Chutki ekanamičny rost, miljardnyja investycyi i dziasiatki tysiačaŭ maładych palakaŭ, jakija pracujuć u krainach staroha Eŭraźviazu — tak vyhladaje Polšča praz try hady paśla ŭvachodu ŭ Eŭraźviaz. U 2004 hodzie 62% palakaŭ padtrymlivała ŭstup u ES. Na siońnia takich užo 87%.
Za hetyja try hady navat eŭraskieptyki zrazumieli, što EZ moža prynieści sapraŭdy šmat karyści. Navat zaciaty eŭrakrytyk z radyjo «Maryja» ajciec Tadevuš Rydzyk choča atrymać u miežach prahramy «Inavacyjnaja ekanomika» 23 młn eŭra na raźvićcio zasnavanaj im navučalnaj ustanovy — Vyšejšaj škoły sacyjalnaj i medyjnaj kultury. U tym, što hrošy z EZ u paradku, nia treba nikoha pierakonvać: za eŭra palaki realizujuć siońnia bolš za 56 tysiačaŭ prajektaŭ: budujuć darohi, ramantujuć čyhunku, adkryvajuć škoły i ačyščalnyja zbudavańni. U cełym da kanca pieršaha kvartału 2007 h. z Bruselu ŭ Polšču pastupiła bolš za 13,02 młrd złotych — kala 39% usich hrošaj, jakija mielisia pastupić dla naładžvańnia haspadarki ŭ peryjad 2004—2006 (ich možna vykarystoŭvać da kanca 2008 h.).
Miž inšym i dziakujučy im polskaja ekanomika raźvivajecca najbolš chutka za apošnija amal dziesiać hod — u 2006 h. ekanamičny rost skłaŭ 6,1%, u hetym hodzie jon, mahčyma, budzie navat i jašče bolš chutkim.
Adnak u momant uvachodu Polščy ŭ EZ usio było nia tak radasna.
Rekordy pradpryjemstvaŭ
Pierad samym dałučeńniem palaki mocna nervavalisia — šmat chto čakaŭ rostu cenaŭ, miž inšym, i bieručy pad uvahu toje, što nieabchodna było vyraŭnavać uzrovień stavak PDV. Takim čynam z palicaŭ źnikała armatura i kafla, budaŭničyja materyjały i cukar. Zakupki palakaŭ pryviali ŭ ruch ekanomiku, jakaja ŭ I i II kvartale 2004 h. raźvivałasia z chutkaściu 6—7%. Heta, adnak, vyklikała ŭ nastupnych miesiacach rost inflacyi bolš jak da 4%. Sytuacyju vymušana była ratavać Rada hrašovaj palityki, pavyšajučy pracentnyja staŭki i achałodžvajučy takim čynam ekanomiku.
Adnak z pačatku 2005 h. ekanamičny lakamatyŭ znoŭ pačaŭ pryśpiešvać hałoŭnym čynam dziakujučy imklivamu rostu ekspartu. «Paśla ŭvachodu ŭ EZ nadyšła ekspartnaja ekspansija polskich firmaŭ, firmy, što dziejničajuć u Polščy, zmahli pavialičyć abjom prodažaŭ za miažoj, niahledziačy na toje, što eŭrapiejskaja ekanomika nie znachodziłasia tady ŭ stadyi bumu», — kaža Piotar Kališ, ekanamist Handlovaha Citibank'u. I mienavita ekspart, asnoŭnym čynam u krainy EZ, doŭhi čas byŭ hałoŭnym matoram polskaj ekanomiki — jon ros z chutkaściu navat bolšaj za 20% u hod. «Uvachod u EZ značna spraściŭ viadzieńnie ekanamičnaj dziejnaści polskimi firmami za miažoj, pradprymalniki majuć ciapier taksama bolšy ŭpłyŭ na farmavańnie praviłaŭ, miž inšym, pry dapamozie halinovych arhanizacyjaŭ, što dziejničajuć u Bruseli», — kaža Arkadyjuš Protas, vicestaršynia «Business Centre Club».
U minułym hodzie firmy, što dziejničajuć u Polščy, adznačyli rekordnyja finansavyja vyniki. Dachody niefinansavych pradpryjemstvaŭ, dzie pracuje 50 i bolej čałaviek, vyraśli da ŭzroŭniu amal 1,5 młrd złotych, a finansavy vynik neta skłaŭ amal 70 młrd złotych! Cełych 50,4% z hetych firmaŭ pradavali svaje tavary na ekspart.
Rost spažyvańnia ŭ Polščy i popyt na polskija tavary za miažoj pryviali da taho, što firmy pracavali na ŭsiu moc. Na ščaście, u minułym hodzie narešcie mocna vyraśli investycyi, jakija stalisia čarhovym ruchavikom, što šturchaje ekanomiku napierad. Pradpryjemstvy karystalisia pry hetym eŭraźviazaŭskimi srodkami, choć dastać hrošy z Bruselu było zusim nialohka. Toje, što polskim pradprymalnikam patrebny kapitał, było bačna hołym vokam: jany padali zajavak na našmat bolšuju kolkaść hrošaj, čym možna było ŭziać!
Akazałasia taksama, što vykarystańnie eŭraźviazaŭskich datacyjaŭ najlepš atrymlivajecca akurat u pradprymalnikaŭ i municypalitetaŭ. Mienavita jany kinulisia na datacyi: darohi, masty, ramonty škołaŭ, navučańnie — heta ŭsio źjaŭlajecca ŭ rehijonach mienavita dziakujučy rašučaści municypalitetaŭ.
Ale minuły hod byŭ taksama rekordnym z ulikam napłyvu niepasrednych zamiežnych investycyjaŭ (14,7 młrd dalaraŭ). Ekanamisty padkreślivajuć, što kali b Polšča nie była ŭ Eŭraźviazie, to chutčej za ŭsio jana nie dasiahnuła b takoha vyniku.
Dla japonskich ci karejskich investaraŭ znachodžańnie Polščy ŭ EZ aznačaje ŭ pieršuju čarhu bolšuju biaśpieku investycyjaŭ pry adnosna nizkich koštach pracy, a pa‑druhoje — nieabmiežavany dostup da bolš jak 400‑miljonnaha eŭraźviazaŭskaha rynku. Miž inšym, tamu kancerny z usiaho śvietu budujuć u Polščy novyja fabryki elektraabstalavańnia i raźmiaščajuć svaje servis‑centry.
Jość i vydatki
Adnak try hady znachodžańnia ŭ Eŭraźviazie majuć taksama i minusy. «Vielmi surjozny minus — adpłyŭ pracaŭnikoŭ za miažu, čaściej za ŭsio maładych i adukavanych», — kaža Arkadyjuš Protas. Pavodle roznych acenak, z Polščy ŭ apošnija hady vyjaždžali na pracu ad niekalki socień tysiačaŭ da navat 2 młn ludziej. Šmat chto ź ich zastaŭsia za miažoj. «Z punktu hledžańnia pracadaŭcy heta značna pahoršyła sytuacyju na rynku pracy, adnak z punktu hledžańnia pracaŭnika ciapier lepš», — ličyć Piotar Kališ.
Mnohija palaki addavali pieravahu pracy ŭ Irlandyi ci ŭ Vialikabrytanii, bo tam možna zarabić navat u 5 razoŭ bolej, čym u Polščy. Jarek z Branieva tolki sioleta źjechaŭ u Edynburh na pracu ŭ rovarnuju kramu, adnak pracu jon znajšoŭ biez asablivych prablemaŭ. «Tut mechanik — samaja važnaja asoba ŭ kramie, zusim inakš, čym u Polščy», — kaža jon.
U Polščy na praciahu troch hod stupień biespracoŭja ŭpała z 19,5% u traŭni 2004 h. da 14,4% u sakaviku hetaha hodu. Na dumku ekanamistaŭ, z adnaho boku, heta vynik dobraj kańjunktury i ŭsio bolšaj patreby ŭ pracaŭnikach z boku pradpryjemstvaŭ, ź inšaha boku — zarobkavaj emihracyi palakaŭ. Niedachop specyjalistaŭ u niekatorych halinach polskaj haspadarki ŭžo vyklikaŭ mocny rost zarobkaŭ, miž inšym, u budaŭnictvie. Pracaŭniki, jakich u Polščy hadami niedaaceńvali i jakim mała płacili, zrabilisia ciapier na vahu zołata.
Dałučeńnie Polščy da EZ supała pa časie ź vializnym bumam na budaŭničym rynku. Palaki masava kinulisia nabyvać žytło, karystajučysia nizkimi pracentnymi staŭkami i ŭsio bolš dastupnymi kredytami. Adnak znoŭ ža svoj uniosak u hetuju histeryju zrabiła dałučeńnie da EZ i adkryćcio zamiežnamu kapitału. Bo niemałuju častku kvateraŭ kuplajuć investary ź Irlandyi ci Hišpanii, uzdymajučy takim čynam košty na žytło. Na praciahu troch hadoŭ siarednija košty na žytło ŭ stalicy vyraśli ŭ dva razy z 4 da 8 tys. złotych za kv.m.! Padobny rost adbyŭsia i ŭ inšych bujnych polskich haradach.
Što dalej?
Toje, što pieršyja try hady znachodžańnia ŭ EZ atrymałasia niakiepska vykarystać, jość tolki ŭstupam da ŭdziełu ŭ klubie najbolš raźvitych dziaržavaŭ. Bo, nasamreč, pra toje, ci stanie Polšča sučasnaj, vyrašać nastupnyja siem hadoŭ.
Mienavita na 2007—2013 hady dla Polščy zaplanavany najbujniejšy šaniec na raźvićcio, pra jaki inšyja krainy ŭ stadyi raźvićcia mohuć tolki maryć. Heta srodki Eŭraźviazu, jakich u Polšču trapić bolš za 67 młrd eŭra. Hetych hrošaj palaki zdoleli dabicca padčas abmierkavańniaŭ biudžetu ŭ Bruseli. Siońnia Polšča viadzie pieramovy z Eŭrakamisijaj pra toje, jak ich dakładna patracić — kali skončyć, to možna budzie pačać vydatkoŭvać.
Bolšaść — zvyš 21 młrd eŭra — Polšča choča investavać u infrastrukturu: darohi, čyhunku, aeraporty, hazavyja truby i h.d. Za eŭra, jakich nikoli raniej nia bačyli, palaki musiać ździejśnić cyvilizacyjny skačok. Nia tolki ŭ sfery infrastruktury — ale taksama i robiačy staŭki na inavacyjnyja firmy, investujučy ŭ najnoŭšyja technalohii.
