Prezident Lir: u internecie źjaviŭsia postmaderniscki raman pra Łukašenku 51

Siužet nastupny (usie supadzieńni vypadkovyja). 87-hadovy prezident Biełarusi, jaki kiravaŭ krainaj 50 hadoŭ, vyrašaje pieradać uładu dzieciam.

Na ŭračystym schodzie ŭ Administracyi jon abviaščaje, što padpisaŭ zahad ab padziele krainy na try sajuznyja dziaržavy — Zachodniuju, Uschodniuju i Centralnuju Biełaruś. Kiravać imi musiać try syny prezidenta — Hieorhij, Raman i Kola. Starejšyja dzieci adzin za adnym kažuć słovy ŭdziačnaści i chvalać mudraje kiravańnie baćki.

Małodšy ž i samy lubimy syn Kola, jakomu stary prezident płanavaŭ pakinuć Centralnuju Biełaruś ź Minskam i rezidencyjaj, raptam paprakaje staroha: «Niekatoryja nie ličać našu krainu svabodnaj… kažuć, što ty uzurpavaŭ uładu, a vybary byli niesumlennyja… Jość tyja, chto siadzieŭ u turmach za svaje pierakanańni…»

Pramova vyklikała dziki hnieŭ kiraŭnika. Prezident, proźvišča jakoha nidzie ŭ ramanie nie nazyvajecca, vyhaniaje małodšaha syna pasłom u Brusel, a krainu dzielić usiaho na dźvie častki — miž starejšymi. A paśla razumieje, što, addaŭšy ŭładu, daviadziecca admovicca ad mnohich zvyčak, nabytych ciaham doŭhaha kiravańnia…

Futurystyčny raman Prezident L., jaki źjaviŭsia ŭ internecie, čytajecca na adnym dychańni. Jaho napisaŭ (pa-rasiejsku) Anton Dybaŭ.

Jak adznačana ŭ paślamovie, heta psieŭdanim. Aŭtaru 27 hadoŭ, jon «sa zrazumiełych pryčyn» žyvie i pracuje ŭ Maskvie.

Heta kłasičny postmadernizm: fabuła ad pačatku da kanca ŭziataja z «Karala Lira». I aŭtar navat padkreślivaje heta: u samyja dramatyčnyja momanty mova hierojaŭ robicca šekśpiraŭskaj — uzvyšanaj, jarasnaj.

Jak padčas hetaj sceny sutyčki miž baćkam i synam:

— Ty vyradak! Chaj čujuć usie! Ty — vyradak! Biazdušny robat! Daruj, što dakučaŭ tabie… Daruj, što baćkam byŭ tabie i pakryvaŭ tvaje działy ŭ minułym. Daruj, što daŭ tabie ja zduru prezidenctva i krainu pamieram z Aŭstryju na raskradańnie. Mnie jasna ŭsio! I ty bolš mnie nie syn. My adbyvajem, jedziem na Radzimu. U luby Škłoŭ, na ziemli Mahilova… Kab kiravać narodam, treba bolej, mnoha bolej. A ty nie navučyŭsia ni chrana.

Ujaŭlajučy takija pramovy ŭ vusnach pratatypaŭ, ciažka strymać uśmiešku. Tak, postmaderniscki raman zaŭždy iraničny. I ŭsio ž pierad nami — trahiedyja, šekśpiraŭskaja trahiedyja. Trahiedyja asoby, siamji, hramadstva.

Pakolki dočki karala Lira ŭ biełaruskaj interpretacyi pieratvarajucca ŭ synoŭ, źmianiajecca poł i niekatorych inšych piersanažaŭ. Tak zamiest padstupnaha Edmunda źjaŭlajecca Hanna Mikałajeŭna, kachanka Hieorhija i Ramana, intryhanka z KDB — adzinaj struktury, jakuju braty nijak nie mohuć padzialić.

Roli šekśpiraŭskich hrafaŭ i hiercahaŭ raźmierkavanyja miž čynoŭnikami i śpiecsłužbistami. Losami krain kirujuć jany. Narod maŭčyć.

Navat ałkaš, jakoha sustrakajuć stary prezident i jaho paškamutanyja prychilniki ŭ karoŭniku na Škłoŭščynie, vyjaŭlajecca apalnym pałkoŭnikam KDB.

Da hetaj arhanizacyi ŭ tvory — asablivaje staŭleńnie. Mnohija čytačy buduć uražanyja: aŭtar, jaki nie paškadavaŭ farbaŭ na apisańnie aŭtarytarnaj rečaisnaści ŭ Biełarusi-2041, kaža pra «słaŭnyja čekisckija tradycyi», «aficerski honar» hałoŭnaj apory režymu «prezidenta Ł." Paśla razumieješ: heta ž nie aŭtar, heta sami piersanažy tak pra siabie kažuć.

U čym bačyć aficerski honar vierny staromu prezidentu sivavałosy kiraŭnik KDB, zorka jakoha ŭzyšła paśla źbićcia apazicyjnaha kandydata ŭ 2010-m? «U mianie za siem hadoŭ nivodnaha mitynhu. Nivodnaj hadziny tut kamiery nie pustavali».

Šekśpiraŭskaja fabuła ŭpisanaja ŭ hieahrafiju Biełarusi.

Miaža Zachodniaj i Uschodniaj Biełarusi idzie pa linii minskaha praśpiekta Niezaležnaści, sumiesnymi namahańniami śpiecnazy Hieorhija i Ramana šturmujuć Brest, u jakim z dapamohaj Jeŭrasajuza akapaŭsia Kola…

Sustrenie čytač u tvory znajomyja imiony pop-zorak, jakija pa-raniejšamu absłuhoŭvajuć dziaržaŭnyja kancerty, dziejničajuć «Sovietskaja Biełoruśsija», «Biełhazieta», «Chartyja», u Breście, jaki na karotki čas staŭ «volnym horadam» vystupajuć pastarełyja «Lapisy».

Čas zastyŭ u ramannaj krainie. U Rasii ŭsio jašče kiruje Pucin, amierykanski prezident kaža pramovu «ŭ paślavajennym Tehieranie»…

Batalnyja sceny i dadatkovyja siužetnyja linii vypisanyja ŭ tvory słabiej za asnoŭnuju. Niby ŭziatyja ź jakohaści ramana sieryi «Śpiecnaz» ci adpaviednaha sieryjała.

Šekśpiraŭski razmach zatoje — u trahiedyi staroha, jaki straciŭ uładu. A jana pierahukajecca i ź inšymi kłasičnymi tvorami na temy absalutnaj ułady.

Apalnamu hebistu śnicca, što staroha kiraŭnika dziaržavy zasmažyli i padali na stoł na bulbianym tronie. Padobnaja detal była ŭ ramanie Markiesa «Vosień patryjarcha» i ŭ žyćci uhandyjskaha kiraŭnika Idzi Amina.

Niby z «Rybinaha horada» Babinaj uziata śniežnaja vichura, jakaja za karotki čas źlizvaje ŭvieś plon 50 hadoŭ kiravańnia — aliŭkavyja sady ŭzdoŭž daroh, vinahradniki, jakija stary daremna sprabuje ŭratavać. Apošniuju jahadu na zamierzłaj łazie źjadaje sałdat śpiecpadraździaleńnia KDB, pasłanaha schapić byłoha prezidenta.

I pačynajecca ŭ staroha, jak u Lira, raspad asoby. Jon pačynaje razvažać u karoŭniku: «Što takoje čałaviek? Prosta dvuchnohaja žyvioła… U karovy čatyry nahi, a ŭ čałavieka dźvie.

Ale jaho dakładna hetak sama možna pastavić u boksy, tolki nie ŭ karoŭnik, a ŭ čałaviečnik. I daić, daić, daić… A potom puścić na kiłbasu…"

Uładu, pry padtrymcy viernych čekistaŭ, biare prem'jer-ministr — viečna zaturkany haspadarnik, jakim pahardžaŭ i starejšy prezident, i małodšyja. Čynoŭniki, partyja pieramožcaŭ, nie majuć u tvory imionaŭ. Zavucca pavodle pasady: premjer, śpiecpasłańnik, hubiernatar, kiraŭnik administracyi.

U roli šekśpiraŭskaha błazna — pres-sakratar, jaki byŭ raniej televiadučym, kiraŭnikom telebačańnia, a paśla — ministram infarmacyi.

Chto moža być aŭtaram ramana, jaki sam charaktaryzuje svoj tvor jak «dakumientalna-mastackaje daśledavańnie pryrody palityčnaj ułady ŭ Respublicy Biełaruś»? Ryzykniem vykazać mierkavańnie, što heta moža być chtości ź ciapierašnich ci byłych čynoŭnikaŭ.

Nastolki ž daskanała aŭtar (aŭtarka) razumieje biurakratyčnuju łohiku i łohiku cyrymanijałaŭ, nastolki prapuściŭ praź siabie teatralnaść dyktatury i palityčnuju fiłasofiju hałoŭnaha piersanaža. U hetym sensie cikava, jakija dumki aŭtar układaje ŭ vusny stareńkaha prem'jer-ministra:

«Tak užo pakazała historyja, što ludzi lepš za ŭsio žyvuć u tych krainach, dzie kirujuć «słabaki».

Bo čałaviek mocny lubić pryhody. Jaho ciahnie na avantury. Uspomnicie historyi mocnych kiraŭnikoŭ… A heta, viedajecie, nie zaŭsiody zručna dla nasielnictva».

Aŭtar — chtości cyničny: u ramanie niama siłaŭ dabra, niama siłaŭ prahresu. Jość tolki asnoŭnyja instynkty: praha ŭłady, seksu, siła baćkoŭskaj i synoŭniaj lubovi, jość intaresy, ale niama nacyjanalnaha pačućcia, a idealisty vyśmiejvajucca.

Zirnicie, jak vypisany stary prezident! A jak — apazicyja i apazicyjnaja intelihiencyja.

Tak moža pisać tolki insajdar, čałaviek z taho, «Liravaha» boku. I heta stvaraje siłu tvora. Moža być, heta najlepšy tvor ab hetaj sistemie, jaki dahetul byŭ napisany.

«Hłupaja libieralnaja jerieś nie mohła jeho tronuť — eto vsio była liš krasivaja skazka. Niet nikakoj diemokratii. Nie suŝiestvujet v prirodie. Niet nikakich prav. Niet nikakoj svobody. Ničieho iz etoj bielibierdy niet. Jesť tolko odno praviło: zachvativ vłasť, jejo nado ukriepiť i nikohda nikomu nie otdavať. Do samoj śmierti. Kto chočiet jejo otniať — vrah, kotoryj dołžien byť biezžałostno uničtožien i razdavlen».

Niezdarma aŭtar chavajecca pad psieŭdanimam: nikoli nielha vyklučać, što taki fikšn-tvor — čystaje mastactva, pa vialikim rachunku — vykliča ŭ biełaruskaj situacyi niefikšn-represii. Možna spračacca, ci pravilna z mastackaha punktu hledžańnia, što proźviščy hierojaŭ tvora nie źmienienyja, što jaho supravadžaje fota pratatypaŭ. Heta nadaje ramanu rysy palityčnaha pamfleta, pryciahnie čytačoŭ, ale heta škodzić «mastackaj viečnaści».

Miž tym

raman śmieły nie tolki svaim palityčnym pasłańniem, a i ŭ mastackim sensie. Jon hłyboki idejaj: aŭtakratyja kładziecca ciažkim hruzam na plečy ŭładaroŭ, i, hałoŭnaje, heta sistema, jakaja ŭ peŭny momant samaźniščajecca, i toj momant kałapsu budzie vyprabavańniem dla dziaržavy jak takoj.

A što z bratami i baćkam? Usio pavodle Šekśpira. Supadzieńni z realnaściu, nahadajem, — vypadkovyja.

NN.BY

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH