Žychary Piaršajaŭ (Vałožynščyna) vykarystoŭvajuć zabrudžanyja radyjacyjaj ziemli dla vyroščvańnia karmoŭ.
Sielskahahaspadarčy kaaperatyŭ «Piaršai‑2003» — adno z ahrapramysłovych pradpryjemstvaŭ, jakoje maje na svajoj terytoryi ziemli, zabrudžanyja radyjacyjaj. Amal na tysiačy hiektarach sielskahaspadarčych paletkaŭ byŭ zafiksavany «fon» u miežach 5 kiury. Kali paraŭnoŭvać z najbolš paciarpiełymi rajonami Homielščyny ci Mahiloŭščyny, to ŭzrovień, zdajecca, nie taki ŭžo i vialiki, adnak dla centralnaha rehijona Piaršajščyna ŭ płanie radyjacyi źjaŭlałasia adnym z «krytyčnych» punktaŭ. Ahulnaja płošča paletkaŭ SVK «Piaršai‑2003» składaje 5,5 tysiačy hiektaraŭ, atrymlivajecca, što zabrudžana amal piataja častka ŭsioj terytoryi.
— Spačatku navat peŭnaja panika była siarod žycharoŭ, — uzhadvaje Jaŭhien Skrundź. — Adna siamja navat pierajechała, adnak u bolšasci ludzi niejak adaptavalisia da novych umoŭ žyćcia. Kaniešnie, daviałosia pieraniesci stres, radyjacyi apasalisia, jak apasajucca ŭsiaho nieviadomaha. Niejki niedavier u žycharoŭ zastaŭsia i zaraz, na psichałahičnym uzroŭni.
«Prablemnyja» ziemli zaraz vykarystoŭvajucca dla vyroščvańnia karmoŭ — tut zasiavajuć šmathadovyja travy. «Zialonku» paśla zbirajuć na sianaž, siena nie sušać, pakolki jano pylić, a pył moža być niebiaśpiečnym. Zrazumieła, hlebu apracoŭvajuć «pa navucy» — unosiać pavyšanyja dozy minieralnych uhnajeńniaŭ u adpaviednasci sa śpiecyjalnymi razlikami. Kantrol vielmi žorstki — u haspadarcy jość ułasnaja łabaratoryja, jakaja dakładna ŭsio adsočvaje. Da taho ž pradukcyju praviarajuć jašče na niekalkich uzroŭniach, tak što da spažyŭcoŭ traplaje tolki čystaje małako, miasa i kaŭbasa (u «Piaršajach‑2003» pracuje i ŭłasny kaŭbasny cech).
Za apošnija dziesiać hadoŭ nie było nivodnaj proby, jakaja b nie adpaviadała narmatyŭnym patrabavańniam. Vastrynia prablemy źmienšyłasia, mabyć tamu i zhornuty navukovyja daśledavanni. Raniej tut nievialičkaja stancyja pracavała, jakaja zajmałasia vyvučeńniem uździejańnia radyjacyi na roznyja sielskahaspadarčyja kultury. Pravodzilisia roznyja ekśpierymienty — na zabrudžanych terytoryjach siejali bulbu, zbožžavyja, paśla čaho vymiarali ŭzrovień radyjacyi, pieravyšeńniaŭ nie adznačałasia. Adnak isci dalej ekśpierymientu ŭ haspadarcy nie rašylisia — navošta ryzykavać?
Zaraz u Piaršajach 650 žycharoŭ — heta pałova ŭsiaho nasielnictva adnajmiennaha sielsavieta, u skład jakoha ŭvachodziać 29 nasielenych punktaŭ. Navakolnyja vioski małanasielenyja: u vaśmi z ich zastałosia tolki pa dva «žyłyja» damy. Zabrudžanaj akazałasia peŭnaja terytoryja — radyjacyja prajšła byccam by «pałasoj». Tam i zaraz, zdarajecca, što hryby «śvieciacca», ich amal nie zbirajuć, a kali i zbirajuć, to imknucca zaŭsiody praviarać. Pa małaku prablem nie ŭznikaje.
— Zaraz žychary trymajuć 161 karovu, — zaŭvažaje staršynia Piaršajskaha sielskaha Savieta Zihmund Pratasievič. — Kolkaść žyvioły štohod źmianšajecca, pakolki bolš čym pałova miescičaŭ — piensijaniery, im nie pa siłach trymać tuju ž karovu. Tym nie mienš, z pačatku hoda sabrali bolš čym 30 ton małaka, jaho štodnia praviarajem, adchileńniaŭ ad normy pa radyjacyi nie adznačałasia. Raniej pierasialali ludziej, daviedki vydavali ab tym, što žyvuć u zabrudžanaj zonie. A zaraz byłoj vastryni niama — mnohija ŭžo kažuć: dzie taja «zona»? Treba žyć i pracavać, a nie kpić na los. Ci nam biedavać?!
Słaŭnaje miesca praciahvaje svaju amal 570‑hadovuju historyju — letaś Piaršai stali adnym ź pieršych na Vałožynščynie ahraharadkoŭ. Zarobki ŭ SVK niadrennyja (pa vynikach minułaha hoda ŭ SVK u siarednim atrymlivali pa 520 tysiač rubloŭ).
...Zaraz pra Čarnobyl u tutejšych miascinach nahadvaje chiba tolki pustaja vioska Rodźki, žychary jakoj z‑za vialikaj radyjacyi byli adsieleny. Centralnaja vulica parasła vialikimi drevami, kustoŭjem, pobač — vialiki dub z pakinutaj la jaho lesvicaj. Dzikavata i niejak vielmi ŭžo niaŭtulna tut! Mižvoli ŭzhadalisia małyja ź Piaršajskaha dziciačaha sadka, jakija sałodka spali padčas našaha pryjezdu (była «cichaja hadzina»), — niachaj ich abminie niaščaście.
