Kali razabracca, siciencaŭ mała što źviazvaje z samim Sitnam. Jaduć amal usie z kramy (a z hledzišča fizijalohii, my ŭvohule jość tym, što jamo) — ad pskoŭskaha chleba j kilki ŭ tamatnym soŭsie z Kurylskich vyspaŭ da polskich prypravaŭ dy ekvadorskich bananaŭ.
Volny čas siciency addajuć, u lepšym vypadku, suzirańniu meksykanskich seryjałaŭ dy francuskich kamedyjaŭ (tyja, chto maje satelitnuju talerku, uvohule pieraklučajucca z krainy na krainu), abo, u horšym, spažyvańniu zroblenaha na biaskrajnich prastorach Rasiei škłoačyščalnika. Razmaŭlajuć pra maskoŭskich «zorak» z čornaje skrynki — na rynhu, u cyrku, na lodzie — abo pra biesparadki ŭ Estonii… tamu j vychodziać na sicienskuju vulicu, byccam u adkryty kosmas: tolki pierabracca na pracu, u sielpo ci na poštu dy chutčej praminuć henuju šeruju adnastajnaść.
Mała taho, bolšaść viaskoŭcaŭ kvataruje ŭ damoch, jakija im nie naležać: lespramhasaŭskich chatach, u stareńkich baćkoŭ ci ŭ internatach. Tamu ani zakinutyja harody, ani śmietnicy pasiarod vioski tut nikoha nie ździŭlajuć — maŭlaŭ, heta nia maje da mianie anijakaha dačynieńnia. Kałhasnaja ničyjnaść — sprava viadomaja, a ŭ Sitnie jana padkreślenaja jašče j nijakavaściu miascovaj ułady, dy j tym, što advykli žyć ź ziamli.
I ŭsio‑taki nieźniščalnaja biełaruskaść skroź saŭkovaje zapuścieńnie pratočvajecca. La zarosłaje pyrnikam chaciny raptam, by fajerverk, uspychnie vysadžany hładyjołus; siam‑tam pa vioscy šamacić celafan ciaplicaŭ pad pamidory; dy navat u samoj kantory, na sejfie, u plastykavaj konaŭcy z‑pad majanezu raspuskajecca vykapany ŭ lesie drymotnik. Čuješ, jak majstryca z pryjomščycaj ź viedańniem spravy abmiarkoŭvajuć, jakim čynam pryščaplać dzičku, — i razumieješ: nasamreč, ludzi tut taho ž rodu, što i ŭ Mosary, dzie pad kiraŭnictvam ksiandza Juzafa pavykaraniali pjanstva dy pieratvaryli miastečka ŭ kvitniejučy rajok.
Ale ž taje biełaruskaje siły chapaje adno na kutočak. Na adčajna ŭźniaty ściah. Astatniaje… a‑a, nie majo. I kali ŭ tym ža Mosary (taksama ž kutočak u cełym Paazierji) parafijanie ŭvažajuć za svoj abaviazak upryhožvać ziamlu, na jakoj žyvuć, chacia j lepš za inšych razumiejuć, što tut my tolki hości, — u sicienca psychalohija «dom — tajha, miadźviedź — haspadar» apraŭdvajecca bieznadziejnaściu. Pamru — choć trava ni raści. Abo: sielsaviet zachoča — adbiare. Abo: vyhaniać z pracy ŭ pramhasie — usio adno prapadzie.
Voś i žyvuć siciency štodnia to na Kurylskich vyspach, to ŭ Halivudzie, to ŭ Venesuele.
Hlabalizacyja?
Ale ž pry ŭsich vartaściach mižnarodnaha padziełu pracy, transnacyjanalnaha kapitalizmu, volnaha handlu dy ŭsialenskaj medyjaprastory kropka apiryšča (krytyčna nieabchodnaja dla viadomaha ryčaha, paklikanaha pieraviarnuć śviet) — svaja ziamla. Dom. Siamja.
Siciencam, u jakich śviadomaść haspadara vyniščałasia i pryhonam, i savieckaj kalektyvizacyjaj, i kamunistyčnym biazbožžam, vostra patrebnaja dapamoha dziaržavy, kab adčuć ziamlu pad nahami. Nieabchodnaje terminovaje ŭviadzieńnie pryvatnaj ułasnaści na ziamlu z pravam prodažu j pieradačy ŭ spadčynu.
Sapraŭdnaja rynkavaja haspadarka pačynajecca mienavita z hetaha.
I nia dumajcie, što lasnaja viosačka na rasiejskim ŭźmiežžy — vyniatak. Hlabalnaje Sitna raspaŭzajecca pa Biełarusi značna chutčej, čym budujucca niejkija tam ahraharadki.
My ŭžo katory hod bjemsia nad pytańniem: jak tak zrabić, kab nieśviadomyja biełarusy narešcie palubili svaju krainu?
Usio prosta.
«Moj rodny kut, jak ty mnie miły!..»
Treba narešcie dać kožnamu biełarusu pa svaim kavałku Biełarusi. Kab toj davodziŭ da ładu zhodna z asabistym ujaŭleńniem pra karysnaść i pryhažość dy Boskim paklikańniem. Praz dva‑try hady paśla ŭviadzieńnia pryvatnaj ułasnaści na ziamlu vy j nie paznajecie Biełarusi! Luboŭ da Radzimy saśpiavaje praz asabistuju, pryvatnuju. Paśla krachu savieckich sprobaŭ naviazać «luboŭ da čałaviectva i planety vaabšče» šlacham abahulnieńnia čužoha čas zaniacca svaim dy palubić bližniaha.
Biełaruś treba addać tym, chto ŭ joj žyvie. Tolki tady my atrymajem ćviordy hrunt i dla adkrytaści śvietu, i dla nacyjanalnaha abudžeńnia.
