminne Towarzystwo Budownictwa Społecznego), to bok, hetaja kvatera — sacyjalnaje žytło.
«Atrymlivajecca, jany nie mieli prava zdavać hetuju kvateru, a pytańniem z maim vysialeńniem ciapier pavinna zajmacca tavarystva ŭłaśnikaŭ, a pierad hetym razarvać damovu z hetaj žančynaj. Ja źviarnułasia da dyrektara tavarystva, ale razmovy nie atrymałasia — jon taksama mnie pačaŭ pahražać, i nie tolki vysialeńniem, ale i tym, što mnie anulujuć dazvoł na znachodžańnie ŭ Polščy», — kaža Iryna.
Haspadynia, jakaja akazałasia nie haspadyniaj, praciahvaje pavodzić siabie ź biełaruskaj davoli ahresiŭna i nastojvaje, kab taja vysieliłasia.
«Jana navat kazała palicyi, što nijakaj damovy nie było, što jana ŭpuściła mianie žyć pa dušeŭnaj dabryni, bo pahladzieła pa telebačańni, što biełarusam i ŭkraincam treba dapamahać. Cikava, bolš za 54 tysiačy złotych, jakija ja joj pieraviała na rachunak za dva hady — heta taksama pa dušeŭnaj dabryni?» — pytajecca Iryna.
«Pryjechaŭ mužčyna na «miersedesie» i pačaŭ kałacić nahami ŭ dźviery»
Praź niekatory čas paśla incydentu sa sprobaj vysialeńnia palicyja dasłała žančynie paviedamleńnie pra toje, što sprava zakrytaja praź niedachop dokazaŭ, a da situacyi padklučyłasia firma «Exmiter», pradstaŭniki jakoj teraryzujuć Taćcianu Ryskovu.
«Spačatku mnie patelefanavała niejkaja dziaŭčyna. Vielmi vietliva razmaŭlała, pytałasia, čamu ja nie mahu vyjechać z kvatery. Ja kazała, što ŭ mianie skrali ŭsie maje hrošy, što mnie ciapier treba ich zarabić, — raspaviadaje Iryna. — U adkaz jana mnie prapanavała finansavuju dapamohu i pošuk kvatery, pytałasia, jakoha pamieru mnie patrebnaje žytło. Nie razumieju, navošta im za svoj košt mianie vysialać. Ale pahadžacca na heta ja nie budu, kab potym nie było dadatkovych prablemaŭ».
Praź niekatory čas pavodziny ekśmitaraŭ stali bolš ahresiŭnymi.
«Spačatku byli SMS, a potym pryjechaŭ mužčyna na «miersedesie», i pačaŭ kałacić nahami i kułakami ŭ dźviery, — raspaviadaje Iryna. — Potym pačuŭ, što ja telefanuju ŭ palicyju, pabieh da mašyny i źjechaŭ, kryčaŭ jašče «vymiatajciesia, parazity».
Paśla hetaha incydentu Iryna atrymała ad ekśmitaraŭ paviedamleńni, što, pakolki jana nie idzie na kantakt, jany buduć ličyć, što jana pakinuła kvateru, i tamu jany ŭ jaje zojduć razam z haspadyniaj 2 traŭnia.
Biełaruska jašče raz pajšła ŭ palicyju, i hetym razam jaje vysłuchali i pryniali zajavu ab pieraśledzie.
«Jany mnie prama skazali, što kali ŭ pieršy raz pryjechali, nie pavieryli mnie, dumali, što ja chłušu, ale potym, kali pahutaryli z «haspadyniaj», razabralisia ŭ tym, chto jość chto i što jana daje chłuślivyja śviedčańni, a heta vielmi surjozna. Ja paprasiła ŭ ich zabaronu na nabližeńnie da mianie «haspadyni» kvatery i ekśmitaraŭ i, chutčej za ŭsio, jana budzie, — raspaviadaje naša surazmoŭca. — Napeŭna, hetaja žančyna, u jakoj ja źniała kvateru, dumała, što kali ja biełaruska, to znachodžusia va ŭraźlivym stanoviščy i nie zmahu pazmahacca za siabie, ale jana pamyliłasia».
Kursy zvarščyka i pošuk pracy z dvuchhadovym dziciom
Iryna dumaje pra viartańnie ŭ Biełaruś, dzie ŭ jaje jość kvatera, adnak nie choča padviarhać stresu dziaciej.
«U mianie dačka sioleta skončyć 8 kłas, jana choča potym tut pastupać u technikum, ja nie dumaju, što vieźci jaje ciapier u Biełaruś — dobraje rašeńnie», — kaža žančyna.
Starejšy syn Iryny — invalid pa słychu, niekali jamu vydalali puchlinu ŭ vuchu, ciapier žančyna zajmajecca afarmleńniem invalidnaści dla jaho ŭ Polščy. Spadziajecca, što heta taksama paskoryć atrymańnie kamunalnaha žytła.
Samaha małodšaha, jakomu dva hady, Iryna nadoječy addavała ŭ jaśli, kab mieć mahčymaść pracavać. Žančyna skončyła navučańnie na zvarščyka i chacieła ŭładkavacca na zavod u Płocku.
«Pieršaje, z čym ja tam sutyknułasia, što jany nie prymajuć na pracoŭnuju damovu, a tolki praz ahiencyju. Ja aformiłasia tak, mnie paabiacali, što ŭ mianie budzie hrafik z 6 ranicy da 14 hadzinaŭ dnia — viečarovyja i načnyja źmieny mnie nie padychodziać, — raspaviadaje Iryna. — Adnak na pradpryjemstvie mnie daviałosia sutyknucca z mocnaj niezadavolenaściu hetym. A potym u mianie zachvareła dzicia i mnie adrazu paviedamili, što ja jak pracaŭnik im bolš nie patrebnaja».
Iryna zabrała syna ź jaślaŭ i zarehistravałasia na miascovaj biržy pracy jak biespracoŭnaja. Uvosień źbirajecca addać syna ŭžo ŭ sadok i potym šukać novuju pracu.
Advakatka: vysielić čałavieka moža tolki sud
U papiarednim materyjale na temu hvałtoŭnaha vysialeńnia z dapamohaj firmaŭ-ekśmitaraŭ «Biełsat» hutaryŭ z polskim jurystam, pradstaŭnikom arhanizacyi «Kancylaryja sacyjalnaj spraviadlivaści» Bartałamiejem Pilaškam. Ciapier žurnalisty źviarnulisia da advakatki Centra biełaruskaj salidarnaści Maryny Hryščanki i paprasili jaje raspavieści, jak dziejničać, kali vy sutyknulisia z ekśmitarami, i ci mahčyma na stadyi zaklučeńnia damovy ab arendzie zastrachavacca ad padobnaj situacyi.
Pavodle słoŭ advakatki, padobnych firmaŭ u Polščy, na žal, ciapier šmat, ale ŭsie jany dziejničajuć niezakonna, bo vysielić čałavieka moža tolki sudovy vykanaŭca i tolki tady, kali jość rašeńnie sudu ab vysialeńni.
«U Polščy nie maje značeńnia, maje čałaviek prava zajmać pamiaškańnie, ci nie. Tearetyčna, my možam ubačyć na vulicy dom, u jakim nichto nie žyvie, zasialicca tudy, choć heta i niezakonna, i kali praź niekatory čas abjavicca haspadar, jon nie maje prava nas biez rašeńnia sudu vysielić. Tamu ŭ dadzienym vypadku navat nijakaha značeńnia nie maje, była damova ci nie — haspadynia nie maje prava vysielić ludziej biez rašeńnia suda», — kaža Maryna Hryščanka.
U situacyi Iryny, kali haspadynia kvatery choča vysielić jaje i dziaciej, joj spačatku treba źviarnucca ŭ sud, jaki vydaść rašeńnie ab vysialeńni. Kali ŭ arandataraŭ jość mahčymaść pracavać, zarablać i zdymać svajo žytło, sud moža pastanavić, kab jany vysielilisia. Kali takoj mahčymaści niama, sud moža pryznać ichnaje prava na sacyjalnaje žytło. U lubym vypadku pavinna być rašeńnie suda, padkreślivaje jurystka.
Ekśmitary ździajśniajuć złačynstva
Kali rašeńnie sudu ŭžo jość, i ludzi nie chočuć vysielicca dobraachvotna, haspadar žytła moža źviarnucca da sudovaha vykanaŭcy, i jon, tolki majučy na rukach rašeńnie sudu, moža vysielić ludziej u sacyjalnaje žytło ci ŭ kvateru, jakija jany zdymuć samastojna.
«Prosta na vulicu vykinuć čałavieka nielha», — zaznačaje advakatka CBS.
Ludzi, jakija pracujuć u firmach, jakija zajmajucca vysialeńniem, ździajśniajuć złačynstvy pavodle jak minimum dvuch artykułaŭ polskaha Kryminalnaha kodeksu, kaža spadarynia Maryna:
«Heta art.193 KK Polščy — «Parušeńnie chatniaha miru»: pa im maksimalnaje pakarańnie — hod pazbaŭleńnia voli. A jašče p.1a art.191 KK — «Sproba hvałtoŭnaha vysialeńnia», tam maksimalnaja sankcyja — try hady pazbaŭleńnia voli».
Irynie advakatka raić źviartacca ŭ palicyju ci adrazu ŭ prakuraturu i padavać zajavu ab mahčymym ździajśnieńni złačynstva, asabliva, kali dojdzie da niejkich fizičnych dziejańniaŭ — łamańnia dźviarej i t.p.
«Dalej treba sačyć za chodam spravy, prymušać palicyju i prakuraturu pracavać. Kali chtości budzie pakarany, mahčyma, hetaja firma začynicca. Ale, na žal, moža źjavicca inšaja, bo jany biaruć niemałyja hrošy za hetyja svaje pasłuhi», — kaža Maryna Hryščanka.
Zahadzia zastrachavacca ad padobnych situacyjaŭ pry zaklučeńni damovy ab arendzie žytła naŭrad ci mahčyma, ličyć advakatka:
«Navat kali damova biesterminovaja, vas mohuć pasprabavać vysielić. U takim vypadku haspadar pavinien za try miesiacy paviedamić pra žadańnie spynieńnia damovy. Najlepiej, kali jon vyšle zakazny list z paćvierdžańniem uručeńnia. Kali damova była vusnaj, papiaredzić možna praz SMS, elektronny list», — tłumačyć jurystka.
Kaho abaronić damova ab akazijanalnym najmie?
Kali damova była prypynienaja pravilna, a čałaviek nie choča vysialacca, jon pastupaje niezakonna, ale ŭsio roŭna ŭłaśnik kvatery ci domu nie maje prava samastojna jaho vysialać ci źviartacca da pasiarednika — u lubym vypadku pavinien raźbiracca sud.
«Kali haspadar samastojna źmianiaje zamki, vykidaje rečy žylca, jon ździajśniaje złačynstva», — padkreślivaje ekśpiertka.
Maryna Hryščanka źviartaje ŭvahu, što niadobrasumlennymi byvajuć nie tolki arendadaŭcy, ale i arandatary, i heta zdarajecca navat čaściej — ludzi karystajucca tym, što ŭ Polščy spravy ab vysialeńni mohuć ciahnucca dva — try hady, pierastajuć płacić arendu, kamunalnyja pasłuhi, psujuć majomaść. Kab zastrachavacca, haspadary žytła apošnim časam časta zaklučać tak zvanuju damovu akazijanalnaha najmu (umowa najmu okazjonalnego).
«Hetaja damova zamianiaje rašeńnie sudu ab vysialeńni. Z takoj damovaj možna pajści ŭ sud i prasić vykanaŭčy list, ź jakim treba iści da sudovaha vykanaŭcy, jaki budzie vysialać. Z takoj damovaj my abchodzim sudovaje raźbiralnictva ab vysialeńni», — tłumačyć jurystka.
