Dla vydavieckaj dziejnaści kalektyvam časopisa «ARCHE» sioleta byŭ zarehistravany ŭ Vilni Instytut biełarusistyki.
Raskazvaje hałoŭny redaktar časopisa «ARCHE» Valer Bułhakaŭ.
Bułhakaŭ: My doŭha dumali, jak nam vykrucicca ź ciapierašniaj sytuacyi. A sytuacyja fatalnaja. Kab atrymać licenziju na vydavieckuju dziejnaść, treba zdavać ekzamien. My sprabavali, ale nie ŭdałosia, bo «ARCHE» ŭ čornych śpisach.
Pieršaj knihaj novastvoranaha vydaviectva staŭ ahramadny, jak jaho charakteryzuje sam sp. Bułhakaŭ, čaćvierty tom zboru tvoraŭ historyka j movaznaŭcy Jana Stankieviča. Kniha nazyvajecca «Za rodnuju movu j praŭdzivy nazoŭ». U hety tom uvajšła publicystyka Stankieviča. Taksama vyjšła kniha aŭtarstva samoha Valery Bułhakava «Historyja biełaruskaha nacyjanalizmu». Apošniaje vydańnie ŭ sioletnim hodzie – vializnaja na 900 staronak kniha polskaha historyka Jurki Turonka «Madern i historyja Biełarusi».
Bułhakaŭ: U planach na nastupny hod niekalki knih, dzie budzie biahučaja analityka palityčnych padziejaŭ u Biełarusi, palityčnaja historyja niezaležnaj Biełarusi. Z navukovych prajektaŭ vydańnie knihi tvoraŭ i histaryčnych analizaŭ polskaha historyka biełaruskaha pachodžańnia Aleha Łatyšonka, jaki naležyć da najbolš cikavych i plonnych historykaŭ nia tolki Polščy, a navat pierasiahaje polski ci biełaruski kantekst. Ale Łatyšonak, jak i Turonak, vielmi słaba viadomyja biełaruskamu čytaču j navat navukoŭcam. Navuka siońnia źjaŭlajecca polem bitvy pamiž dziaržavaj i hramadzianskaj supolnaściu. Navuka pradukuje śvietapohłajad i identyčnaść. U nas redka zdajuć sabie spravu, što nacyjanalnaja identyčnaść va ŭschodnieeŭrapiejskich hramadztvach heta pradukt navukovaj dziejnaści. Łukašenka sprabuje ŭsialak niščyć biełaruskuju identyčnaść. Ad barbarskaha razbureńnia pomnikaŭ architektury da publikacyi adyjoznych pisańniaŭ Jakava Traščanka, jaki admaŭlaje isnavańnie Biełarusi, jak samastojnaha hieapalityčnaha subjekta. Kab nam udałosia ŭčynić pieravarot u biełaruskaj navucy! Bo navuka padmianiajecca idealohijaj. Sapraŭdnych navukoŭcaŭ u halinie humanitarnych navuk zastałosia niašmat. Heta zakon. Pry aŭtarytarnych režymach humanitarnaja navuka padaje achviaraj palityčnaha dyktatu. Bo jana moža vykarystoŭvacca, jak ništo inšaje, dla farmavańnia hramadzianskaj aktyŭnaści, umacoŭvać palityčnuju nielajalnaść. Naša zvyšzadača - vyrafinavać biełaruskuju navuku. Kali heta ŭdasca, pieramieny da lepšaha nastupiać.
