15 hadoŭ nazad demanstrantam u Minsku ŭdałosia zatarmazić «sajuznyja pahadnieńni z Rasijaj» i źviarnuć uvahu śvietu na niebiaśpieku anšlusu. Byŭ vyjhrany čas, była pierachoplena inicyjatyva. Tyja padziei ŭvajšli z historyju jak «Minskaja viasna — 1996».
Zbor demanstrantaŭ u zaprošanym miescy byŭ nie dazvoleny, ale na praśpiekt vyjšli dziasiatki tysiač ludziej.
Žyvie Biełaruś!
Prarvacca ŭ telecentr nie ŭdałosia. Zianon Paźniak zaklikaje razyścisia i praciahnuć baraćbu.
Na šlemach jašče byli "Pahońki". 24 sakavika 1996 hoda.
Demanstrantki prykłali śnieh da hałavy źbitamu (?) prafiesaru BDEU Savickamu.
2 krasavika na vulicy znoŭ spantanna vyjšli dziasiatki tysiač ludziej.
Demanstrant pakazvaje ściah, zality kryvioj. 26 krasavika 1996 hoda. Bolšaść demanstrantaŭ składała moładź.
Rezidencyju Łukašenki baraniŭ śpiecnaz. 26 krasavika, "Čarnobylski šlach". Milicyi taksama było ŭ navinu razhaniać mirnych ludziej.
Čarnobylski šlach. Moładź vajuje z amonam na Niamizie.
Čarnobylski šlach. Moładź vajuje z amonam na Niamizie.
Čarnobylski šlach. Moładź vajuje z amonam na Niamizie.
Mitynh kala Pałaca sportu. Chvilina maŭčańnia pa hienierału Dudajevu.
Dzień Pieramohi. Siarod udzielnikaŭ cyrymonii Hienadź Karpienka (4-y sprava), Nił Hilevič (6-y sprava).
30 maja 1996 hoda. "Što jany vyrablajuć?" U časie chapuna nasuprać HUMa.
Dzień niezaležnaści 27 lipienia.
Dzień niezaležnaści 27 lipienia.
U ich udzielnikaŭ dahetul ściskajecca serca pry ŭspaminie.
Simvalična, što «Minskaja Viasna — 96» pačałasia z adznačeńnia Dnia Kanstytucyi, kali na mitynh sabrałasia bolš za 3 tysiačy čałaviek. Paśla doŭhaha pieryjadu hramadskaj pasiŭnaści, paśla Haniebnaha refierendumu heta padavałasia ŭnušalnym. Akcyi roznaha maštabu adbylisia ŭ inšych haradach Biełarusi — Viciebsku, Hrodnie, Mahilovie.
Bih-benh
Sapraŭdny vybuch zdaryŭsia ŭ niadzielu 24 sakavika.
Ułady nie dazvolili šeścia z nahody 78-j hadaviny abviaščeńnia Biełaruskaj Narodnaj Respubliki. Ale na jaho ŭsio adno vyjšła kala 25 tysiač čałaviek. Płošču Niezaležnaści ačapili, vychad na jaje ź mietro pierakryli. Manifiestanty ad vakzała dvarami pratačylisia da paštamta. Na zialonaje śviatło na pierachodzie kala vulicy Vaładarskaha ludzi vyjšli na prajeznuju častku praśpiekta Skaryny (ciapier — Niezaležnaści) i bolš ź jaje nie sychodzili. Demanstracyja prajšła ad płoščy Niezaležnaści da Opiernaha teatra. Nasuprać rezidencyi prezidenta ŭpieršyniu ŭ kałonie pačali skandavać: «Impičmient» — hety łozunh stanie lejtmatyvam vosieni.
Mitynh prajšoŭ kala Opiery. Vystupali nie tolki palityki, ale i maralnyja aŭtarytety.
Paźniak pałochaje Maskvu ŭ intervju samamu papularnamu tady telekanału NTV:
my nie Čačnia, nas dziesiać miljonaŭ.
Rasija tady akurat była zaviaznuŭšy ŭ vajnie na Kaŭkazie.
Na zaklik Paźniaka častka demanstrantaŭ skiravałasia da budynku Teleradyjokampanii, kab damahčysia efiru dla apazicyi.
Tam adbylisia pieršyja sutyčki demanstrantaŭ sa śpiecpadraździaleńniami. Tady ž byŭ i pieršy «chapun» — paśla zakančeńnia mitynhu, kali ŭdzielniki stali razychodzicca, na praśpiekcie kala budynku KDB. Jak vyjaviłasia, heta byŭ tolki pačatak hramadskaha supraćstajańnia.
«Nie vyjdiet, hospoda!»
Suśvietnyja ŚMI pišuć pra Minsk. Ustryvožanaja maštabam pratestu Maskva pieranosić datu padpisańnia «sajuznaj damovy» na tydzień. Jelcyn admaŭlajecca ad samoha termina «sajuz» i publična pierakonvaje: havorka nie idzie ab pahłynańni Biełarusi.
U paniadziełak, 25 sakavika, adkryćcio vystavy mastakoŭ «Pahonia» nabyło charaktar palityčnaj akcyi. Bolšaść tvoraŭ była pryśviečana biahučaj palityčnaj situacyi ŭ krainie.
A ŭ noč z 25-ha na 26-ha lidary BNF Zianon Paźniak i Siarhiej Navumčyk, abvinavačanyja ŭ arhanizacyi biesparadkaŭ, vyjazdžajuć ź Biełarusi.
Praktyčna kožny dzień adbyvajucca pikiety. Na adnym z takich, kala rasijskaj ambasady, frontaŭcy trymajuć łozunh
«Nie vyjdiet, hospoda!»
U niadzielu, 31 sakavika, ułady śpiecham pravodziać svaju akcyju ŭ padtrymku intehracyi z Rasijaj. Z usioj krainy ŭ Minsk na mitynh śpiecyjalnymi aŭtobusami zvoziać narod. Mitynh adbyvajecca kala Pałaca sportu. Nievialikaja hrupka aktyvistaŭ ź bieł-čyrvona-biełymi ściahami sprabuje pratestavać i tam. Jaje razhaniaje milicyja.
Chapiła dvuch, kab pačać
Nastupny pik padziej — 2 krasavika, u aŭtorak.
U hety dzień u Maskvie rasijski i biełaruski prezidenty padpisvajuć Damovu pra ŭtvareńnie «Supolnaści Rasii i Biełarusi». Tekst damovy da apošniaha momantu nieviadomy šyrokaj hramadskaści. U Minsku dvoje deputataŭ — navat nie kiraŭniki partyj i frakcyj, Danejka ad libierałaŭ i Znaviec ad sacyjał-demakrataŭ — dajuć u ŚMI ścipłuju abviestku pra arhanizacyju sustrečy z vybarščykami. U vyniku
na praśpiekcie źbirajecca 30 tysiač čałaviek — pieravažna studenty, školniki, što charaktaryzuje novy etap raźvićcia palityčnaha pracesu ŭ Biełarusi. Milicyja nie zdolnaja strymać elektryzavanaj moładzi: šeście abychodzić uvieś centr horada.
Na arenu vyjšła pakaleńnie niezaležnaści.
Paźniej infarmavanyja analityki adznačać: u apošni momant prajekt Damovy byŭ skarektavany ŭ bok zachavańnia prykmietaŭ suvierenitetu Biełarusi. Pačatkovaja viersija była horšaja.
Oto byŭ Šlach
Apahiej pratestaŭ pryjšoŭsia na piatnicu 26 krasavika — 10-ju hadavinu katastrofy na Čarnobylskaj AES. U šeści, jakoje ruchałasia pa praśpiekcie Skaryny ad Akademii Navuk, udzielničała da 50 tysiač čałaviek.
U rajonie płoščy Jakuba Kołasa adbyłasia pravakacyja. Na šlachu natoŭpu pravakacyjna pastavili niekalki milicejskich «Žyhuloŭ». Demanstranty pierakulili ich, pabiŭšy šyby i lusterki — rolu avanhardu adyhrała hrupa zachodnieŭkrainskaj moładzi, što pryjechała ŭ Minsk z salidarnaści. Barykadu z hruzavikoŭ na skryžavańni z Kazłova demanstranty rassunuli. Ale na skryžavańni z vulicaj Janki Kupały milicyja pieraharadziła praśpiekt niekalkimi šerahami ciažka ŭzbrojenaha śpiecnaza. Ludzi prajavili realizm, i demanstracyja paviarnuła da Opiery, pajšła pa vulicy Bahdanoviča da Niamihi. Kab nie puścić ludziej u centr, na schiłach Vierchniaha horada ad Śviata-Duchavaha sabora znoŭ pašychtavalisia kasmanaŭty. Moładź atakavała jaho, chutčej dziela pryncypu ŭžo.
Mitynh adbyŭsia la Pałaca sportu.
Siensacyjaj staŭ vystup Zianona Paźniaka, jaki nielehalna viarnuŭsia ŭ Biełaruś. Paźniak iznoŭ biŭ na strachi Maskvy: u časie vystupu jon zaklikaŭ ušanavać chvilinaj maŭčańnia pamiać niadaŭna zabitaha čačenskaha kiraŭnika Džachara Dudajeva. Paśla akcyi jon iznoŭ lasnymi ściežkami pakinuŭ krainu.
A ŭ Minsku pačalisia pieršyja ŭ najnoŭšaj historyi masavyja zatrymańni. Usiaho na praciahu 26–27 krasavika ŭ turmy trapiła bolš za 200 čałaviek. Tady heta stałasia šokam: takoha nie byvała! Tady ž pačałasia epapieja haładoŭki Juryja Chadyki i Viačasłava Siŭčyka, jakija trymali jaje, adpaviedna, 23 i 20 dzion.
Bajučysia achviarnaści, Łukašenka daŭ zahad ich vypuścić.
A voś ukraincaŭ z UNA-UNSO pasadzili. Jany pryjazdžali dapamahčy bratam-biełarusam u baraćbie za niezaležnaść, a trapili ŭ viaźnicy.
Zhasańnie enerhii
Kiraŭniki BNF prapuskajuć nahodu pradoŭžyć nacisk u časie «ideałahična čužoha» Pieršamaja. Ale na hetym padziei Viasny-96 nie spyniajucca.
Praz try dni paśla Šlachu, 29 krasavika Kanstytucyjnamu Sudu chapaje śmiełaści pryznać nieadpaviednym Kanstytucyi Biełarusi ŭkaz A. Łukašenki ad 29.12.1995, pavodle jakoha ad orhanaŭ ułady patrabujecca vykonvać ukazy prezidenta Biełarusi, jakija byli pryznanyja niekanstytucyjnymi.
Dramatyčnyja sutyčki ź milicyjaj razhortvajucca ŭ časie pikietu za vyzvaleńnie palitviaźniaŭ 30 maja.
Tolki ŭ siaredzinie červienia hramadski napał spadaje. Apošniaj akcyjaj stałasia žałobnaja cyrymonija 22 červienia ŭ 55-ja ŭhodki pačatku vajny. Pad zalevaju ciopłaha daždžu da pomnika Pieramohi byli ŭskładzieny kvietki, a dalej šmattysiačnaja kałona demanstrantaŭ pad bieł-čyrvona-biełymi ściahami rušyła da Opiery, dzie praviała svoj mitynh.
Čamu 1996 hod — heta nie 1991?
Pratesty1996-ha stalisia samymi masavymi paśla vystupu rabočych 1991 h., kali składanaja ekanamičnaja situacyja napiaredadni raspadu SSSR pryviała da mocnaha sacyjalnaha vybuchu. Patrabavańni 1991 h. histaryčna vyznačalisia tym, što jany ŭpieršyniu abmiažoŭvalisia prablemami Biełarusi. Ale palityčnaja prahrama masavaha ŭdzielnika tych pratestaŭ była abmiežavanaj. Taja Płošča była vyklikanaja ekanamičnym kryzisam. A voś
u 1996-m upieršyniu biełarusy masava i nastojliva vychodzili na vulicy ŭ zmahańni za nacyjanalnyja kaštoŭnaści, za niezaležnaść.
Usie my rodam z 96-ha
Isnuje dumka, što za palitykaj intehracyi z Rasijaj stajali asabistyja ambicyi Alaksandra Łukašenki, jaki ličyŭ siabie razumniejšym za Jelcyna palitykam i bačyŭ siabie kiraŭnikom adnoŭlenaha Savieckaha Sajuza. Akramia taho, jon adčuŭ, što impierskija ambicyi Rasii možna ekspłuatavać dla atrymańnia resursaŭ. Heta palapšała ekanamičnuju situacyju tut i ciapier, ale zavodziła krainu ŭ zaležnaść.
Udzielnikami vystupaŭ 1996 hoda stała najpierš staličnaja intelihiencyja i moładź.
Viasna 1996 hoda adnaviła ŭ Biełarusi vuličnyja pratesty, a taksama pryniesła takija źjavy, jak haładoŭki i palityčnych uciekačoŭ. Cikava, što na zaklučnym etapie Viasny ŭłady prademanstravali peŭnuju strymanaść, bajučysia radykalizacyi pratestaŭ.
Viasna-1996 zaśviedčyła, što novaja biełaruskaja nacyja budzie naradžacca va ŭmovach palityčnych i sacyjalnych kanfliktaŭ.
Pratesty paskoryli aŭtarytarny drejf Łukašenki, jaki bajaŭsia złučeńnia namahańniaŭ vulicy i namienkłaturnych hrupovak, pradstaŭlenych u parłamiencie. Pratesty pakazali Zachadu, što ŭ Biełarusi jość siły, jakija nie chočuć abjadnańnia z Rasijaj. Viasna-1996 pryviała da emihracyi Paźniaka, u vyniku čaho źmianiŭsia raskład siłaŭ unutry apazicyi. Narešcie, jana naradziła Małady Front.
Hałoŭnaje, što
infarmacyjnyja pieramohi Viasny-1996 źbili temp intehracyi z Rasijaj.
Daj lišni miesiac, daj maŭčańnie hramadstva, i siońnia Biełaruś mahła b isnavać u formie ŭnutranaha tatarstana.
Kalandar padziej
15 sakavika — mitynh u Dzień kanstytucyi
24 sakavika — šmatludnaje šeście i mitynh na Dzień Voli, sproba šturmu telecentru
25 sakavika — adkryćcio vystavy «Pahonia»
31 sakavika — niaŭkludnaja sproba łukašenkaŭcaŭ arhanizavać kontrmitynh
2 krasavika — šmatludnaje šeście i mitynh suprać padpisańnia pahadnieńniaŭ z Rasijaj
26 krasavika — šmatludnaje šeście i mitynh «Čarnobylski šlach», kulminacyja pratestaŭ
1 maja — šeście sacyjał-demakrataŭ, udzieł asobnaj kałonaj u aficyjoznym mitynhu na płoščy Niezaležnaści
9 maja — šeście asobnaj kałony nacyjanał-demakratyčna nastrojenych vieteranaŭ da płoščy Pieramohi
14 maja — šmattysiačny pikiet za vyzvaleńnie palitviaźniaŭ kala Vaładarki
30 maja — šmattysiačny pikiet za vyzvaleńnie palitviaźniaŭ na praśpiekcie, žorstka razahnany
22 červienia — šeście «Razdušym fašysckuju hadzinu»
Hłasaryj
Chapun — niepierakładalnaje biełaruskaje słova, jakoje značyć «masavyja aryšty». Uvajšło ŭ šyroki ŭžytak u pieryjad dyktatury.
Kasmanaŭty — tak prazvali śpiecnazaŭcaŭ za vialikija čornyja šlemy.
Małady Front — junackaja arhanizacyja, što ŭźnikła napačatku jak struktura moładzi BNF. Staviła zadačami abaronu niezaležnaści i prapahandu nacyjanalnaj kultury. Chutka razrasłasia i mieła supołki ŭ dziasiatkach haradoŭ i viosak. Pad kaniec 1990-ch u pošukach novaj ideałohii pierajšła da chryścijanstva jak bazavaj idei.
UNA-UNSO — marhinalnaja ŭkrainskaja nacyjanalistyčnaja hrupoŭka. Paźniej, pad kaniec 90-ch trapiła pad kantrol śpiecsłužbaŭ, a jaje lider Karčynski staŭ vykonvać palityčnuju zamovu ŭkrainskich prarasijskich aliharchaŭ. U Biełarusi nabyła viadomaść praz udzieł hrupy jaje aktyvistaŭ u «Čarnobylskim šlachu».
Dziejnyja asoby
Alaksandr Łukašenka
Kiravaŭ krainaj druhi hod. Ekanomika praciahvała padać. Łukašenka ŭsio ŭ bolšaj stupieni abapiraŭsia na siłavikoŭ. Razharnuŭ intensiŭnuju rusifikacyju, uzamien na jakuju spadziavaŭsia atrymać ščodruju padtrymku rasijskich nacyjanalistaŭ.
Zianon Paźniak
Kiravaŭ Narodnym Frontam. Front tolki-tolki paciarpieŭ parazu na parłamienckich vybarach. Nie ŭdałosia pravieści nivodnaha deputata — frontaŭcy pieramahali ŭ niekatorych akruhach Minska i zachadu Biełarusi, ale ź nievialikim adryvam, bo hramadstva było palaryzavanaje, i hety adryŭ lohka źniščaŭsia adminresursam i falsifikacyjami. Jašče ciažej udaryła pa Froncie paraza ŭ Haniebnym refierendumie 1995-ha. U 1996-m Paźniak nadaŭ BNF druhoje dychańnie ŭžo nie jak parłamienckaj, a jak vuličnaj apazicyi.
Hienadź Karpienka
Namieśnik staršyni Viarchoŭnaha Savieta i lidar libieralnaj apazicyi. Jahonaja staŭka na Viarchoŭny Saviet była chistkaj, bo bolšaść u im składali dyrektary pradpryjemstvaŭ i staršyni kałhasaŭ, nie nastrojenyja na bitvu za ŭładu z Łukašenkam. U časie Viasny-96 Karpienka ŭdzielničaŭ u arhkamitetach niekatorych šeściaŭ, ale rezka admiežavaŭsia ad «radykałaŭ», što ŭstupali ŭ supraćstajańnie z AMONam.
