Umberta Eka pisaŭ u 1997 h., što mabilnyja telefony roznych pamieraŭ buduć značyć dla ich haspadaroŭ bolšyja vydatki na majstra skuranoj halantarei. «Dobra, ale chto taki majstar skuranoj halantarei?» – spytaŭ moj dziesiaciochhadovy syn. Ja chacieŭ rastłumačyć – i tut paŭstała prablema, bo chto z nas sapraŭdy pamiataje, čym zajmajecca pradstaŭnik hetaj prafesii? Pra novyja prafesii piša Jacek Kavalski
Što aznačaje «prafesija budučyny»? Z adnaho boku, heta toj, chto – pavodle prahnozaŭ – u chutkim časie źjavicca na rynku albo pavoli na im užo źjaŭlajecca, ale nia budzie mieć panavalnaha stanovišča. Voś, takaja cikavostka – novy zaniatak, niša. Z druhoha boku, heta prafesija, u jakuju možna investavać, bo nieŭzabavie – praź piać, dziesiać ci piatnaccać hod – jana budzie naraschvat. «Hetak jość, što adnyja prafesii źnikajuć, a inšyja źjaŭlajucca, – kaža Anna Bučyńska, menedžarka ŭ paspalitych relacyjach i stratehijach raźvićcia (PR & Business Development) u kampanii Jobpilot.pl. – Na praciahu apošnich piaci hod u Polščy źjaviłasia niekalki novych prafesijaŭ, jakija mohuć pretendavać na zvańnie ŭzychodziačych zorak na rynku pracy».
Mechatronik, ci pieraplacieńnie niekalkich prafesijaŭ
Śpis novych prafesijaŭ ź vialikaj budučynaj adkryvaje mechatronik. Heta pieraplacieńnie prafesijaŭ mechanika, elektronika i infarmatyka. Mechatronika znachodzić prymianieńnie tam, dzie źjaŭlajecca składanaja aparatura – naprykład, medycynskaja, stanki z prahramnym kiravańniem u ličbavaj formie i h.d. «Siońnia ŭ nas paŭsiul mechatronika», – kaža Artur Hrachoŭski, mechatronik u firmie FESTO, jaki absłuhoŭvaje stanok z prahramnym kiravańniem u ličbavaj formie.
Treba było doŭha čakać na sustreču ź im. «Artur strašenna zaniaty – siońnia ŭ Zialonaj Hury, zaŭtra va Ŭrocłavie, a paślazaŭtra ŭ Varšavie», – pieraścierahali jahonyja kalehi. «Nasamreč, u mianie šmat pracy, – śmiajecca Hrachoŭski. – Ale ciapier užo hetak i budzie – z kažnym hodam jaje budzie ŭsio bolej. U rešcie, mechatronika ŭsio ščylniej nas atačaje. Mechanik, jaki ŭ majsterni padychodzić da Vašaj mašyny, užo padychodzić nie z francuskim klučom, a z łeptopam. I jon akurat i jość mechatronikam!»
Tajamničaść zapisanaja ŭ zadańni
Inšaja novaja prafesija, što maje dobruju budučynu: «mystery client», albo «mystery shopper». Ci «tajamničy klijent» – asoba biaz tvaru, biaz proźvišča, jakuju biaruć unajmy karparacyi, kab taja na ŭłasnaj skury pravieryła jakaść absłuhoŭvańnia ŭ adździełach firmy. Ź Joanaj my sustrakajemsia na benzazapraŭcy. «Heta taja samaja zapraŭka, na jakoj ja kolki miesiacaŭ tamu ŭčyniła dziki skandał, bo tut nie było majoj ulubionaj žavalnaj humki», – śmiajecca dziaŭčyna. Vyhladaje jana nieprykmietna – nichto b nia daŭ viery, što pracuje jana ŭ adnoj ź vialikich firmaŭ, jakija vysyłajuć «tajamničych» na specmisii. «Heta nialohki kavałak chleba. Zachodziš u hatel, na zapraŭku, u kramu, što naležyć da bujnoj sietki, i musiš spraŭdzić, jak persanał stavicca da «zvyčajnaha» klijenta. Usie pryjomy dazvolenyja. A tamu možna łajacca, možna patrabavać čahości, čaho akurat niama – i staranna zapaminać reakcyi persanału. Kali z taboj abychodziacca hruba, treba zapisać heta ŭ spravazdaču. Paśla maich «akcyjaŭ» paru kiraŭnikoŭ zapravak i hatelaŭ užo stracili svaje pasady.
Ci vyhadna firmam brać na pracu «špiehaŭ»? Tak. Bo zdabyvańnie novaha klijenta – jak aceńvajuć kancerny – kaštuje ŭ piać razoŭ bolej za ŭtrymańnie staroha, a zadavoleny klijent varty dziesiacioch zvyčajnych. Zadavolenyja viartajucca i raspaviadajuć pra svaje nazirańni inšym. Adnak klijent moža i nia mieć mažlivaści pierakanacca ŭ dobraj jakaści tavaru albo pasłuhi, kali nieprafesijny persanał adabje ŭ jaho achvotu. «Klijent redka skardzicca na drenny servis. Dzieviać ź dziesiaci niezadavolenych klijentaŭ nie padajuć skarhaŭ, adnak siamiora ź ich užo nikoli nia viernucca. Typovy niezadavoleny spažyviec padzielicca dośviedam z vaśmiu znajomymi, jakija pieradaduć hetuju infarmacyju inšym. Zajmisia suviaziami z svaimi klijentami. Ich jakaść maje asnoŭny ŭpłyŭ na vyniki, da jakich imkniecca Tvaja firma», – pierakonvajuć na svajoj internet-bačynie supracoŭniki firmy Secret Client, što pazyčaje kancernam «tajamničych».
Tele...što?
Hetak zvyčajna reahujuć znajomyja teletjutara, kali toj raspaviadaje pra svaju prafesiju. I nia dziva.
Ja telefanuju da televizii EduSat – mahnata ŭ televizijnaj adukacyi. «Ci mahu ja pahutaryć z kim-kolviek z teletjutaraŭ?» – pytajusia. «A što heta za trasca takaja?» – adkazvaje mnie mužčyna ŭ sakrataryjacie rektara. Tolki paśla tłumačeńniaŭ vyśviatlajecca, što heta banalnaja reč: teletjutar – usiaho tolki televizijny vykładčyk.
Pra heta nia viedaje navat prafesar Vojciech Pamykała, rektar Vyšejšaj sacyjalna-ekanamičnaj škoły ŭ Varšavie i adnačasna animatar i kiraŭnik EduSat'u. «Chto, Vy kažacie, ja? Tjutar? Cikava, treba zapomnić».
Kolki teletjutaraŭ u Polščy – ciažka skazać. Adnak viadoma, što heta elita. «Vykładać aby chto nia moža, heta vidavočna. Navat u televizii. Praca va ŭniversytecie, adnak, adroźnivajecca ad pracy na TB. Tamu my biarom na pracu štab režyseraŭ, scenarystaŭ, pišam scenary lekcyjaŭ – usio naležyć rabić prafesijna. U ludziej usio mieniej času zastajecca na vučobu, jany ŭvažajuć za lepšaje navučacca z televizaram. I ŭ hetym sensie hetaja prafesija sapraŭdy maje vializnuju budučyniu – kaža Pamykała.
Sanitar-alpinist
Kryviń (Krzywiń) – pieršaja hmina ŭ Polščy, dzie pa chutkim časie možna budzie atrymać adukacyju sanitara drevaŭ. «Sanitar – heta pieraplacieńnie alpinista z pryrodaznaŭcam. Alpinista, bo jon karystajecca padobnym ryštunkam padčas pracy. Pryrodaznaŭca – viadoma, drevy», – kaža Andžej Kuźmiński z Kiraŭnictva hminy u Kryvini. Karaciej kažučy: hetki čałaviek załazić na drevy i abrazaje staryja haliny.
U kryvińskaj vučelni, mahčyma, užo ŭ nastupnym hodzie adkryjecca admysłovy napramak dla asobaŭ, jakija chočuć pracavać hetkim čynam. Niadaŭna ŭ hminie byli sanitary z Francyi. «Nu j dali ž dychtu! – z zachapleńniem kaža Andžej Kuźmiński. I adrazu ŭzdychaje: – Kali b chto-niebudź z tych, chto prymaje ŭ Varšavie rašeńni, pabačyŭ, moža, było b praściej pravieści ideju ź ich navučańniem u nas».
Z hrumeraŭskaj žyłkaj
Hrumer (groomer) – čałaviek, jaki dbaje pra pryhažość sabaki. Jon stryže poŭść, padrazaje kipciurki, madeluje, dezynfekuje, dušyć parfumaj. «Ja cyrulnica sabak. Dva hady jak ničoha bolej nie rablu i vielmi zadavolenaja», – kaža Katažyna Zbroja z Krakava.
Čamu hrumer – prafesija z budučyniaj? «My žyviom va ŭsio bolš sterylnym śviecie, – kaža Katažyna. – Dva razy na dzień myjemsia, karystajemsia mnostvam kasmetyki. My stvarajem vakoł siabie sterylnaje asiarodździe. Što ŭ takim asiarodździ robić niehihijeničny sabaka? Treba jaho prystasavać – kažučy prosta. A značyć, jaho treba dobra pamyć, pastryhčy, padstryhčy, dastryhčy, kab byŭ sapraŭdnym sabakam XXI stahodździa. Tamu i adkryvajecca štoraz bolej salonaŭ pryhažości dla sabak i hrumeraŭskich internet-servisaŭ, na jakich možna nabyć aksesuary dla dohladu za žyviołami.
Prafesii z (najbližejšaj) budučynaj – tut budzie praca ŭ rajonie 2010 h.
* ahienty biuro, što dapamahajuć u haspadarčaj dziejnaści i handlovyja pasiaredniki * techničny persanał kamputarnaha absłuhoŭvańnia * aperatary aptyčnaha i elektronnaha ryštunku * fizyki, chimiki i blizkija da ich * haspadary budynkaŭ, myjščyki šybaŭ i padobnyja * aperatary vytvorčych linijaŭ i pramysłovych robataŭ u pramysłovaści * infarmatyki * sakratarki i aperatary ofisnych mašyn * specyjalisty sacyjalnych navuk * rabotniki ŭ vytvorčaści dakładnych vyrabaŭ z metału * rabotniki achovy * rabotniki ŭ finansavych i statystyčnych spravach * specyjalisty ŭ spravach biznesu * astatnija specyjalisty systemy adukacyi i vychavacieli * rabotniki artystyčnaj dziejnaści, zabaŭlanak i sportu * architektary, inžynery i blizkija da ich * hruzčyki adkidaŭ i blizkija da ich * rabotniki ofisnaha absłuhoŭvańnia * rabotniki asabistaj apieki * aperatary mašyn vytvorčaści vyrabaŭ z humy i plastmasy
U hetych prafesijach nie šukaj pracy kala 2010 h.
* kažamiaka * harniak i apracoŭščyk kamieniu * ziemlarob na poli * ziemlarob u raślinnaj vytvorčaści i sadoŭniki * rabotnik u sudnachodztvie i avijacyi * rybak, jaki pracuje na ŭłasnyja patreby * aperatar metalurhičnych mašyn * rabotnik u vytvorčaści tekstylnych vyrabaŭ, vopratki i blizkija da ich * kaval, ślesar i blizkija da ich * aperatar zdabyŭnych mašyn i abstalavańnia i blizkija da ich * aperatar polihrafičnych i papiarova-apracoŭčych mašyn * rabotnik transpartu i nasilščyk * rabotnik na prostych rabotach * pamočnik u sielskaj haspadarcy, rybactvie i blizkija da ich * nastaŭnik pačatkovaj škoły * rabotnik palihrafii i blizkija da jaho * pamočnik u hornaj pramysłovaści i budaŭnictvie * aperatar mašyn u vytvorčaści vyrabaŭ lohkaj pramysłovaści * drevaapracoŭščyk, stalar
Krynica: Uradavy centar stratehičnych daśledavańniaŭ, 2003 h.
Novyja prafesii, jakija nabyvajuć (albo nabuduć) papularnaść:
• hrumer – zarobki: ad 2200 złotych na ruku;
• «tajamničy klijent» – zarobki vyšej za siarednija ŭ Polščy;
• mechatronik – zarobki: ad 1500 da 5000 złotych na ruku;
• teletjutar – zarobki: kala 2000 złotych na ruku
• rabotnik benzakalonki – zarobki: kala 1500–2200 złotych na ruku;
• rabotnik achovy elektronnych kanałaŭ raźmierkavańnia finansavych praduktaŭ, ci antychakier, – zarobki: ad 2000 złotych i vyšej.
Kahadzie italjanskija futurolahi prezentavali śpis novych prafesijaŭ. Fizyčna ich jašče niama, ale vyhladaje na toje, što ŭźniknuć. Novyja prafesii heta, miž inšym:
• bijatechnolah, jaki zajmajecca hiennaj inžyneryjaj, što ŭžyvajecca dla vyroščvańnia raślinaŭ i bakteryjaŭ;
• rabotnik u dezynfekcyi, jaki likviduje nastupstvy katastrofaŭ, šum, dymy fabrykaŭ, čyścić zaražanuju vadu;
• bijaziemlarob, jaki pieraŭtvaraje chimičnaje ziemlarobstva ŭ naturalnaje;
• neŭraprahramist, jaki zajmajecca budovaj «štučnaha mozaku».
