Nieznajomy Vajniłovič narešcie adkryŭsia, ale ci dla ŭsich? 2

Reštki siadziby Edvarda Vajniłoviča, jakaja stała, ličy, padmurkam Čyrvonaha kaścioła ŭ Minsku, rasčyścili sioleta vałanciory ź Biełarusi, Polščy, Niamieččyny i inš. Da zakinutych i zabytych navat miascovymi žycharami kulturnych pomnikaŭ narešcie stała možna spakojna padyści.

Raniej pa darozie da Dunajeva byŭ nieprałazny huščar z krapivy, asotu i lebiady. A nad burjanom vidnieŭsia dach staroj budyniny. Były śviran 1872 hoda asablivaj uvahi da siabie nie pryciahvaŭ. Toje, što heta pamieście źviazana z Čyrvonym kaściołam Minska, viedali chiba tolki kapylskija krajaznaŭcy. Dy chto-nichto ź miascovych uspaminaŭ babuliny apoviedy…

Ciapier tut staić šyldačka-pakazalnik i jość navat nievialički infarmacyjny stend. Da staroha śvirna možna padyści pa skošanaj i prybranaj ściažyncy, a pierad byłoj ladoŭniaj bačycca łapik skošanaj ziamli.

Ekskursavod z Krakava Michał pryjechaŭ u Dunajeva pa biełaruskija tradycyi i historyju. Pa słovach maładoha čałavieka, jon nie tolki pakasiŭ burjan pierad ladoŭniaj, ale i navučyŭsia budavać pieč, valać z voŭny cacki i šyć biełaruskija lalki.

Udzielniki letnika.

Vałanciorski letnik pa ŭznaŭleńni siadziby Edvarda Vajniłoviča prachodzić va ŭročyščy Łapuchi kala vioski Dunajeva druhi hod. Asnoŭnymi arhanizatarami vystupili hramadskaja arhanizacyja «Adukacyja bieź miežaŭ», a taksama fond Robierta Baše z Hiermanii. Sioleta hrupa z Polščy dy Biełarusi, a taksama adzin udzielnik ź Niamieččyny za tydzień paśpieli rasčyścić častki byłych haspadarčych pabudoŭ — ladoŭni dy ścienaŭ nieviadomych pakul budynkaŭ.

— Samaje cikavaje, što hetych pabudoŭ da nas nichto nie bačyŭ. Navat krajaznaŭcy Kapylščyny, — raskazvaje Halina Vieramiejčyk, vykanaŭčy dyrektar hramadskaj arhanizacyi «Adukacyja bieź miežaŭ», adzin z arhanizataraŭ letnika.

 — Letaś tut taksama letnik byŭ, šmat narodu pryjazdžała. I nichto navat nie zadumaŭsia, što tut niešta moža być. Tolki ŭ kastryčniku, kali burjan apaŭ, my siudy pryjechali i bačym: niejkija nibyta ścieny. Akazvajecca, i tut jość budynki. My pryvieźli fotazdymki ŭ Kapylski krajaznaŭčy muziej, kab bolš daviedacca pra heta. A supracoŭniki i sami ździvilisia, što tut niešta jość, akramia śvirna.

Radavoje pamieście Vajniłovičaŭ było na Kapylščynie, adnak nie ŭ Łapuchach, a ŭ vioscy Savičy. Edvard Vajniłovič vučyŭsia ŭ Słucku, a žyŭ u Savičach. Łapuchi kupiŭ jašče baćka Edvada Adam u Narkievičaŭ-Jodkaŭ. Tut byŭ basiejn, napeŭna, dla raźviadzieńnia ryby, vinakurnia, zavod pa vyrabie masła. Byŭ i vialiki sad, a taksama pryhožy park z 52 najmieńniami roznych raślin, častku ź jakich možna pabačyć i zaraz — heta pichta, kanadskaja tapola, šarapadobnaja viarba i inš.

Edvard uziaŭ šlub z Alimpijaj Uzłoŭskaj. U siamji naradziłasia dvoje dziaciej-pahodkaŭ — Symon dy Alena. Adnak u dvanaccacihadovym uzroście zaŭčasna pamiraje syn, a praz šeść hadoŭ dačka Alena. Śmierć dziaciej stała horam dla Vajniłovičaŭ. I ŭ pamiać pra ich Edvard vyrašyŭ pabudavać na tahačasnym uskrajku Minska kaścioł. Jon pradaŭ Łapuchi i na atrymanyja hrošy pačałosia budaŭnictva. Vajniłovič, darečy, za svaje hrošy pabudavaŭ taksama sinahohu ŭ Klecku, Hieorhijeŭskuju pravasłaŭnuju carkvu ŭ Makranach, tam ža i jašče adzin katalicki kaścioł.

Akramia prablemaŭ z dohladam siadziby, sioleta paŭstała jašče adna prablema — abvaliŭsia dach śvirna.

— My pryjechali i žachnulisia: amal uvieś dach byŭ prosta na ziamli, — raskazvajuć vałanciory.

— Heta z-za śniehu, napeŭna, — kaža dyrektar Kapylskaha rajonnaha krajaznaŭčaha muzieja Valancina Šurakova. — Takaja prablema była ŭ mnohich siadzibach. Ale tut jašče adzin momant. Budynak, jaki abjaŭleny histaryčnaj kaštoŭnaściu, znachodzicca va ŭłasnaści «Łaknieja-ahra», daččynaha sielskahaspadarčaha pradpryjemstva «Priorbanka». Zhodna z ukazam Prezidenta, kali na vašaj terytoryi znachodzicca historyka-kulturnaja kaštoŭnaść, to vy i pavinny pra jaje kłapacicca. Heta nie značyć adnavić budynak. Havorka idzie pra kansiervacyju: zabić akonnyja prajomy i zrabić niejki navies nad dacham. Rašeńni ab kansiervacyi, darečy, byli pryniaty Kapylskim rajvykankamam u 2005-m i ŭ 2006 hadach.

— My źviartalisia ź listami ŭ sam bank. Śmiećcie było vyvieziena, krychu dobraŭparadkavanaja terytoryja… — kaža Halina Vieramiejčyk.

— Hetuju siadzibu možna ŭklučać u turystyčnyja maršruty choć zaraz.

Tamu što ŭ mnohich turystyčnych maršrutach jość punkty, u jakich zachavalisia tolki ruiny. Siudy mohuć pryjazdžać palaki, naprykład, na ŭhodki Vajniłoviča ci Čyrvonaha kaścioła. Možna ž arhanizoŭvać adnadzionnuju ekskursiju pa miaścinach, dzie žyŭ Vajniłovič, — praciahvaje Halina Vieramiejčyk. — Važny nie sam ceły budynak (turystaŭ časam navat bolš pryvablivajuć ruiny). Važna, što pra heta možna raskazać. Adnak dabracca da ich vielmi składana. Mnie padajecca, što tut elemientarna možna skasić burjan i zrabić padychody da ŭsich fundamientaŭ, pravieści daśledčuju pracu i pasprabavać uznavić płan taho, što było. Navat prosta pastavić vialiki stend ź infarmacyjaj, što tut jość i što było. Siudy jeduć ludzi, pytajucca, a dabracca nie mohuć.

Uvohule, pa słovach Haliny Vieramiejčyk, na Kapylščynie vielmi šmat kulturnych abjektaŭ, bolš za 40. Dla paraŭnańnia, u Niaśvižskim rajonie — kala 28. Pryčym źviazanyja hetyja pomniki sa znakamitymi ŭ našaj krainie Narkievičami-Jodkami i Vajniłovičami.

Jak kaža Halina Vieramiejčyk, heta amal hatovy turystyčny maršrut, praŭda, pakul jon prachodzić paraz vysokija ścieny burjanu.

Kamientar pa spravie:

Aleh Šachnievič, staršynia «Łaknieja-ahra», što źjaŭlajecca ŭłasnaściu «Priorbanka»:

— My davali pryčep, vałanciory tam rasčyścili. A što jašče zrabić. Na moj rozum, dyk ja nie viedaju, jak tam i što rabić. Dajcie mnie śpiecyjalista, jaki pakaža, kudy hetyja ćviki zabivać, tudy my i budziem zabivać. Dajcie budaŭnika, jaki moža tam niešta zrabić, tady my i pahladzim. Tut ža śpiecyjalisty patrebny.

Edvard Antoni Leanard Vajniłovič naradziŭsia 13 kastryčnika 1847 hoda ŭ majontku Ślapianka kala Minska. Baćka jaho pachodziŭ sa znakamitaha ŭ toj čas rodu Vajniłovičaŭ, a maci z rodu Vańkovičaŭ. Mieli Vajniłovičy i kroŭnyja suviazi z Adyncami dy Maniuškami. Vajniłovičam naležali vialikija ziamielnyja ŭładańni ŭ Navahradskim vajavodstvie, hałoŭnym majontkam byli Savičy ŭ Słuckim paviecie. Edvard ź miedalom skončyŭ Słuckuju himnaziju, paśla pastupiŭ u Pieciarburhski impieratarski technałahičny instytut, potym staŭ słuchačom Sielskahaspadarčaj akademii ŭ Pruškavie (Polšča). Paśla śmierci baćki junak viartajecca ŭ Savičy, dzie viadzie haspadarku z prymianieńniem najnoŭšych technałohij taho času.

U 1888 hodzie byŭ abrany vice-staršynioj Minskaha tavarystva sielskaj haspadarki. Trojčy abiraŭsia ŭ rasijskuju Dziaržaŭnuju Dumu. A z 1906 hoda staŭ členam Dziaržaŭnaha savieta Rasii ad Minskaj hubierni. Stałypin prapanoŭvaŭ jamu pasadu vice-ministra sielskaj haspadarki Rasijskaj impieryi. Adnak Edvard admoviŭsia.

Za čas pracy byŭ uznaharodžany piaćciu ordenami i adnym miedalom. Simpatyzavaŭ biełaruskamu ruchu: padtrymlivaŭ utvareńnie BNR, u domie Vajniłoviča prachodziŭ viadomy Biełaruski źjezd Słuččyny, jaki inicyjavaŭ Słuckaje paŭstańnie.

Pamior Edvard Vajniłovič u 1928 hodzie ŭ Polščy.

Źviazda

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH