- Bo try śviedčać na niebie:
Ajciec, Słova i Śviaty Duch,
i hetyja Try — adno.
I Jana 5:7
— Pravasłaŭnaja?.. Usie my pravasłaŭnyja, pravilna słavim Boha, — kaža baciušku šlachietnaha vyhladu katalička, što viančaje syna z tutejšaj prychadžankaj.
— Nu dyk carkva ž kafaličnaja, usialenskaja, — uzajemna ŭśmichajecca małady baciuška, — značyć, kataliki my ŭsio-taki!..
— Dy baptysty my ŭsie, baptysty, — dałučajecca sam syn, jaki chodzić u Dom malitvy, — usie ž chryščanyja, a «baptyzo» i značyć «chryščeńnie».
Tut, u biełaruskaj hłybini, paspality lud čaściakom dzielić ucarkoŭlenych na «našych», «chryścijanaŭ» i «vierujučych». «Našy» — heta pravasłaŭnyja, «chryścijanie» — adpaviedna, kataliki, nu a «vierujučyja», viadoma, — pratestanty.
I jak nie pahadzicca z pružanskimi surazmoŭcami — usie jany, chto vieryć u Chrysta, našy. Usie jany chryścijanie. Usie jany vierujučyja
Va ŭnutranym biełaruskim mory, zalivanym to carkoŭnasłavianskimi, to łacinskimi, to refarmackimi chvalami, raspuščajucca i pieralivajucca adno ŭ adno ŭsie adroźnieńni i vostryja hrani, sparodžanyja suśvietnyja raździaleńniami. I prabliskvaje, praśviečvaje i kałyšacca ŭ biełaruskich źjavach — hłyboka, pramianista — najvyšejšaja luboŭ, ź jakoj kaliści stvaraŭ hety śviet Hospad.
Na centralnaj płoščy ŭ biełaruskim horadzie ci miastečku spradvieku pravasłaŭnaja carkva, katalicki kaścioł i jevanhielski zbor pryjazna hladzieli ŭ vokny adno adnamu: narešcie sustrelisia!Razychodzilisia, raskołvalisia, raździalalisia šmat dzie — u Rymie, Kanstancinopali, Maskvie, Aŭsburhu, Trydency… Ale viarnulisia adzin da adnaho ŭ Biełaruś.
Mistyka i ŭzvyšanaść pravasłaŭja, vykštałconaja łohika i racyja katalictva, pratestanckaja prostaść i praha adnaŭleńnia — u tryadzinym biełaruskim chryścijanstvie nanoŭ syšłasia ŭsia poŭnia vučeńnia Isusa Chrysta, raśsiejanaja za dźvie tysiačy hadoŭ pa ŭsim śviecie.
«Dzie dvoje ci troje sabralisia ŭ Imia majo, tam i Ja siarod ich» — najvyšejšy sens biełaruskaha sintezu, sfarmulavany ŭ Jevanhielli. Talerancyja, unija, unikalny ikanapis, vilenskaje baroka kaściołaŭ, cerkvaŭ i zboraŭ — vynik chryścijanskaha tryadzinstva pa-biełarusku. «Biełaruś — kraina najpierš chryścijanskaja, a zatym užo pravasłaŭnaja, katalickaja, unijackaja… Nas abjadnoŭvaje kryž», — piša Adam Maldzis.
Boh-Ajciec, Boh-Syn i Boh-Duch. Niespaścižna, niaźlitna i niepadzielna źjadnanyja luboŭju — bo Boh jość luboŭ.
I tryadzinstva jak ułaścivaść Boha skrazić uva ŭsim tvareńni, prabliskvaje ŭ sutnaści čałaviečaj asoby dy budovie narodaŭ, pramienić u duchovych fienomienach.Niabiosnyja ijerarchii, pavodle ajcoŭ Carkvy, traistyja — i, nie zabudziemsia, mienavita tracina aniołaŭ na čale z satanoj adpała ad Boha. Čałaviek — tryadzinstva cieła, dušy i ducha, idealnaja ŭłada — tryadzinstva zakanadaŭčaj, vykanaŭčaj i sudovaj halinaŭ, nacyjanalnyja idei farmujucca ŭ tryjadach — i ci varta ździŭlacca tamu, što my isnujom u trochmiernaj prastory?..
Tym bolš — suśvietnaja carkva, taja samaja, «adzinaja, sabornaja, apostalskaja». Bačnaja carkva padzielenaja — heta fakt. Ale… Pravasłaŭnyja najbolš ušanoŭvajuć Boha-Ajca (zhadajma, što ŭ Simvale viery krynicaj pachodžańnia śviatoha Ducha ŭvažajecca Boh-Ajciec, tym časam jak u katalikoŭ — «filijokve» — Ajciec i Syn); kataliki ź ich Chrystacentryzmam, zhadanym filijokve i asablivym ušanavańniem Panny Maryi najpierš zasiarodžvajuć uvahu na Bohu-Synie, a pratestanty, što śviatkujuć na Piacidziasiatnicu dzień spasłańnia Śviatoha Ducha, Dzień carkvy i šmat uvahi nadajuć daram Ducha, najmacniej u vučeńni pra Boha-Ducha.
Tamu, chto choča adčuć usiu poŭniu biełaruskaha chryścijanstva, najlepš adznačyć Rastvo ŭ Kaściole, Vialikdzień — usianočnaj u pravasłaŭnych, a Trojcu — (jana ž Piacidziasiatnica) — u pratestantaŭ.
Histaryčna mienavita chryścijanskaje tryadzinstva było kropkaj kipieńnia i punktam hramadskaha rostu ŭ VKŁ i Biełarusi. Uzajemapraniknieńnie, kankurencyja i sumoŭje troch kanfiesijaj dali nam abudžeńnie Załatoha vieku — čas najvyšejšych dasiahnieńniaŭ. Pravasłaŭnaja Rasieja, katalickaja Polšča, pratestanckija Niamieččyna dy Šviecyja ŭ roznyja časy raściahvali Biełaruś na kavałački. Ale dla krainy, što tysiaču hadoŭ žyvie na hieapalityčnym kryžy, uvieś sens cełaści nie ŭ vybary jakoj-niebudź adnoj kanfiesii, a jakraz va ŭśviedamleńni ŭłasnaha tryadzinstva.
Tak biełaruski hienij Skaryna, pravasłaŭnaj tradycyi, na katalickaj pracy, pavodle pierakanańniaŭ jevanhielik, sumiaściŭ u sabie ŭsio najlepšaje z kanfiesijnaj Trojcy — i staŭ postaćciu №1 u nacyjanalnaj historyi.
Tak tryjada simvałaŭ — hierb, himn i ściah — u Biełarusi adpaviednaja Boskim ipastasiam: «Mahutny Boža» ad Boha-Ajca, bieł-čyrvona-bieły ściah Chrysta ad Boha-Syna i imklivaja «Pahonia», što pieradaje pałymianuju moc Ducha Śviatoha.
Skrazić, pierałamlajecca hraniami chryścijanskaje tryadzinstva i ŭ biełaruskaj hłybini, na Pružanščynie,vaźmi chacia ž apošniaje stahodździe: tut i zasnavalnik jevanhielskaj carkvy na Bieraściejščynie pratestant Łukaš Dziokuć-Malej, i najśviadomiejšy pierakładčyk Biblii na biełaruskuju movu pravasłaŭny Vasil Siomucha, i pieršy z časoŭ padziełu Rečy Paspalitaj biełaruski kardynał Kazimir Śviontak — usie ŭtroch śviedčyli pra Boha i addali žyćcio Biełarusi.
Pierad kryžovymi pakutami, u strašnuju noč Tajemnaj viačery Isus maliŭsia za adzinstva vučniaŭ, jakoje maje zachavać čałaviectva luboŭju: «Chaj buduć usie adzina, jak Ty, Ojča, uva Mnie, i Ja ŭ Tabie, tak i jany chaj buduć u Nas adzina — chaj pavieryć śviet, što Ty pasłaŭ Mianie. I słavu, jakuju Ty daŭ Mnie, Ja daŭ im: chaj buduć adzina, jak My adzina. Ja ŭ ich, i Ty ŭva Mnie: chaj buduć pajadnanyja ŭ adno, i spaznaje śviet, što Ty pasłaŭ Mianie i palubiŭ ich jak palubiŭ Mianie»... Paličycie, kolki razoŭ u hetych troch biblijnych vieršach skazana pra adzinstva!
Pakul u nacyjanalnym maštabie nie budzie ŭśviadomlena chryścijanskaje tryadzinstva, pakul luboŭ pamiž viernikami roznych vyznańniaŭ nie stałasia sutnaściu dačynieńniaŭ — šmatkanfiesijnaść Biełarusi budzie jaje słabaściu.I, naadvarot, dasiahnutaje jadnańnie ŭ spravie adradžeńnia naroda i acaleńnia hramadstva sfarmuje kapitalnuju maralnuju płatformu dla pieramienaŭ dy šmatkroć pavialičyć žyćciazdolnaść i moc biełaruskaści.
Heta naš narod, składzieny z vobrazaŭ i padabienstvaŭ Božych. I heta nie z Łukašenki, i nie ź jahonych dziaciej ci čynoŭnikaŭ, a z nas budzie spytana tam) — ci adpali my śledam za tracinaj aniołaŭ, ci ŭtraja macniej vysilvalisia, kab być choć troški bližej da biełaj-biełaj, źziajučaj čyścinioj i śviataściu krainy Ajca i Syna i Śviatoha Ducha…
