Siarhiej pa mianušcy «Aleś»
Z rasiejkim pravaabaroncam, členam Eŭraparlamentu Siarhiejem Kavalovym hutaryć Alaksandar Łukašuk
... Jašče ŭ 70-ja hady, kali my sprabavali niejak zachoŭvać našyja spravy ŭ tajnie ad KHB, moj siabar kaža: ja prydumaŭ tabie mianušku. Jakaja? Aleś. Čamu? Bo jość Aleś Adamovič, a ty —Adamavič.
— Ci byli Vy znajomyja z Alesiem Adamovičam?
— Tak, viadoma. Paznajo-miŭsia ja ź im ŭ kancy 80-ch. Ja viarnuŭsia (ź lahieru. — AŁ) u kancy 84-ha, a ŭ Maskvu patrapiŭ tolki ŭ 1987-m. Tady my ź im i paznajomilisia.
— Vy majecie biełaruskija karani?
— Moj baćka naradziŭsia ŭ Zachodniaj Biełarusi, tady heta ličyłasia Polšča. Heta była šmatdzietnaja siamja, ale ŭsie jahonyja braty j siostry majuć pravasłaŭnyja imiony, jon adziny Adam. Jon byŭ pieršym dziciom, i vielmi słabym, a tam było takoje pavierje: kali naradžajecca słaboje dzicia, treba dać jamu imia pieršaha čałavieka, tady vyžyvie. Kali b dziaŭčynka, była b — Eva. U baćki była kropla polskaj kryvi, prykładna pałova —biełaruskaj, rešta — rasiejskaja. A ŭ mianie jašče horš, maci — ukrainka.
— Na kanferencyi «Forum 2000» tut, u Prazie, Vy rezka nehatyŭna acanili palityku Zachadu i asabistuju pazycyju «vialikich siabroŭ» Jelcyna Biła Klintana i Helmuta Kola ŭ dačynieńni da čačenskaj vajny. Jak Vam spadabaŭsia adkaz Henry Kisyndžera na Vaš vystup?
— Nijak nie spadabaŭsia. Mnie nikoli nie padabajecca, što kaža Kisyndžer. Jon paŭtaryŭ toje samaje, u čym ja paprakaju zachodniuju palityčnuju kancepcyju. Jon skazaŭ: tak, z pryncypovych mierkavańniaŭ treba było rabić toje, što vy prapanujecie. Ale adkul u Amerycy viedajuć pra niejkuju Čačniu. I što takoje Čačnia. A tut Jelcyn, los demakratyi ŭ Rasiei!..
Lebiedź naličvaje 100 tysiačaŭ trupaŭ u Čačni. Ja dumaju, krychu mieniej, 80 tysiačaŭ. Značnaja častka — mirnyja žychary. Kali na takoj kanferencyi napiaredadni XXI stahodździa havorać — nu što takoje Čačnia, sami razumiejecie... Ja vam tady tak adkažu: a što takoje biełarusy?..
— Siarhiej Adamavič, a što takoje biełarusy? Dla Rasiei, naprykład?
— Na hetaje pytańnie nielha adkazać. Dla jakoj Rasiei, dla Ziuhanava, dla Sielaźniova?
— Dla Prymakova.
— Nu, dyk ciapierašniaja Biełaruś — farpost savieckich paradkaŭ, a Prymakoŭ spadkajemca savieckich tradycyjaŭ. Čamu Sielaźnioŭ tak lubić jeździć u Biełaruś i śpiavać tam saviecki himn? Bo jość kamu padpiavać, praŭda? U Miensku mnohija padpiavajuć savieckamu himnu.
— Chto, pa-Vašamu, vinavaty ŭ tym, što ŭ Biełarusi śpiavajuć hety himn — biełarusy, Maskva, Zachad?
— Ja dumaju, što zaŭsiody ŭ takich vypadkach bolš za ŭsio vinavatyja tyja, chto śpiavajuć. Ale vinavatyja i Maskva, i Zachad. Maskva ŭvohule niasie adkaznaść nia tolki za Biełaruś. Razumiejecie, žachliva toje, što adbyvajecca ŭ Miensku, ale što ŭ Siaredniaj Azii? Kali b vy paraŭnali Miensk z Taškientam, dyk ličyli b, što vy ŭ Chrysta za pazuchaj žyviacie.
— Nu, dziakuj na dobrym słovie...
— Adkaznaść lažyć na Maskvie, bo chto centar imperyi? U lahierach, paślastalinskich, jakija ja viedaju z asabistaha dośviedu, mnie było soramna — rasiejcy amal nie siadzieli. U asnoŭnym byŭ pradstaŭleny nacyjanalny ruch. Viedajecie, jak u lahiery kažuć, «siamiejka», zeka, jakija razam trymajucca, dyk na «ruskuju siamiejku» hladzieć było soramna. Uznačalvaŭ našu «siamiejku», miž inšym, asiryjec, Michaił Juchanavič Sado.
— Siarhiej Adamavič, vy majecie dośvied u pierapadzie temperaturaŭ: turma i Viarchoŭny Saviet, bambiožki ŭ Hroznym i pasiedžańni ŭ Eŭraparlamencie... Nakolki, pa-vašamu, moža zaciahnucca ciapierašni saviecki, hebiscki revanš, jaki adbyvajecca zaraz i ŭ Biełarusi, i ŭ Maskvie?
— Ja nie mahu dakładna adkazać na hetaje pytańnie, ale mahu skazać dakładna inšaje: u terminach 10-15 hadoŭ ja pamiarkoŭny, ale ćviordy aptymist. U terminach 2-5 hadoŭ — čorny pesymist.
— U adnym z interviju vaš siabar Andrej Dźmitryjevič Sacharaŭ, havoračy pra litaraturu, skazaŭ, što jaho hłyboka chvaluje prablematyka tvoraŭ Vasila Bykava. Vy čytajecie Bykava?
— Tak, viadoma. Jon vielmi šmat značyć dla mianie. «Miortvym nie balić», «Kruhlanski most»... Maralnaja prablematyka, jakuju Bykaŭ stavić, heta niešta nadzvyčaj istotnaje. Heta nie biełaruskaja litaratura, heta eŭrapiejskaja, suśvietnaja litaratura.
— Imia Bykava ŭzhadvałasia pad čas abmierkavańnia Nobeleŭskaj premii. Jak vy staviciesia da takoj mahčymaści?
— Heta pytańnie da Nobeleŭskaha kamitetu. Ale mnie zdajecca — tak. Tut vielmi harmaničnaje spałučeńnie absalutna prafesijnaj litaratury i nadzvyčaj chvaravitaj nervy sumleńnia. Jon umieje pa-svojmu pastavić viečnyja prablemy. Heta i jość litaratura nasamreč. Litaratura nia jość apisańniem žyćcia, a zaŭsiody — viečnyja temy, adny j tyja ž, ale krychu inačaj pastaŭlenyja.
— Viedajecie, chto adnačasna z Sacharavym nazyvaŭ Bykava lubimym piśmieńnikam? Vienička Jerafiejeŭ, aŭtar paemy «Maskva-Pietuški». Čamu, vy dumajecie?
— Dy ŭsio tamu ž.
— Kali vy apošni raz byli ŭ Miensku?
— Sioleta. Ja tolki adnojčy i byŭ u Miensku, na pravaabarončaj kanferencyi. Vystupam byli niezadavolenyja dva baki: i Helsynskaja federacyja, i aficyjny Miensk. Biełaruskaje telebačańnie kamentavała heta tak: voś pryjechaŭ taki z Rasiei nas vučyć i h.d, i, darečy, pavioz z saboju «Pahoniu». Sapraŭdy, z trybuny źniali hierb i mnie padaryli.
— Vy doma ŭ Maskvie majecie zaraz «Pahoniu»?
— Tak, maju, kaniečnie. A jak ža!
Praha, «Forum 2000».
