Pra pažary ŭ Rasii piša Vital Taras.
Davoli šmat hadoŭ tamu daviałosia adpačyvać u vioscy Babiničy pad Voršaj. Leta było amal takoje haračaje, jak sioleta. Z žonkaj, synam i cieščaj pajšli ŭ bližejšy les pa jahady. I raptam ubačyli — u sasnovym bary prosta pierad nami zahareŭsia moch.
My kinulisia tušyć ahoń, jaki byŭ spačatku nievialiki, prosta zatoptvajučy ho. Potym niechta źbiehaŭ za rydloŭkami, i my stali zakidvać połymia ziamloj. Urešcie ŭdałosia spynić pažar, patraciŭšy na heta niamała sił i času. Nam dapamahali jašče para čałaviek, jakija vypadkova apynulisia z nami ŭ lesie. Ale što zapomniłasia najbolš — ź vioski, jakaja była ŭ niekalkich mietrach, praz roŭ, nie pryjšoŭ na dapamohu nichto, choć ludziej tam było davoli šmat.
Toj epizod uspomniŭsia mnie na fonie paviedamleńniaŭ pra pažary ŭ Rasii. Pavodle źviestak NASA, z komasu na jaje terytoryi zafiksavana kala 600 ačahoŭ.
Leta jak armahiedon
Niečakana vyśvietliłasia, što ŭ mahutnaha rasijskaha MNS nie chapaje techniki i pažarnych. Nie chapaje vady, kab tušyć pažary. A ŭ absalutnaj bolšaści viosak niama navat supraćpažarnych uskapanych pałosaŭ vakoł ich. Ahoń prajšoŭ užo sotni tysiač hiektaraŭ. Jak vyjaviłasia, uzaranaj ziamli, jakaja słužyć naturalnaj pieraškodaj na šlachu połymia, vielmi mała ŭ centralnaj Rasii. Vialikija płoščy, parosłyja chmyźniakam dy pustaziellem, zavalenyja śmiećciem, vyharajuć imhnienna. Vakoł absalutnaj bolšaści viosak niama navat supraćpažarnych kanavaŭ. Vioski harać, jak zapałki. Pavodle apošnich źviestak, zahinuli paŭsotni čałaviek.
Tłumačeńnie dajecca vielmi prostaje: pryrodnaja anamalija. Za apošnija sto piaćdziesiat hadoŭ mieteanazirańniaŭ nie było padobnaj pavodle praciahłaści katastrafičnaj śpioki i zasuchi. Žychary Biełarusi, jakija sioleta taksama stali achviarami niečuvanaj haračyni (nie vyklučana, jana moža dasiahnuć i rekordnaha ŭzroŭniu, jak u Rasii) mohuć tolki paspačuvać svaim susiedziam. Darečy, i ŭkraincam.
Adnak, u Rasii, jak viadoma, navat pryrodnyja źjavy adrazu nabyvajuć palityčnaje ci navat, možna skazać, — eschatałahičnaje značeńnie. Patryjarch RPC Kirył padčas pajezdki ŭ Nižaharodskuju vobłaść nazvaŭ pažary «boskim pakarańniem». Na pačatku hetaha hoda, kali ziemlatrus na Haici zabraŭ žyćci amal 1,5 miljona čałaviek, patryjarch nazvaŭ tuju katastrofu taksama pakarańniem za hrachi. Ale Rasija ŭsio ž, adrozna ad Haici, — nie samaja biednaja kraina śvietu. I kali ad mocnych ziemlatrusaŭ uratavacca amal niemahčyma, dyk ad nastupstvaŭ pažaraŭ usio ž zaścierahčysia možna. Dla heta treba, nie spadziajučysia tolki na Boha, chacia b vykapać kanavu.
Kurskaja anamalija
Viadoma, usio pavinna vyrašacca nie «ŭnizie», z dapamohaj miascovaha samakiravańnia, ale na samym «viersie». Vyšejšaje kiraŭnictva ŭvodzić u peŭnych rehijonach režym nadzvyčajnaj situacyi, zahadvaje zabiaśpiečyć naležnyja zachady, pravodzić narady z udziełam kiraŭnikoŭ rehijonaŭ i viedamstvaŭ, narešcie — vyjazdžaje ŭ paciarpiełyja rajony, dzie ažyćciaŭlaje «kiraŭnictva na miescach». Praviadzieńnie hetych mierapryjemstvaŭ nie pieraškadžaje pajści ŭ pierapynku pamiž imi na futbolny matč, jak heta zrabiŭ prezident Rasii.
Kiruje vyšejšaje načalstva, siaredniaje źviano — hubiernatary — słužać jaho «pryvadnym remieniem», adkaznaść ža niasuć tyja, chto staić u samym nizie — naprykład, u vypadku patreby, moža padać u adstaŭku
Hetuju sistemu «viertykali» pieraniaŭ u Alaksandra Łukašenki na samym pačatku svajho prezidenctva ciapierašni
U hetym miesiacy ŭ Rasii buduć adznačać dziasiatuju hadavinu hibieli atamnaj padvodnaj łodki «Kursk». Siońnia jość padstavy ŭspomnić nie tolki abstaviny trahiedyi ŭ Barancavym mory, akaličnaści śmierci 118 členaŭ ekipaža. (Na žal, nie dapamahła padaravanaja ekipažu kopija ikony Kurskaj Božaj Maci). I nie tolki pavodziny kiraŭnictva marfłota, jakoje da apošniaha ŭtojvała padrabiaznaści ad žonak marakoŭ i hramadskaści. Vielmi časta zhadvajuć i słovy prezidenta Pucina, pramoŭlenyja ŭ prahramie amierykanskaha žurnalista Łary Kinha na CNN. Na pytańnie — što
Kali b u prem'
Kali raźviejecca dym
Sprava nie tolki ŭ «viertykali», jakoj niama spravy da ludziej. Sprava ŭ samych ludziach, jakim niama spravy da čužoj biady. Technałahičnyja katastrofy, terakty na čyhuncy i ŭ mietro, «kontrterarystyčnyja apieracyi» na Paŭnočnym Kaŭkazie… Zdajecca, da ŭsiaho hetaha rasijskaje hramadstva daŭno pryzvyčaiłasia, jak i da hibieli suajčyńnikaŭ.
U kurodymie sioletnich pažaraŭ raźviejvajucca apošnija iluzii. Siarod ich — nadzieja niekatorych biełaruskich palitykaŭ na toje, što filmy kštałtu sieryjała NTV pra «chrosnaha baćku» paŭździejničajuć na rasijskuju teleaŭdytoryju i vyklikajuć niepryjaź da kiraŭnika Biełarusi. (Pra ŭździejańnie na biełaruskuju aŭdytoryju niama čaho i kazać). Dumajecca, čarhovaja infarmacyjnaja vajna pamiž Rasijaj i Biełaruśsiu skončycca ničym.
U lubym vypadku, usio, u čym abvinavačvajuć Łukašenku stvaralniki tych filmaŭ, rasijski hladač nie adnojčy naziraŭ u svajoj ajčynie. Nikoli rasijski elektarat u masie svajoj nie aburaŭsia. Znajšli čym jaho napałochać…
Siońnia znoŭ, jak dzievianosta hadoŭ tamu, Rasija ŭ imhle. A Biełaruś? Pakul jana adroźnivajecca ad jaje chiba što nižejšaj, u siarednim, tempieraturaj pavietra. I toje niabłaha.
