Jak pavioŭ siabie paśla katastrofy samalota z elitaj hramadstva polski dziaržaŭny i nacyjanalny miechanizm? Hutarka z žurnalistam telekanała «Biełsat» i «Polskaha radyjo» Dźmitryjem Hurnievičam.
«Naša Niva»: Jak polski dziaržaŭny miechanizm zreahavaŭ na stratu viarchoŭnaha kiraŭnictva?
Dźmitry Hurnievič: Polskaja dziaržava — heta narmalna funkcyjanujučaja demakratyčnaja struktura, jakaja praduhledžvaje adpaviednyja miechanizmy pieradačy ŭłady. Abaviazki prezidenta pierajšli da śpikiera Sojma Branisłava Kamaroŭskaha. Pieršyja paru hadzinaŭ byŭ ahulny šok. Ale Polščaj kirujuć vielmi adkaznyja elity, jakija razumiejuć važnaść momantu dla krainy. Choć u Polščy prezident i ŭrad — heta roznyja palityčnyja siły, ale ŭrad vielmi hodna pavioŭ siabie ŭ hetyja dni. Toje kiraŭnictva, što zahinuła ŭ avijakatastrofie, užo zamienienaje svaimi pieršymi namieśnikami. Dziaržaŭnyja instytucyi praciahvajuć funkcyjanavać — Nacyjanalny bank, vojska. Polšča ŭžo pierajšła etap transfarmacyj. Tut nikomu nie treba kanflikty, skandały.
«NN»: Ci možna ŭjavić, što niechta pasprabavaŭ by skarystać hetuju trahiedyju, kab zachapić uładu?DH: Heta scenar niejkich afrykanskich krain. Mahčyma, Biełarusi ci Rasii. Polšča — heta kraina Jeŭrasajuza. Tut usio adbyvajecca, mahčyma, niedaskanała, ale hramadski nahlad za vyšejšym kiraŭnictvam daskanały. U pieršyja hadziny byli dumki, što kraina moža prosta «stać», zastaparycca. Ale takoha nie adbyłosia. Situacyja, kali niejkaja chunta biare ŭsiu ŭładu ŭ svaje ruki, absalutna nie mahčymaja ŭ polskich umovach. Za hady niezaležnaści Polšča sumieła vyhadavać palityčnuju elitu, jakaja razumieje ŭsiu adkaznaść. Dyj ludzi tut takija — choć i nie chodziać na vybary, ale za svaju krainu pastajać zmohuć.
«NN»: Jakija pieršyja kroki na pasadzie vykanaŭcy abaviazkaŭ prezidenta zrabiŭ Kamaroŭski?DH: Najpierš abviaściŭ žałobu. Pa-druhoje, pryznačyŭ staršyniu Biuro nacyjanalnaj biaśpieki — heta anałah biełaruskaj Rady biaśpieki, kiraŭnika Nacbanka. Heta kadravyja źmieny. Jon prymaje tolki techničnyja rašeńni. Navat admoviŭsia pryznačać datu vybaraŭ, daŭ hetaje prava apazicyjnym partyjam, kab jaho potym nie mahli ni ŭ čym abvinavacić.
«NN»: Jak dziejničali ŭ hetaj situacyi ŚMI?
DH: Mnie zdajecca, što polskija ŚMI zanadta krytyčna staviacca da prezidenta, urada. Ja daviedaŭsia pra katastrofu praz paŭhadziny, jak pra jaje abviaścili. Paščoŭkaŭ usie radyjostancyi, paŭsiul hučała sumnaja muzyka, byli śpiecyjalnyja ŭklučeńni. Faktyčna, žałoba była abvieščanaja jašče da taho, jak pra jaje aficyjna zajaviŭ Branisłaŭ Kamaroŭski. Usie pačali vyviešvać ściahi z čornymi stužkami, zapalvać śviečki. Na telebačańni taksama imhnienna ŭsie viadučyja pieraapranulisia ŭ čornaje, vielmi strymana ŭsio kamientavali. Biezumoŭna, zadača luboha ŚMI krytykavać ułady. Ale strata ludziej, niezaležna da jakoha palityčnaha łahiera jany siabie adnosili, vializnaja trahiedyja. Treci dzień nijakich inšych navin ja paprostu nie baču.
«NN»: A što ludzi? Jakaja atmaśfiera ŭ Varšavie?
DH: Ludzi adrazu pačali abzvońvać adzin adnaho, telefonnaja linija paprostu nie pracavała. Adrazu pačaŭsia ludski ruch u bok prezidenckaha pałaca. Užo na prypynkach ludzi pačynali płakać. Heta mocna abjadnała polski narod. Ciapier admysłova prachodžu pieššu pa vulicach — nichto nie razmaŭlaje. Ja žyvu ŭ maładym rajonie Varšavy, dzie šmat dziaciej, viesieła. Usie maŭčać, mohiłkavaja cišynia, redka chto ŭśmichajecca. Heta nie sum napakaz. U mianie z bałkona bačna dziesiać ściahoŭ z žałobnymi stužkami. Starejšyja ludzi, heta elektarat prezidenta, płačuć. U niadzielu byŭ na Krakaŭskim pradmieści, dzie raźmiaščajecca prezidencki pałac, tam paŭsiul zdymki zahinułych, źničy, kvietki. Palaki ŭmiejuć abjadnoŭvacca ŭ trahičnyja momanty.
«NN»: Ci byli na samalocie tvaje znajomyja?
DH: Pakolki ja pracuju žurnalistam, to šmat z kim davodziłasia pracavać. Brać kamientary ci niešta jašče. Ale dvuch čałaviek ja viedaŭ pryvatna. Pieršy — heta staršynia Katynskaha kamiteta Stefan Melak. Jašče za savieckim časam jon razam ź siabrami zavioz na adny varšaŭskija mohiłki ahramadny 10-tonny pieršy ŭ Polščy pomnik u honar achviaraŭ katynskaj trahiedyi. Nichto nie viedaje jak. Praŭda, pomnik toj źniščyli ŭžo na druhi dzień. My paznajomilisia vosiem hadoŭ tamu. Jon vadziŭ biełaruskich studentaŭ pa Varšavie, pakazvaŭ pamiatnyja miescy. Jon byŭ historykam. Takoj historyi Polščy i Biełarusi, jak ad jaho, ja jašče nie čuŭ. Mienavita ad Melaka ja i daviedaŭsia pra Katyń, bo ŭ biełaruskaj škole my čuli tolki pra Chatyń. Taksama zahinuŭ rektar univiersiteta, dzie ja vučyŭsia, ksiondz Rumianek. Jon vykładaŭ u nas try razy na tydzień ciaham piaci hadoŭ. Usie chadzili na jahonyja zaniatki. U 2006 hodzie, kali ja z Płoščy trapiŭ na Akreścina, rektar padpisaŭ list u pasolstva z patrabavańniem majho vyzvaleńnia.
I deputaty, i ministry, što zahinuli, byli vielmi vialikimi siabrami Biełarusi. Jany ličyli svaim abaviazkam dapamahać Biełarusi. Hetyja ludzi stvaryli Prahramu Kalinoŭskaha, «Biełsat», «Racyju». Adnačasova jany byli vializnymi polskimi patryjotami, lubili svaju krainu. Mahčyma, jany byli krychu archaičnymi, ramantykami. Hetyja ludzi štodnia byli ŭ ŚMI, tut inšaja palityčnaja kultura. Aproč usiaho niejkich palityčnych sprečak, jany raskazvali pra svaju siamju, pakazvali damy.
«NN»: Jaki ciapier palityčny raskład pierad prezidenckimi vybarami?
DH: Pra heta pakul nichto nie dumaje. Vybary pavinny adbycca 20 červienia. Zahinuli dva kandydaty ŭ prezidenty. Ad pravych — Lech Kačynski, ad levych — Ježy Šmajdzinski. Dumaju, vybary projduć dosyć cicha. Biez haračych debataŭ, abmierkavańniaŭ. Pa ŭsim bačna, što novym prezidentam budzie Branisłaŭ Kamaroŭski. Nie dumaju, što buduć niejkija niečakanaści. Svajoj pracaj jon dakazaŭ, što hodny hetaha.
«NN»: A prychod Kamaroŭskaha nie adabjecca na palitycy Polščy ŭ dačynieńni Biełarusi?
DH: Nie. Kamaroŭski — siabar «Hramadzianskaj płatformy», jakuju ŭ biełaruskich ŚMI ličać niejtralnaj pa biełaruskim pytańni. Ale heta nie tak. Jany zaŭsiody padtrymlivali ŭsie inicyjatyvy pa Biełarusi. Nichto ŭ Polščy, chto b ni pryjšoŭ da ŭłady, nie źmienić palityku ŭ dačynieńni našaj krainy.
